چالش بزرگ مذاکره‌کنندگان وین با راستی‌آزمایی مدنظر نظام کدام است؟
به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، یکی از ارکان سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران درباره برجام که رهبر معظم انقلاب اسلامی بر آن تأکید کرده‌اند، راستی‌آزمایی اقدامات آمریکا در زمینه رفع تمامی تحریم‌هاست که موضوعی اساسی، اصولی، جدی و مستمر است و طبعاً هرگونه ساده‌انگاری در این زمینه با توجه به سابقه آشکار آمریکا در بدعهدی و نقض عهد می‌تواند هزینه جبران‌ناپذیر به منافع ملی وارد کند.
بهمن ماه سال گذشته بود که رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی خود در زمینه تبیین سیاست قطعی جمهوری اسلامی در برخورد با موضوع احیای برجام، به ساز و کار راستی‌آزمایی پرداختند و در واکنش به شروط غیرمتعارف آمریکایی‌ها فرمودند: اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی (که چند تعهد آن را لغو کرده) برگردد، باید آمریکا تحریم‌ها را کلاً لغو کند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، باید در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم؛ این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است.
همچنین ایشان ابتدای ماه مبارک رمضان در دیدار مجازی با قاریان قرآن به صراحت و برای چندمین‌بار بر سیاست قطعی هسته‌ای کشورمان که لغو کامل تحریم‌ها و سپس راستی‌آزمایی است، تأکید کرده و فرمودند: سیاست کشور در باب تعامل با طرف‌های برجام و خود برجام به صراحت اعلام شده و از این سیاست هیچ تخطی نخواهیم کرد، چرا که این سیاست اعلام شده و مورد اتفاق بوده است. آمریکایی ها باید تمام تحریم‌ها را لغو کنند و بعد راستی‌آزمایی می‌کنیم؛ اگر به معنای واقعی کلمه لغو شود، بدون هیچ مشکلی به تعهدات برخواهیم گشت.
در همین راستا، مجلس شورای اسلامی قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» را تصویب کرد. طبق ماده ۶ این قانون، اجرای تعهدات ایران به روابط بانکی بین‌المللی عادی، رفع موانع صادرات، فروش نفت و فرآورده‌های نفتی و بازگشت ارز حاصل از آن منوط شده است تا انتفاع اقتصادی ایران از توافق هسته‌ای حاصل شود. این اقدامات باید با شاخص‌هایی راستی‌آزمایی و سپس گزارش آن به مجلس ارائه شود تا سپس مجوز بازگشت ایران به برجام صادر شود. فرآیند زمان‌بر تأیید اقدامات آمریکا یا همان اصل راستی‌آزمایی نیز فرآیندی طولانی‌مدت و بنا به ارزیابی برخی مراکز بیش از حدود سه ماه خواهد بود.
طبعاً سنجش اینکه ایران بتواند سطح مشخصی از نفت و فرآورده‌های نفتی را بفروشد، تراکنش‌های بانکی را ماهیانه و به دور از فشارهای غرب به راحتی انجام دهد و به‌تدریج سهم خود از بازار نفت و همچنین دیگر مواد صادراتی کسب کند، در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.
راستی‌آزمایی فوری!
این در حالی است که ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا به‌تازگی از لغو نکردن تحریم‌ها علیه ایران سخن گفت و از غرب نیز خبر می‌رسد آمریکایی‌ها تمایلی برای موافقت با راستی‌آزمایی طولانی‌مدت ندارند و حرفشان این است که در مقطعی کوتاه، نهایتاً چند هفته یا یک ماه آن هم به صورت نمایشی برخی تحریم‌ها را برای راستی‌آزمایی ایران لغو کنند تا بتوانند وارد برجام شوند. این سیاست آمریکا ریشه در قوانین داخلی ایالت متحده دارد. در سال‌های اخیر دستگاه اجرایی ایالات متحده آمریکا، بر مبنای اسناد قانونی، اقدام به اجرا و تحکیم تحریم علیه اقتصاد ایران کرده و نکته مهم آن است که تحریم، از صلاحیت قوه اجرایی آمریکا به قوه تقنینی این کشور انتقال یافته است؛ به‌طوری‌که بخش‌های اصلی اقتصاد ایران، همگی بر پایه قوانین کنگره آمریکا، تحریم شده‌اند.
بررسی این متون حقوقی نشان می‌دهند در اکثریت قریب به‌اتفاق آنها، زمانی برای خاتمه تحریم‌ها در نظر گرفته نشده است، بلکه در مقابل، مواردی پیش‌بینی‌شده که اگر رئیس‌جمهور آمریکا بنا به دلایلی ترجیح داد تحریم علیه یک کشور را تعلیق یا کاهش دهد، باید به‌صورت ادواری، آن هم معمولاً به‌صورت محدود (نهایتاً دو دوره ۶ ماهه) به کنگره آمریکا گزارش دهد و برای مثال هر ۶ ماه یک‌بار، این تعلیق را تمدید کند. مهم‌تر اینکه در نظام حقوقی آمریکا وضع تحریم‌ها، بدون زمان و غیرمشروط در نظر گرفته شده اما تعلیق آنها زمان‌دار و مشروط است.
با این حساب، روشن است که چه در دوره برجام و چه در آینده، پدیده‌ای با عنوان لغو تحریم‌های ایران، اساساً در دستور کار ایالات متحده قرار ندارد و نخواهد داشت (حتی در صورت وجود اراده سیاسی چنین اقدامی اساساً در صلاحیت مقام های اجرایی آمریکا نیست)، بلکه در مقابل، در صورت برداشتن تحریم، این اقدام در بازه‌های زمانی مشخص تعلیق می‌شوند نه لغو؛ در نتیجه، همواره خطر اعمال مجدد تحریم‌ها وجود خواهد داشت.
