نگاهی به ساز و کار رقابت‌های انتخاباتی در کشورهای جهان
به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، با نزدیک شدن به تاریخ تأیید صلاحیت داوطلبان شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ تب‌وتاب این تحول سیاسی عظیم سراسر کشور را فراگرفته و همگان منتظرند با برنامه‌های کاندیداها آشنا شوند تا با مقایسه آنها بهترین فرد را برای مدیریت دستگاه اجرایی کشور به مدت چهار سال انتخاب کنند.
مردم آماده شنیدن شده‌اند اما آیا رقبای انتخاباتی هم آماده ارائه درستی از برنامه‌ها و اهدافشان به مردم هستند؟ آیا در این راستا خوب برنامه‌ریزی کرده‌اند؟ چه‌بسا یک نامزد انتخاباتی برنامه‌های خوبی برای ارائه داشته باشد اما نتواند همان برنامه را به‌درستی به سمع و نظر رأی‌دهندگان برساند یا حتی در مواردی آن‌قدر ضعیف ارائه کند که نتیجه منفی هم در برداشته باشد.
برخی تحلیلگران معتقدند که جوامع امروزی شاهد بروز یک‌روند آمریکایی شدن جریان مبارزات انتخاباتی هستند
به نظر می‌رسد که در همین ابتدا توضیحاتی از قول برخی اندیشمندان در این خصوص بیان شود تا نگرش علمی به این قضیه در طول مقاله در ذهن ما باشد. البته این مقاله سپس این آزادی را به اذهان خوانندگان یا همان رأی‌دهندگان خواهد داد تا خود را درگیرودار فرمول‌های دانشمندان علوم سیاسی و اجتماعی اسیر نکنند زیرا دیگر با ظهور و گسترش رسانه‌های اجتماعی متفاوت می‌توان حتی به صورتی اصول و قواعد کار تبلیغ را به شکل دلخواه تغییر داد یا دستکم اصلاح کرد.
برخی از تحلیلگران معتقدند که جوامع امروزی شاهد بروز یک‌روند آمریکایی شدن جریان مبارزات انتخاباتی هستند یعنی روند تبلیغات انتخاباتی به روش دموکراسی‌های غربی در حال اداره شدن است.برای اینکه مفهوم موضوع فوق واضح‌تر شود به تز دو محقق به نام‌های ژرژ گورویچ و جی بلوملر (۱۹۹۰) در پژوهشی پیرامون مقایسه تطبیقی انـتخابات بین کشورها رجوع می‌کنیم. این دو محقق به این نتیجه رسیدند که شیوۀ عمل و ایدئولوژی صنعت ارتباطات سیاسی آمریکایی در حال جهانی شدن است. آنها همچنین اظهار داشتند به نظر می‌رسد شیوه آمریکایی سیاست ویدئویی (video-politics) به‌صورت یک الگو برای سیاسیون در سایر دموکراسی‌های لیبرال در سـراسر دنیا درآمده است.
به عقیده این دو کارشناس علوم ارتباطات، آمریکایی شدن مبارزات انتخاباتی در اروپا نشانگر جذب تدریجی آنها به رویه‌های ارتباطی مبارزات انتخاباتی آمریکا است. نقش ممتاز و خاص رسانه‌های برخط در مـیان سـایر راه‌های مبارزاتی؛ برتری انگاره‌ها بر موضوعات واقعی که همراه با شخصیت‌سازی در فرآیندهای سیاسی عمل می‌کنند و حرفه‌ای شدن بازیگران سیاسی در توسعه و تکامل استراتژی‌های رسانه‌ای‌شان که نتیجه و حاصل روی‌آوری روزافزون به رسانه‌هاست ویژگی‌های اصلی و خاص مبارزات انتخاباتی این دوران هستند.
امکان تخطی از قوانین تبلیغات انتخاباتی در هر کشوری با هر سطح فرهنگی
مطمئناً تمامی گروه‌ها و افراد در جریان کمپین مبارزاتی خود تلاش خواهند کرد تا بهترین باشند یعنی بهترین افکار و نظرات خود را به تصویر بکشند. از این مرحله به بعد و در گام اول ضرورت تبلیغات، گفت‌وگو و معرفی نامزدها به اعضای یک جامعه معنی می‌یابد. پس‌ازاین مرحله است که از گروه‌ها و افراد انتظار می‌رود برای معرفی خود و اهدافی که برای ساختن جامعه خود پس از پیروزی در هر انتخاباتی تعیین کرده‌اند دست بکار شوند و با استفاده از ابزار موجود شروع به تبلیغات قانونی کنند.
