صفر تا صد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای/ جمهوری اسلامی وزن این سازمان را برای چانه‌زنی افزایش می‌دهد
گروه جهان خبرگزاری آنا-محمد جعفری؛ در خلال روزهای ۲۵ تا ۲۶ شهریور که نشست سازمان همکاری شانگهای (اس.سی.او) در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار می‌شود، اعضای این پیمان مهم منطقه‌ای قرار است با عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران موافقت کرده تا نه‌تنها از بابت جمعیت و مساحت، سازمان بزرگ‌تری به جهان معرفی شود بلکه از منظر توان اقتصادی، علمی و امنیتی نیز در صدر جدول پیمان‌های منطقه‌ای قرار گیرد.
لازم به توضیح است که سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین‌المللی است که در ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱ در شانگهای چین تأسیس شد. کشورهای عضو این سازمان شامل هند، قزاقستان، قرقیزستان، چین، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان هستند. چهار کشور دیگر یعنی افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان دارای وضعیت ناظر هستند، درحالی‌که ۶ کشور ارمنستان، جمهوری آذربایجان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا شرکای گفت‌وگو هستند. تاجیکستان در سال ۲۰۲۱ ریاست این سازمان را بر عهده دارد.
دست برتری که عضویت در اس.سی.او به ایران در مذاکره با غرب می‌دهد
گفتنی است که دو ابرقدرت نظامی و اقتصادی روسیه و چین از عضویت دائم و کامل ایران در این سازمان حمایت کرده‌اند. همین چند روز پیش بود که بختیار حکیموف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور سازمان همکاری شانگهای، اعلام کرده بود که مسکو امیدوار است کشورهای عضو این سازمان در اجلاسی که ۱۶ تا ۱۷ سپتامبر در شهر دوشنبه برگزار خواهد شد، درباره عضویت دائم ایران تصمیم‌گیری کنند.
با توجه به اهمیت استراتژیک ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز جایگاه بسیار برازنده سازمان همکاری شانگهای در تعاملات اقتصادی و امنیتی، عضویت ایران در این سازمان چشم همه کارشناسان را به خود خیره کرده است. بسیاری این رویداد مهم را نشانه گام بلند ایران برای قدرتی جهانی‌شدن در ابتدای قرن جدید هجری شمسی می‌دانند و بسیاری عقیده دارند که خدمات متقابلی که ایران و سازمان همکاری شانگهای به یکدیگر ارائه خواهند داد چشمگیر خواهند بود.
به همین منظور پای صحبت روح‌الله مدبر، کارشناس و تحلیلگر مسائل فدراسیون روسیه که سالهاست تحولات برآمده از توانایی‌های اس.سی.او را رصد می‌کند نشسته‌ایم تا بیشتر با زوایای پیدا و پنهان عضویت کشورمان در این سازمان آشنا شویم. اظهارات مدبر در قالب یک مصاحبه با مطالبی جدید و روشنگر به شرح ذیل است:
آنا: با توجه به اینکه شما از نزدیک منافع متقابلی را که روسیه و سازمان همکاری شانگهای به هم ارائه داده‌اند، رصد کرده‌اید و در ضمن از ظرفیت بالای کشورمان نیز به‌خوبی مطلع هستید، در خصوص اهمیت عضویت ایران در اس.سی.او برایمان بگویید.
مدبر: ببینید سازمان همکاری شانگهای بیش از ۴۵ درصد جمعیت جهان را دربر گرفته، بیش از ۲۳ درصد از کل وسعت خاکی در کره زمین را شامل می‌شود، سهم بیش از یک‌سوم از رشد ناخالص داخلی جهان را می‌توانیم در اس.سی.او ببینیم و می‌شود عنوان کرد که بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای به لحاظ وسعت ارضی در نظام بین‌الملل است و تنها سازمانی است که با این گستردگی که گفتم، رویکرد آنگلوساکسونی ندارد. یعنی سازمانی است که کشورهای حوزه آنگلوساکسون در آن حضور ندارند. بنابراین اس.سی.او را می‌شود یک سازمان شرقی نام داد که البته بخشی از ژئوپلیتیک غرب هم داخلش هست اما بیشتر سازمانی با محوریت شرقی است.
