دانشگاه آزاد اسلامی پیشرو در دانشگاه‌های نسل سوم/ مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای است
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از روابط عمومی پژوهشکده قرآن و عترت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی ششمین نشست علمی تخصصی این پژوهشکده با عنوان «مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای» و سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلیمن عباس پسندیده و با حضور حدود ۳۳۰ نفر از اعضای هیئت علمی، استادان و فرهیختگان دانشگاهی به‌صورت مجازی با همکاری واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.
در ابتدا حجت‌الاسلام و المسلمین محمد شریفانی مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه اسلامی ضمن تشکر از دست‌اندرکاران برگزاری نشست‌های علمی تخصصی در موضوعات قرآن و حدیث با اشاره به حدیثی از امام صادق علیه‌السلام مبنی بر اینکه «علم صحیح دینی را جز نزد ما اهل بیت نخواهید یافت» بر ضرورت تشکیل و ترویج چنین فعالیت‌های علمی تأکید کرد.
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث در این گردهمایی علمی ابتدا وجود مطالب گوناگون علمی در متون دینی و ضرورت کشف آن‌ها از یک‌سو و مسئله نهضت تولید علم و علوم انسانی اسلامی و یا علوم انسانی با رویکرد اسلامی را از سوی دیگر، دلیل ضرورت فهم همه ابعاد و جنبه‌های مختلف معارف دینی چه قرآنی و چه حدیثی به یاری مطالعات میان‌رشته‌ای دانست و مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای را از سه جهت مهم قلمداد کرد: اول اینکه یک نیاز اجتماعی بسیار مهم است. دوم اینکه مطالبه مقام معظم رهبری است و باید به‌شدت در مورد آن کار و تلاش صورت گیرد. سوم اینکه بر اساس تجربه اگر با نگاه میان‌رشته‌ای به سراغ قرآن و حدیث برویم – که بحث نشست امروز حدیث اهل بیت (ع) است- این احادیث در خیلی از مشکلات زندگی چه فردی و چه اجتماعی می‌تواند پاسخگو باشد.
حجت‌الاسلام پسندیده با بیان اینکه بحث امروز درآمدی به بحث مطالعات میان‌رشته‌ای برای عموم رشته‌ها است و احاطه به آن، استادان را در راستای ارائه بهتر و دقیق‌تر مطالب به دانشجویان یاری می‌رساند مطالب خود را برای ارائه به دو بخش «معنای مطالعات میان‌رشته‌ای» و «مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای» تقسیم کرد.
رئیس پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی مؤسسه دارالحدیث، رشته‌ای شدن دانش را بر اثر تقسیم آن به موضوعات و مسائل گوناگون و با هدف تمرکز بر موضوع خاص و نگاه تخصصی به آن شمرد و نقدهای وارد بر آن را افراط در تخصص گرایی و مدرک‌گرایی، حرکت دانش‌ها به سمت جزیره‌ای شدن، موضوعیت دانش به‌صورت شیء، فراموشی هدف اصلی و در نتیجه ناکارآمدی در حل مشکلات در دنیا دانست و این ناکارآمدی را علت اقبال به همکاری رشته‌ها با یکدیگر بیان کرد.