زمانی ابزارهای تبلیغات انتخاباتی محدود به غرب بود اما در قرن ۲۱ از شرق تا غرب، در سراسر پنج قاره راه‌های متعدد و مختلفی برای معرفی گزینه‌ها در یک رقابت سیاسی وجود دارد.
مسلما آیین‌نامه‌های اجرایی همیشه بر پایبندی به قانون در دوره کمپین انتخاباتی تأکید شده اما حقیقت این است که پیشرفت اجتماعی و سیاسی جوامع مختلف دلیلی بر اخلاقی بودن رقابت‌های انتخاباتی نخواهد بود. در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که انتخابات در کشورهای مختلف عرصه اتهامات، گزافه‌گویی و ریاکاری‌های بی‌شماری بوده‌اند. به همین دلیل به روند کمپین یا پویش انتخاباتی در چند کشور نگاهی می‌اندازیم تا بتوانیم با اقدامات سیاستمداران خودمان مقایسه کنیم و به ضعف و قوت کاندیدهای کشورمان پی ببریم و شاید در این میان تجربه‌ای هم به دست بیاوریم که اسیر شعار برخی سیاست‌بازان نشویم.
در اولین قدم یک کشور از قاره سیاه را بررسی می‌کنیم. جمهوری آفریقای مرکزی به مرکزیت شهر بانگی در مرکز قاره آفریقا قرار دارد. انتخابات در جمهوری آفریقای مرکزی که رئیس‌جمهور در آن قدرت کامل را در دست دارد، از سال ۱۹۸۰ یعنی ۲۰ سال پس از کسب استقلال برای اولین بار به‌صورت دموکراتیک انجام شد. انتخابات ریاست جمهوری در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ در این کشور پنج‌میلیون‌نفری همیشه با خشونت و درگیری همراه بود. در انتخابات سال ۲۰۱۶ نخست‌وزیران اسبق این کشور برای کسب کرسی ریاست‌جمهوری در دو دور با یکدیگر به رقابت پرداختند و سرانجام فاوستین آرچانگه توادرا به پیروزی رسید.
بیشتر بخوانید:
قوانین کشورها برای شبکه‌های اجتماعی در زمان انتخابات
رقابت بر سر رئیس‌جمهور شدن در جمهوری آفریقای مرکزی باسابقه‌ای طولانی از کودتاها و ناآرامی‌ها به‌طورقطع تفاوت‌های گسترده‌ای با سایر کشورها داشت. ویران کردن شعب اخذ رأی و تیراندازی به سمت حامیان هر یک از نامزدها از اقدامات رایج در انتخابات بود که برگزاری یک انتخابات دموکراتیک را بسیار دور از ذهن نگه می‌داشت. بااین‌حال با توجه به تلاش گسترده سیاستمداران برای به جریان انداختن دموکراسی در این کشور و پایان دادن به درگیری‌های مذهبی و قبیله‌ای در این کشور، کمتر از نصب پوستر و پلاکارد در خیابان‌ها استفاده شد تا کمتر مردم به جان هم بیفتند. به همین دلیل برای اولین بار در این کشور میان دو نامزد حاضر، مناظره‌ای تلویزیونی صورت گرفت و به آنها اجازه داده شد در برخی اماکن عمومی از جمله استادیوم‌های ورزشی برای هواداران خود به سخنرانی بپردازند. این دو مورد باعث شد که مردم با یک رویکرد جدید تبلیغات انتخاباتی روبرو شوند.
ساز و کار انتخابات در آمریکای شمالی
از قاره کمتر توسعه‌یافته آفریقا به آمریکای شمالی می‌رویم تا ببینیم که کمپین انتخاباتی در قدرت اول اقتصادی و نظامی جهان به چه صورت است. شاید بتوان گفت که انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ در آمریکا با تمام دوره‌های دیگر متفاوت بود. در یک‌سو دونالد ترامپ جمهوری‌خواه برای دور دوم می‌جنگید و در طرف دیگر جو بایدن دموکرات عزم خود را جزم کرده بود تا نگذارد ترامپ کارش به دور دوم بکشد. در روند این انتخابات هیچ‌چیز قابل پیش‌بینی نبود و تمامی نظرسنجی‌ها و تحلیل‌ها و آینده‌نگری‌ها را زیر سؤال رفتند.