آنا: لطفاً در خصوص مبحث اصلی یعنی بیست و یکمین اجلاس سازمان و احتمال بسیار بالای پذیرش عضویت دائم ایران در آن توضیح دهید.
مدبر: این اجلاسی که قرار است آخر همین هفته، ۲۵ و ۲۶ شهریور در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شود، بیست و یکمین اجلاس سران اس.سی.او است. تقریباً از سال ۲۰۰۵ به بعد بود که جمهوری اسلامی ایران درخواست عضویت دائمش را به سازمان همکاری شانگهای داد. با پذیرش کامل ایران به‌عنوان عضو دائم، اعضای اصلی سازمان همکاری شانگهای از هشت به ۹ عضو افزایش خواهند یافت.
چند سالی است جمهوری اسلامی ایران با توجه به تدابیر اتخاذشده از سوی رهبر معظم انقلاب حتی با وجود کم‌کاری دولت سابق از یک راهبرد هدایت‌شده در سامان دادن به مناسبات با روسیه برخوردار شده است
باید تأکید کنم که عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در اس.سی.او دستاورد مهمی برای دیگر اعضای سازمان به وجود خواهد آورد زیرا کشورهای آسیای میانه محصور در خشکی از طریق ایران به آب‌های آزاد متصل خواهند شد و خواهند توانست به‌راحتی از ظرفیت‌های پهنه وسیعی که ایران در خلیج همیشه فارس دارد، به دریای عمان، اقیانوس‌ها و بقیه کشورها برسند. این امر باعث می‌شود کشورهای بیشتری در استقرار و پاسداری از صلح و امنیت خلیج‌فارس و آبراه‌های بین‌المللی سهیم باشند و حتماً امنیت منطقه آسیای میانه هم تقویت خواهد شد.
به نظر من اولین سودی که عضویت دائم در اس.سی.او برای ایران به ارمغان خواهد آورد، تقویت نقش منطقه‌ای و بین‌المللی تهران است. می‌دانیم که ایران همیشه در حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای پیش‌قدم بوده و اکنون با عضویت در اس.سی.او که دو کشور عضو آن روسیه و چین از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند، ایران خواهد توانست دست بازتری در سطوح بین‌المللی داشته باشد.
موضوع مهم دیگر توان اقتصادی بسیار بالای اس.سی.او است. به علاوه این سازمان در حوزه‌های نظامی، هسته‌ای و فضایی یک سازمان پیشرو است. به‌جرئت می‌توان گفت که اعضای این سازمان در حوزه فضایی بین قدرت‌های بزرگ نظام بین‌الملل محسوب می‌شوند. از سوی دیگر، پوشیده نیست که ایران در صدر لیست صاحبان منابع نفت و گاز در جهان قرار دارد. نکته مهم اینجاست که چین و روسیه به ترتیب بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و تولیدکننده انرژی در سطح جهان هستند و این امر بسیار برای ایران هم از بابت اقتصادی و هم از بابت سیاسی مفید خواهد بود.
آنا: چه عاملی باعث شد که عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای به درازا بکشد؟
مدبر: ما تقریباً از سال ۲۰۰۵ به بعد پیگیر عضویت دائم در اس.سی.او بودیم اما به علت فشارهایی که طرف‌های غربی خصوصاً آمریکایی‌ها می‌آوردند، بعضی از اعضای اس.سی.او که در آن دوره، شرایط و نزدیکی‌شان به ایالات‌متحده آمریکا بیشتر بود، به‌صورت علنی یا در خفا مانع عضویت دائم ایران می‌شدند. به‌عنوان‌مثال، قزاقستان به‌صورت غیررسمی اما تاجیکستان رسماً با رأی منفی‌ای که می‌داد مانع عضویت ایران در شانگهای می‌شد. دلیل این رفتار تاجیکستان نفوذ لابی‌های صهیونیستی و نیز سلفی‌ها در لایه‌هایی از قدرت در این کشور بود.