پسندیده در ادامه ضمن اشاره به وجود مسائل گوناگون و مرتبط در جامعه و الزامات و اقتضائات موضوعات و گرفتارهای موجود در زندگی مردم و چندوجهی بودن آن‌ها، چهار نوع مختلف همکاری رشته‌ها را با مثال معرفی کرد: ۱. درون رشتگی (همکاری گرایش‌های مختلف یک رشته درباره یک موضوع) ۲. بین رشتگی (محور قرار گرفتن یک رشته و کمک رشته دیگر به آن برای حل مشکل) ۳. چند رشتگی (فعالیت رشته‌ها در کنار هم در رابطه با یک مشکل مشترک که هماهنگ کردن متخصصان رشته‌ها با همدیگر مشکل است) ۴. میان رشتگی (تعامل، ارتباط و همکاری آگاهانه و روشمند میان متخصصان رشته‌ها از حوزه‌های مختلف علمی که به مرزهای معرفتی و روش یکدیگر ورود پیدا می‌کنند. این مطالعات هنگامی است که موضوعات چندوجهی، در هم تنیده و کاملاً مرتبط با هم است مثل بحث رزق که عوامل گوناگون بر آن مؤثر است و اینجا روش مهم است و رشته‌ها با هم به‌صورت ترکیبی عملیات علمی انجام می‌دهند)
مؤلف کتاب روش فهم روان‌شناختی متون دینی افزود: اخیراً یک سبک دوم از دانش مطرح شده که فرا رشته‌ای است البته هنوز خیلی گسترش پیدا نکرده است. از این دیدگاه تقسیم دانش به این شکل فعلی اشتباه است و رشته‌های فعلی دیگر وجود ندارد و مسئله‌ها باید بشوند دانش. سبک دوم از دانش مبتنی بر حل مشکلات خارج از دانشگاه به‌صورت گروهی است. سبک دوم از دانش یکی از کارهایی است که در دانشگاه آزاد دارد انجام می‌شود و پشتوانه فکری دارد. مثلاً فرض بفرمایید حکمرانی موضوع یک دانش قرار بگیرد که در برنامه‌ریزی‌ها است که دانشگاه حکمرانی طراحی شود در این دانشگاه حکمرانی بخش امنیتی نیاز است، بخش جامعه‌شناسی نیاز است، بخش اقتصاد نیاز است، بخش مدیریت نیاز است و چیزهای دیگر. خلاصه فرا رشته‌ای‌ها می‌گویند موضوعات و طرح را باید عوض کرد تا به این وسیله مشکلات برطرف شود.
در ادامه پسندیده به تبیین چهار نسل دانشگاه پرداخت: نسل اول دانشگاه انتقال دانش به نسل بعدی، آموزش محور و تک‌رشته‌ای، نسل دوم دانشگاه آموزش به همراه پژوهش نقادانه و همچنان تک‌رشته‌ای و نسل سوم دانشگاه که الآن مرسوم است و برخی از دانشگاه‌های ما در حال اجرای آن است. این نوع دانشگاه بر این باور است که فقط آموزش‌وپرورش کفایت نمی‌کند و دانشجو فارغ‌التحصیل باید کارآفرین و کاربلد باشد و تولید ثروت کند به‌ویژه در حوزه صنعت که دانشگاه آزاد هم با آمدن دکتر طهرانچی به سمت نسل سوم در حال حرکت است. یعنی دانشگاه موضوعات آموزش و پژوهشش فقط انتقال آموزش و پژوهش گذشتگان به نسل حاضر و آینده نباشد بلکه باید کارآفرین باشد فعال باشد و با صنعت در ارتباط باشد مثل دانشگاه صنعت شریف.
وی ادامه داد: دانشگاه نسل چهارم که اخیراً مطرح شده افزون بر سه فعالیت آموزش پرورش و کارآفرینی دانشگاه باید محور فعالیت‌های جامعه باشد و جامعه را اداره کند و در آن تغییر ایجاد کند. با وجود این تحولات متأسفانه برخی از دانشگاه‌های ما هنوز مثل دانشگاه‌های نسل اول و مانند دبیرستان بزرگ‌سالان است.
دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ پرسش یکی از استادان گفت: «خوشبختانه شما در دانشگاه آزاد جلوتر هستید و مدت‌ها از آستان قدس با آقای دکتر طهرانچی آشنا هستم و ایشان به دنبال همین ایده هستند که بر اساس چالش‌ها، مشکلات و نیازهای جمعه باید پژوهش کنیم. همه پژوهش‌ها باید پاسخگوی جامعه باشد و خدا را شکر که شما جلوتر هستید و از این جهت تبریک می‌گویم. خدا کند کاری که آقای دکتر طهرانچی شروع کرده به سرانجام برساند».
پسندیده در بخش دوم از سخنان خود بیان کرد: بر اساس تعریفی که از مطالعات میان‌رشته‌ای داشتیم عنوان مناسبات حدیث با رشته‌های متفاوت برای نشست امروز بهتر بود.