هر دو نامزد از تمام ترفندهای انتخاباتی سود بردند یا به عبارتی سوءاستفاده کردند. از سفر به ایالت‌های هدف گرفته تا دست زدن به افشای افتضاحات مالی و مدیریتی یکدیگر کمپین انتخاباتی این دو را به میدان جنگ بدل کرد. کاندیداهای حزب دموکرات و جمهوری‌خواه دیگر صحنه داخلی را برای جلب نظر رأی‌دهندگان کافی نمی‌دانستند و درصحنه‌های بین‌المللی در مناطق بحران‌خیز دست به یارگیری و کنش‌های سیاسی می‌زدند. واقعاً فضای مشمئزکننده‌ای بود. تخریب جبهه مقابل به هر بهانه‌ای در سراسر طول و عرض کمپین انتخاباتی این دو موج می‌زد. این دو آن‌قدر بر رویکرد خود سماجت ورزیدند که کل جامعه آمریکا را با احتمال جدی ورود به جنگ داخلی روبرو کردند. با این حساب، در کشور مدعی لیبرالیسم سیاسی و اقتصادی همه ابزارهای لازم برای تبلیغات صحیح و قانونی در دست بود ولی به‌درستی استفاده نشدند.
یک‌بار دیگر روند کمپین انتخاباتی در یک کشور آفریقایی را بررسی می‌کنیم. زامبیا کشوری بزرگ با بیش از ۱۳ میلیون جمعیت و سرمایه عظیمی از مس به مرکزیت لوکاسا از یک نظامی ریاست جمهوری برخوردار است و هر پنج سال یک‌بار انتخابات برگزار می‌کند.
در زامبیا کاندیداها باید از تمکن مالی برای پرداخت هزینه‌های کمپین انتخاباتی برخوردار باشند وگرنه صلاحیتشان تأیید نمی‌شود
زامبیا اگرچه به فاصله کوتاهی پس از استقلال فعالیت حزبی را در خود پذیرفت بااین‌حال این کشور از سال ۱۹۷۲ به مدت ۱۹ سال با برگزاری انتخاباتی با حضور یک حزب به‌صورت دولت تک‌حزبی اداره می‌شد تا سرانجام در سال ۱۹۹۱ با تداوم اعتراض اپوزیسیون، رئیس‌جمهور وقت به اصلاح قانون اساسی رضایت داد و به‌این‌ترتیب اولین انتخابات دموکراتیک در زامبیا برگزار شد. در این کشور کاندیداها باید از تمکن مالی برای پرداخت هزینه‌های کمپین انتخاباتی برخوردار باشند وگرنه صلاحیتشان تأیید نمی‌شود. در انتخابات سال ۲۰۱۶ تنها پنج نفر از کاندیداها تأیید صلاحیت شدند.
نکته مهمی که باعث شده بود رقابت انتخاباتی سال ۲۰۱۶ در زامبیا رنگ و بوی مردم‌سالارانه به خود بگیرد شاید وجود سابقه مبارزه سیاسی برای دستیابی به جامعه‌ای چندحزبی و ایجاد تغییرات تدریجی دموکراتیک از طریق اصلاح قانون اساسی در کشور بود. می‌بینیم که وجود احزاب قانونی با دیدگاه‌های متفاوت به چه میزان در روند صحیح و بدون درگیری برگزار شدن رقابت انتخاباتی تأثیرگذار است.
در انتخابات ریاست‌جمهور زامبیا برگزاری مناظره به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عرصه رقابت میان نامزدها تعیین‌شده بود. چندین مناظره که حضور در آنها برای نامزدها اختیاری بود برگزار شد و این امکان را به وجود آورد تا مردم، خبرنگاران و دیپلمات‌های داخلی و خارجی در مراسم آنها حضور پیدا کنند یا اینکه از طریق شبکه‌های تلویزیونی نظاره‌گر آنها باشند. در زامبیا همچنین پنل‌هایی جداگانه با حضور نامزدها در نظر گرفته شد که مردم از آن طریق توانستند سؤالات خود را از نامزدهای موردنظر بپرسند. این کشور آفریقایی که تازه‌ترین اصلاحات قانون اساسی خود را در سال ۲۰۱۵ انجام داده است همچنین مخالفتی با برگزاری تجمعات تبلیغاتی ندارد؛ تجمعاتی که معمولاً با حضور نامزد مطبوع و سخنرانی پرشور او همراه می‌شود.
