حقیقت ستم به بندگان خدا در سیره امام علی (ع)

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، به بهانه انتخابات نکاتی از زبان امیرالمومنین (ع) جهت روشنگری و بهره‌برداری تقدیم می‌شود. کسی که به بندگان خدا ستم می‌کند، حقوق مردمان را زیرپا می‌گذارد و حریم آنان را می‌شکند در حقیقت به خدا اعلام جنگ می‌کند و پیوسته با حقیقت هستی در جنگ خواهد بود تا به طور واقعی دست کشد و جبران کند.

امام علی(ع) در عهدنامه مالک اشتر در این باره فرموده است: «وَ مَنْ ظَلَمَ عِبَادَ اللّهِ کَانَ اللّهُ خَصْمَهُ دُونَ عِبَادِهِ، وَ مَنْ خَاصَمَهُ اللّهُ أَدْحَضَ حُجَّتَهُ، وَ کَانَ لِلّهِ حَرْبًا حَتَّی یَنْزِعَ وَ یَتُوب». «و هر که به بندگان خدا ستم کند، خداوند به جای بندگانش به دادستانی از او برخیزد و دلیل او را (در دادگاه دادگری) باطل و نابود سازد و او با خدا پیوسته در جنگ باشد تا آنکه دست بکشد و توبه آرد».

امیرمؤمنان علی (ع) آن را که به بندگان خدا ستم می‌کند محارب با خدا می‌داند، آن هم با تعبیر «لِلّهِ حَرْبًا» که بیانگر شدّت حرب و نهایت آن است. ظرافت، لطافت و بلاغتی که در تعبیر امام (ع) وجود دارد این است که حضرت به جای اسم فاعل «محارب» تعبیر «لِلّهِ حَرْبًا» را آورده است.

وقتی گفته می‌شود «زیدٌ عَادِلٌ» یعنی زید عدالت می‌ورزد، امّا وقتی گفته شود «زیدٌ عَدْلٌ» یعنی زید عین عدالت است و اینگونه تعبیر، شدّت عدالت و نهایت آن را برای زید بیان می‌کند، یعنی زید مجسمه عدالت است.

امام (ع) درباره کسی که به بندگان خدا ستم کند، می‌فرماید: «وَ کَانَ لِلّهِ حَرْبًا» یعنی چنین شخصی نه اینکه در حالت جنگ با خداست، بلکه خودش، مفهوم و مصداق جنگ با خدا، نفس حرب با خدا و عین جنگ و حرب و مجسمه جنگ و تجسّم جنگ با خداست.

ستم به بندگان خدا تا جبران نشود، ستمگر مجسمه جنگ با خدا شمرده می‌شود: «حَتَّی یَنْزِعَ وَ یَتُوبَ» تا آن که دست بکشد و توبه آرد. ستم به مردمان، چیزی نیست که بخشودگی در آن راه داشته باشد، چنان که امام علی ‌(ع) درباره آن فرموده است: «أَلاَ وَ إِنَّ الظُّلْمَ ثَلاَثَةٌ: فَظُلْمٌ لاَ یُغْفَرُ، وَ ظُلْمٌ لاَ یُتْرَکُ، وَ ظُلْمٌ مَغْفُورٌ لاَ یُطْلَبُ. فَأَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی لاَ یُغْفَرُ فَالشِّرْکُ بِاللّهِ»، «قَالَ اللّهُ تَعَالَی: إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ»، «وَ أَمَا الظُّلْمُ الَّذِی یُغْفَرُ فَظُلْمُ الْعَبْدِ نَفْسَهُ عِنْدَ بَعْضِ الْهَنَاتِ. وَ أَمَّا الظُّلْمُ الَّذِی لاَ یُتْرَکُ فَظُلْمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ بَعْضًا. الْقِصَاصُ هَنَاکَ شَدِیدٌ، لَیْسَ هُوَ جُرْحًا بِالْمَدَی وَ لاَ ضَرْبًا بِالسِّیَاطِ، وَ لکِنَّهُ مَا یُسْتَصْغَرُ ذلِکَ مَعَهُ».

انواع ستم

بدانید که ستم بر سه گونه است. آنکه آمرزیدنی نیس،  آنکه واگذاشتنی نیست، آنکه بخشوده است و بازخواست کردنی نیست؛ اما آنکه آمرزیدنی نیست، همتا انگاشتن برای خداست ـ که بزرگترین ظلم هاست ـ و خدا در قرآن فرموده است «همانا خدا شرک‌آوران را نخواهد بخشود».

امّا ستمی که بر بنده ببخشایند، ستم اوست بر خود به برخی کارهای ناخوشایند. اما آن که واگذاشتنی نیست، ستم کردن بندگان است بر یکدیگر که آن را قصاصی است هرچه سخت‌تر و آن قصاص زخمی نَبُوَد از کارد که به تن فرو بَرَند و یا تازیانه که بر بدن فرود آورند، بلکه چیزی است که برابرِ آن رنج این اَلَم‌ها را خُرد شمارند.

نهج البلاغه، خطبۀ ۱۷۶

نهج البلاغه، نامۀ ۵۳

سوره نساء، آیه ۴۸

* مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی

انتهای پیام/۴۱۱۸/