وی به سه نوع تلقی از حدیث اشاره کرد: ۱. حدیث به‌عنوان یک منبع مثل اینکه فردی قوانین اجتماعی را در منابع گوناگون ازجمله احادیث کشف کند. ۲. حدیث به‌عنوان موضوع مطالعه یعنی حدیثی رشته مطالعاتی است که در آن مباحث گوناگون مطرح است و با رشته‌های دیگر قابلیت تعامل را دارد. ۳. فهم پژوهشگر از حدیث که در اینجا قابل تعامل با رشته‌های دیگر است و مناسبت حدیث با رشته‌های دیگر شکل می‌گیرد. فهم پژوهشگر از حدیث عین حدیث نیست مثلاً عنوان کتاب بنده الگوی شادکامی اسلامی را در واقع باید بگویند الگوی شادکامی پسندیده چون تئوری و نظریه پسندیده است.
این پژوهشگر حوزه و دانشگاه در بحث قابلیت حدیث برای تعامل با رشته‌های دیگر گفت: نمی‌گوییم قرآن و حدیث در همه رشته‌ها حرف دارند بلکه می‌گوییم همه آنچه در قرآن و حدیث وجود دارد متناسب با هر رشته‌ای که می‌خواهد باشد باید کشف و استخراج شود و در اینجاست که نیاز به تخصص‌های متفاوت داریم».
وی با اشاره به تجربه بیست ساله خودشان در حوزه مطالعات اسلامی میان‌رشته‌ای گفت: واقعاً منابع دینی ما غنی هستند، احادیث پیشوایان دین واقعاً غنی هستند حرف برای گفتن دارد، در حوزه جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی، روانشناسی، علوم تربیتی، حتی علوم سیاسی و اقتصاد چنین قابلیت وجود دارد یعنی حدیث به‌عنوان رشته مطالعاتی و به‌عنوان فهم پژوهشگر از آن ظرفیت تعامل و همکاری با رشته‌های دیگر را دارد.
پسندیده در ادامه انواع تعامل حدیث با رشته‌های دیگر را به شکل‌های بین‌رشته‌ای (همچون تاریخ حدیث، جامعه‌شناسی حدیث، روانشناسی حدیث)، چندرشته‌ای (استفاده از حدیث در کنار رشته‌های دیگر در موضوعات و هر رشته با روش خودش)، میان‌رشته‌ای (که چالش روش مهم است مثلاً جامعه‌شناس می‌گوید فقر جامعه را از بین می‌برد و متون حدیثی دینی می‌گوید کفران نعمت و از این نمونه‌ها زیاد است که مطالعات میان‌رشته‌ای می‌تواند سؤالات را پاسخ دهد) و مطالعات حدیثی با رویکرد دانش‌های مختلف (استفاده از دانش دیگر در فهم حدیث، کشف معارف و پاسخ به پرسش‌های متناسب با دانش‌های دیگر از حدیث) با مثال‌های متعدد تشریح کرد.
وی برای مثال بحث مطالعات میان‌رشته‌ای مطالعات حدیثی با علوم سیاسی با اشاره به عباراتی از خطبه ۵۰ و نامه ۵۳ از نهج‌البلاغه به ترتیب به تأثیر تبیین بحران‌های سیاسی و تنظیم روابط با دشمن در علوم سیاسی پرداخت.
این مدرس حوزه و دانشگاه در پایان این نشست علمی تخصصی به پرسش استادان پاسخ داد و ازجمله در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه نظر استاد در بحث روش مطالعات حدیثی میان‌رشته‌ای چیست؟ گفت: متخصص رشته موردنظر با کارشناس احادیث همدیگر را بپذیرند و از روش همدیگر به‌صورت هم‌افزایی استفاده کنند. در بحث‌های اجرایی کارگروه‌های علمی لازم است که به‌صورت تیمی بتوانند پژوهش را سامان دهند.
در خاتمه حجت‌الاسلام و المسلیمن عباسعلی رستمی با تشکر از سخنران و حاضران نکات مهمی را در مورد شیوه اجرای نشست‌های علمی تخصصی پژوهشکده، فرم نظرسنجی و صدور گواهی فرهنگی برای حاضران مطرح کرد.
انتهای پیام/۴۰۴۰/
انتهای پیام/