خوشبختانه با افزایش نزدیکی راهبردی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، موانع سیاسی عضویت ایران در شانگهای رفع شده است.
می‌توان گفت چند سالی است جمهوری اسلامی ایران با توجه به تدابیر اتخاذشده از سوی رهبر معظم انقلاب حتی با وجود کم‌کاری دولت سابق از یک راهبرد هدایت‌شده در سامان دادن به مناسبات با روسیه برخوردار شده است. متأسفانه دولت سابق به علت گرایش شدیدی که به غرب داشت باعث شد فرصت‌های فوق‌العاده‌ای را در حوزه نزدیکی به روسیه از دست بدهیم.
بیشتر بخوانید:
برگزاری هجدهمین نشست شورای وزرای فرهنگ «شانگهای» در دوشنبه
حمایت تاجیکستان از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای
از نزدیکی راهبردی ایران و روسیه صحبت کردم. در این خصوص می‌توان به تجربه‌های خوبی که با طرف روسی در حوزه امنیتی به‌ویژه در بحث مبارزه با تروریسم در سوریه انجام دادیم اشاره کنم. این همکاری مسیر ما را برای نزدیکی با فدراسیون روسیه بیشتر کرد، مانورهایی که با طرف روسی در خلیج‌فارس و دریای عمان در حوزه نظامی انجام دادیم، این‌ها گام‌به‌گام ما را در حوزه راهبردی به روسیه نزدیک کرد. همین اقدامات باعث شد که روس‌ها رسماً اعلام کنند که جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تدابیری که تنظیم کرده‌اند برای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکایی و مقابله با نفوذ آمریکا، در یک مسیر اساسی قرار دارند. در کل همین راهبرد درست بود که مسکو را مجاب کرد که زمینه سیاسی عضویت دائم ایران در اس.سی.او را فراهم کند.
آنا: بیشتر در خصوص سیاست کلی اس.سی.او در تعامل با جهان توضیح دهید.
مدبر: آن زمانی که اس.سی.او تأسیس شد، پیمانی کاملاً امنیتی بود. درست است که الآن یک پیمان همه‌جانبه در حوزه‌های امنیتی، اقتصادی، خصوصاً فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقدامات نوین است اما آن دوره برای مقابله با نفوذ سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در حوزه شرق با مشارکت طرف چینی و روسی به وجود آمد. باید بگویم که از همان ابتدای تأسیس تابه‌حال دو نگاه در اس.سی.او وجود داشته، یک نگاه چینی و یک نگاه روسی که البته کاملاً هم همگرا هستند و هیچ تضادی باهم ندارند.
اگر می‌بینید یک‌دفعه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کوتاه می‌آید و فشارش را کاهش می‌دهد، به خاطر این است که خبردار شده ما در شرف وارد شدن به یک پیمان مهم هستیم
رویکرد جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا، تداوم تنش‌ها بین روسیه و غرب به‌ویژه آمریکا و افزایش تحریم‌ها علیه مسکو، و فضای جنگ اقتصادی بین چین و آمریکا، همگی در کنار هم، فضا را به سمتی برده‌اند که حضور ایران در اس.سی.او کاملاً برای همه نیروهای غیرهمسو با غرب مفید تلقی شود. البته از حمایت ویژه فدراسیون روسیه برای حضور ایران در اس.سی.او نباید غافل شد. روسیه به‌عنوان عضو اصلی این سازمان، حمایت خود از عضویت دائم ایران را رسمی و علنی اعلام کرد و دست به اقداماتی زد که بقیه اعضا مخالفتشان کمرنگ شد تا زمینه برای عضویت دائم ما در سازمان همکاری شانگهای کاملاً مساعد شود.