یکی از رایج‌ترین اتفاقات پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری در هر کشور ادعای تقلب درروند رأی‌گیری یا شمارش آراء است. در آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری در زامبیا که ادگار لونگو با اختلاف کمتر از یک درصد به پیروزی رسید، طرف مقابل ادعای تقلب در این انتخابات را مطرح کرد بااین‌حال از هواداران خود خواست تا برای حفظ ثبات و امنیت کشور، آرامش خود را حفظ کنند. اما روند کمپین انتخاباتی در یک کشور نیمه آسیایی نیمه اروپایی چگونه است؟
بلاتکلیفی ترکیه در نزاع میان اقتدارگرایی و دموکراسی
ترکیه با موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی که دارد مدت‌هاست با روح آسیایی و اروپایی خود در نزاع بوده و میان نوعی از اقتدارگرایی و دموکراسی بلاتکلیف مانده است. مدت زیادی از تازه‌ترین انتخابات در این کشور نمی‌گذرد.
رفراندوم اصلاحات قانون اساسی ترکیه در تاریخ ۱۶ آوریل سال ۲۰۱۷ در حالی برگزار شد که تنش‌ها در این کشور که کودتایی نافرجام را تجربه کرده بود زیاد بودند. فضای کشور متشنج بود. از یک‌سو بازداشت‌های گسترده دگراندیشان با انگ عضویت در شبکه حامیان فتح‌الله گولن، که از سوی آنکارا به طراحی کودتا متهم بود و از سوی دیگر تلاش دولتمردان این کشور برای حضور در سوریه و عراق به تنش‌ها دامن می زد.
این رفراندوم هم به‌هرحال رقابتی انتخاباتی میان دو گزینه آری و نه به اصلاحات بود. آن‌چنان‌که باید، در نظام پارلمانی ترکیه این احزاب بودند که حرف اول و آخر را می‌زدند. در جریان این رفراندوم هم هر یک از مهم‌ترین احزاب پارلمان این کشور به موافقت و مخالفت با اصلاحات پرداختند و هرکدام کمپین‌هایی برای خود تشکیل دادند.
حزب حاکم عدالت و توسعه که لایحه اصلاحات متعلق به آن بود ازجمله مهم‌ترین حامیان رأی آری در این رفراندوم بود می‌توانست از امکانات خود برای تبلیغ رأی آری استفاده کند اما استفاده از شخصیت‌های دولتی ازجمله رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و تمامی وزرا برای تبلیغ این کمپین رفتاری ناعادلانه بود. این حزب نقض قانون تبلیغات انتخاباتی را تا جایی پیش برد که حتی در خارج از کشور هم گردهمایی تبلیغاتی برگزار می‌کرد که باعث اعتراض کشورهای اروپایی میزبان جمعیت ترک‌تبار هم شد.
احراز صلاحیت کاندیدای ریاست جمهوری یعنی بستن در به روی کسانی که قصد دارند یک‌شبه ره صدساله رفته و بر مسند عالی‌ترین مقام اجرایی یک کشور تکیه بزنند
در این رفراندوم خبری از مناظره‌های پر آب‌وتاب نبود در عوض تجمعات گسترده‌ای بودند که سخنرانان آن برای یکدیگر و حتی برای سران کشورهای خارجی خط‌ونشان می‌کشیدند.
حضور پررنگ رسانه‌ها در انتخابات فرانسه
حال به بررسی فرانسه که به قول غربی‌ها مهد دموکراسی، نماد انقلابی‌گری و تغییر و تمدن است می‌پردازیم و انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در آوریل ۲۰۱۷ را زیر ذره‌بین می‌بریم. امانوئل ماکرون در یک‌سو و مارین لوپن راست افراطی باسیاست‌هایی پوپولیستی در طرف دیگر یک مبارزه انتخاباتی قرار داشتند. لازم به ذکر است رقابت‌های انتخاباتی در فرانسه را می‌توان خلاصه‌ای از مناظرات تلویزیونی و سخنرانی‌های کمپینی دانست اما نکته کلیدی که انتخابات را در کشورهای توسعه‌یافته‌تری چون فرانسه متفاوت می‌کند حضور پررنگ رسانه‌هاست.
نقش رسانه‌های نوین در جذب مخاطبین بیشتر در جریان کمپین انتخاباتی
این رسانه‌ها بودند که با افشای پرونده فساد مالی فرانسوا فیون، نامزد محافظه‌کاران و لوپن، بازی را به نفع ماکرون تغییر دادند و معترضان را به خیابان‌ها کشاندند. بعلاوه آزادی عمل رأی‌دهندگان در تشکیل تجمعات از دیگر نکات برازنده کمپین‌های انتخاباتی در فرانسه است.
رأی‌دهندگان فرانسوی در حمایت از و یا در مخالفت با یک نامزد یا کل فضای انتخاباتی محدودیتی برای حضور در خیابان‌ها و ابراز نظر خود ندارند. البته این‌گونه نیست که پلیس فرانسه واکنشی به این اعتراضات نشان ندهد. باید گفت که واکنش پلیس به گونه‌ای است که به آزادی و امنیت افراد و آرامش جامعه خدشه‌ای وارد نمی‌شود یا دستکم در قانون این‌گونه نگارش شده است.
در فرانسه در کنار سخنرانی نامزدها در جمع هوادارانشان که از سوی ستادهای انتخاباتی تعیین می‌شود، سه مناظره جمعی و یک مناظره دوجانبه پیش از دور دوم انتخابات برگزار می‌شود. در مناظره‌های جمعی که معمولاً مدت آن دو ساعت و نیم است نامزدها موظف‌اند به ارائه برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود بپردازند. البته معمولاً مناظره به بحث بر سر رقابت‌های دوجانبه میان افراد و تخریب طرف مقابل منتهی می‌شود.
ساز و کار ورود به جرگه انتخابات در فرانسه و آمریکا
یک نکته مهم دیگر در روند انتخابات نحوه احراز صلاحیت کاندیدای ریاست جمهوری در کشورهای دیگر است. آیا این امر امکان‌پذیر است که کسانی یک‌شبه در آسمان سیاست ظاهرشده و داوطلب نشستن بر مسند عالی‌ترین مقام اجرایی یک کشور شوند؟
در فرانسه؛ نهاد عالی قضایی شورای قانون اساسی بر اجرای قانونی انتخابات مجلس و ریاست جمهوری نظارت می‌کند. در این کشور کسی که می‌خواهد نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود باید یک هزار امضاء از سیاستمداران شناخته‌شده این کشور در تأیید اهلیت و صلاحیتش جمع‌آوری و به شورای قانون اساسی ارائه کند.
در آمریکا؛ آن‌هایی که می‌خواهند نامزد نهایی انتخابات شوند حداقل ۱۸ ماه باید رقابت انتخاباتی داشته باشند. بخش قابل‌توجهی از این رقابت، درون‌حزبی است. کاندیداها باید در دو حزب اصلی امریکا رأی قدرتمندان، ثروتمندان و سیاستمداران عضو حزب را با خودشان همراه کنند تا اسمشان به‌عنوان نامزد نهایی از حزب بیرون بیاید.
به نظر می‌رسد با محدود شدن میدان برای گرفتن تـصمیمات سـیاسی مستقلانه که تحت تأثیر ملاحظات امنیتی حاکم برجهان امروز ایجاد شده، سیاستمداران روزبه‌روز کمتر قادر خواهند بود که انـتظارات رأی‌دهندگان را برآورده سازند؛ بنابراین بازیگران سیاسی تمایل خواهند داشت به‌جای طرح خواسته‌های مادی مردم، بیشتر موضوعات و مقولات سمبولیک را مطرح کنند زیرا سیاست سمبولیک یا لفاظانه معمولاً بـرای ایـجاد وفـاداری در رأی‌دهندگان و کسب مشروعیت برای نمایندگان سیاسی کاربرد دارد اما قول و قرارهای مستقیم معیشتی در صورت برخورد با یک بحران، فرد مدعی را به‌سرعت زیر فشار افکار عمومی حتی در جبهه حامیانش قرار می‌دهد.
انتهای پیام/۴۱۵۵/
انتهای پیام/