آنا: دیگر ویژگی‌های مهم سازمان همکاری شانگهای را در چه می‌بینید؟
مدبر: اس.سی.او نمونه بارز منطقه‌گرایی نوین در آسیا، یک تجربه موفق به‌عنوان یک سازمان بین‌المللی همگرا در نظام بین‌الملل و مجمعی است برای حل‌وفصل اختلافات مرزی و تقویت اعتماد متقابل بین کشورهای عضو.
اس.سی.او دوره‌های مختلفی را طی کرده است. الآن می‌توانیم بگوییم این سازمان در عصر طلایی خودش است چون مسیر حرکتش برای فاصله گرفتن از غرب بسیار عملیاتی‌تر از گذشته شده. طبق آخرین مصوبات سازمان همکاری شانگهای بر خروج و تخلیه همه پایگاه‌های نظامی آمریکایی و غربی از کشورهای عضو اس.سی.او تأکید شده است. بنابراین با بیش از سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون جمعیت و بیش از ۲۵ درصد از سهم تولید ناخالص داخلی جهان به سمتی رفته است که یک سازمان کاملاً شرقی شود و نفوذ آمریکا را حتی در حوزه‌های سیاسی و نظامی به حداقل برساند.
از طرفی، یژگی متمایزی که در اس.سی.او وجود دارد، درهم‌تنیدگی حوزه تمدنی و فرهنگی است که در گستره سرزمینی اعضای سازمان دیده می‌شود. به‌جرئت می‌توان گفت که کشورهای عضو، خارج از حوزه فرهنگی آنگلوساکسونی هستند. بلوک‌بندی‌های هسته‌ای هم‌جهت در اس.سی.او، وجود هند به‌عنوان یک قدرت در حال رشد در نظام بین‌الملل و موقعیت ژئوپلیتیک خاص اس.سی.او از دیگر ویژگی‌های این سازمان هستند. ناگفته پیداست که عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای باعث خواهد شد که وزن چانه‌زنی و توان دیپلماتیک ایران به‌شدت افزایش یابد.
لازم به ذکر است که اس.سی.او اولین پیمان امنیتی چند جانبه‌ای است که ایران بعد از انقلاب عضو آن می‌شود. بنابراین سازوکاری مناسب برای دیپلماسی بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران ایجاد می‌کند و هم‌افزایی امنیتی بین اعضا به وجود می‌آورد و این درهم‌تنیدگی امنیتی برای ایران بسیار حائز اهمیت است. من این نوید را می‌دهم که عضویت ایران در اس.سی.او و در نتیجه، افزایش وزن چانه‌زنی ایران، غرب را راحت‌تر پای میز مذاکره خواهد آورد آن‌هم بدون پیش‌شرط و امتیاز گیری.
آنا: می‌توانید یک نمونه واضح را بیان کنید؟
مدبر: بله همین‌که می‌بینید یک‌دفعه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کوتاه می‌آید و فشارش را کاهش می‌دهد، به خاطر این است که خبردار شده ما در شرف وارد شدن به یک پیمان مهم هستیم. دقیقاً چند روز قبل از سفر رافائل گروسی، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، فدراسیون روسیه اعلام کرد که به هر نوع صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران در نشست حکام آژانس رأی منفی می‌دهیم. این‌ها همه سیگنال‌هایی است که به خاطر راهبردی شدن روابط ما با فدراسیون روسیه و عضویت ما در یک چنین پیمانی به وجود آمده است.
عضویت ایران در اس.سی.او باعث می‌شود به‌راحتی وام‌های کلانی را از این سازمان بگیریم
گروسی به تهران آمد، توافقاتی انجام داد و قول این را داد که در نشست آژانس علیه ما قطعنامه صادر نشود. این یک نمونه از منافعی است که خبر عضویت در اس.سی. او برای ما در بر داشت.
ایران هم منافع قابل‌توجهی برای سازمان همکاری شانگهای در بر خواهد داشت. جمهوری اسلامی به‌عنوان شانزدهمین کشور وسیع جهان، خاستگاه تمدنی چند هزارساله، محل تلاقی غرب به شرق، همسایگی با ۱۵ کشور، اتصال‌دهنده دو مرکز عمده انرژی جهان و داشتن مالکیت بر ۱۰ درصد منابع نفتی و ۱۷ درصد منابع گازی جهان، مهم‌ترین شاهراه ترانزیتی در جهان است. همه این مواردی که ذکر کرده بعلاوه چندین برابر موارد دیگر، منافعی است که اس.سی.او می‌تواند از آن بهره‌مند شود.
سازمان همکاری شانگهای پس‌ازاین اجازه اعمال تحریم علیه ایران را نخواهد داد
نباید فراموش کنیم که بخش عمده‌ای از مبادلات اعضای اس.سی.او خصوصاً بین روسیه و چین، بالای ۵۰ درصدش بدون استفاده از دلار و یورو صورت می‌گیرد. آن‌ها با ارزهای ملی و داخلی‌شان مبادلاتشان را انجام می‌دهند. ما هم می‌توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم. در ضمن عضویت ایران باعث می‌شود به‌راحتی وام‌های کلانی را از این سازمان بگیریم و از همه مهم‌تر درهم‌تنیدگی بین ما و اس.سی.او باعث می‌شود اعضای آن مانع اعمال سیاست‌های تحریمی بیشتری علیه تهران شوند. اتحادیه بانک‌های سازمان شانگهای که طرحش ریخته شده نیز، یک ظرفیت فوق‌العاده برای جمهوری اسلامی ایران است.
بیشتر بخوانید:
هند و پاکستان به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمدند
سازمان همکاری شانگهای عضویت ایران را بررسی می‌کند
در حوزه ترانزیت مواد مخدر و جرائم سازمان‌یافته و گسترش خشونت و افراطی‌گری، نقش جمهوری اسلامی ایران همیشه به‌عنوان یک نقش محوری بوده و الآن این برگ برنده برای اس.سی.او است. تحولاتی که در افغانستان رخ داده است در اجلاس آتی بررسی خواهد شد. ایران با درهم‌تنیدگی فرهنگی که در افغانستان دارد می‌تواند به‌عنوان یک فصل‌الخطاب باشد که کمک کند ان‌شاءالله افغانستان روی صلح را ببیند.
اما اینکه می‌بینید متاسفانه یک عده در فضای مجازی و جاهای مختلف شایعه مطرح می‌کنند و می‌گویند که ایران به‌طرف روسی امتیاز داده که عضو دائم سازمان همکاری شانگهای شود، همه این‌ها از نگاه مسموم جریان غرب‌گرایی است که می‌خواهد مانع پیشرفت و تحول و رشد جمهوری اسلامی ایران بر مبنای سیاست دقیق و درستی شود که در دولت سید ابراهیم رئیسی به‌عنوان سیاست خارجی متوازن بر مبنای اصول عزت، حکمت و مصلحت تدوین شده است.
این افراد وابسته به غرب می‌دانند با افزایش وزن ایران در پی حضور در سازمان‌های بزرگ و مهم منطقه‌ای شرقی خصوصاً اس.سی.او، قدرت چانه‌زنی ایران به‌شدت افزایش خواهد یافت، گشایش‌های اقتصادی و تجاری محقق خواهند شد و دیگر، طرف غربی ابزارهای سابق را برای اعمال فشار بر ایران در اختیار نخواهد داشت.
این‌ها همه فضاهای تبلیغاتی و رسانه‌ای است، مستند هم نیست و فقط به خاطر این است که بخواهند اختلاف بین طرف ایرانی و روسی را زیاد کنند، در فضای جامعه اختلاف ایجاد کنند تا نگاه‌ها را به سمت و سوی اشتباه ببرند.
انتهای پیام/۴۱۵۵/پ
انتهای پیام/