راستی‌آزمایی واقعی رفع تحریم‌ها و تحقق شاخص‌های سنجش‌پذیر ارائه‌شده از طرف ایران، در چند ساعت و چند روز ممکن نیست و دست‌کم سه تا ۶ ماه زمان نیاز دارد
از طرفی، آنچه این روزها میان کارشناسان و دولتمردان محل بحث قرار گرفته، زمان لازم برای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌هاست. در این زمینه دولت و به‌ویژه دستگاه سیاست خارجی تلاش کرد برای راستی‌آزمایی، بازه زمانی مدنظر خود را که درواقع دیکته غرب در مذاکره با هیئت مذاکره‌کننده ایرانی است به افکار عمومی کشورمان بقبولاند. چندی پیش منبع خبری پرس‌تی‌وی در مذاکرات وین گفت: دستورالعمل آمریکا صرفاً تعلیق تحریم‌ها و نه لغو کامل آن‌هاست. در صورت رفع برخی تحریم‌ها، آمریکا قصد دارد آنها را در بازه‌های ۱۲۰ و ۱۸۰ روزه تمدید کند. واشنگتن همچنین قصد لغو یک‌باره تحریم‌ها را ندارد و می‌خواهد در مدت زمانی طولانی و در مراحل متعدد اقدام به رفع موقت برخی تحریم‌ها کند.
وی افزود: آمریکا صرفاً با بازه زمانی کوتاه‌مدت یک هفته‌ای برای راستی‌آزمایی موافقت کرده است که در آن به‌صورت نمادین چند تراکنش انجام شود. واشنگتن تاکنون مدت زمان راستی‌آزمایی معقول و لازم را که برای معاملات نفتی دست‌کم سه تا ۶ ماه است، نپذیرفته.
بنابراین، هم از منظر قوانین داخلی آمریکا و هم از بطن مذاکرات وین مشخص است که لغو تحریم‌ها و در ادامه، راستی‌آزمایی فرایندی پیچیده و طولانی است. این در حالی است که دستگاه دیپلماسی کشورمان تلاش می‌کند تا القا کند راستی‌آزمایی اقدامات آمریکا در رفع تحریم‌ها پیچیده نیست و آسان است.
گزارش‌های برجامی وزارت امور خارجه در تضاد با ادعای راستی‌آزمایی فوری
۲۲ فروردین سال جاری مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی نوشت: راستی‌آزمایی واقعی رفع تحریم‌ها و تحقق شاخص‌های سنجش‌پذیر ارائه‌شده از طرف ایران، در چند ساعت و چند روز ممکن نیست و دست‌کم سه تا ۶ ماه زمان نیاز دارد. همچنین ضروری است تداوم انتفاع اقتصاد ایران از محل رفع تحریم‌ها در بازه‌های زمانی معین (به‌عنوان نمونه هر ۶ ماه یک‌بار) مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد.
چرا در مقام استدلال اینکه تحریم‌ها رفع نشدند، مسئولان دیپلماسی در ماه‌های نخست پس از تصویب برجام، بهانه زمان‌بر بودن را مطرح می‌کردند، ولی اکنون می‌گویند سریع و چند روزه شدنی است؟!
علاوه بر این، وزارت امور خارجه در نخستین گزارش سه ماهه اجرای برجام (۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۴ تا ۲۶ فروردین‌ماه ۱۳۹۵) به مجلس شورای اسلامی به صراحت در بخش (ج) و در ابتدای بند اول آن یعنی از بین رفتن زیرساخت تحریم‌ها آورده است؛ برچیده شدن و از بین رفتن زیرساخت تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای که بعضاً از آن با تعبیر لغو تحریم‌های روی کاغذ یاد می‌شود، به‌لحاظ حقوقی و سیاسی اهمیت خاصی دارد. همچنین بند دوم و مهم این بخش از گزارش، درباره رفع تحریم‌ها در عمل است؛ دقیقاً آنچه امروز به‌عنوان راستی‌آزمایی همه به دنبال آن هستند. مجلس می‌گوید زمان‌بر و دولت ادعا می‌کند خیلی سریع قابل انجام است.
روحانی: شرایط راستی‌آزمایی را طراحی کردیم و می‌دانیم که زمان زیادی نمی‌برد
حسن روحانی رئیس‌جمهور که گویی برای احیای برجام همچون دوران انعقاد و امضای آن عجله دارد، خطاب به کارشناسانی که زمان لازم برای راستی‌آزمایی را طولانی می‌دانند می‌گوید «راستی‌آزمایی زمان نمی‌برد». او ۲۵ فروردین در جلسه هیئت دولت گفت: بعضی‌ها بلد نیستند و حرف‌هایی می‌زنند این در حالی است که ما شرایط راستی‌آزمایی را طراحی کردیم و می‌دانیم که زمان زیادی نمی‌برد. اینکه وزیر نفت اعلام کند می‌تواند نفت را بفروشد و رئیس بانک مرکزی بگوید که قادر است جابجایی پول را به راحتی انجام دهد، زمان زیادی نمی‌برد.
وی ۲۶ فروردین بار دیگر بر سخنان خود مبنی بر کوتاه بودن زمان راستی‌آزمایی تاکید می‌کند و می‌گوید: تنها راه موجود این است که آمریکایی‌ها به طور کامل به قطعنامه ۲۲۳۱ و توافق برجام برگردند و البته اگر آنها به طور کامل به برجام برگردند، بلافاصله بعد از راستی‌آزمایی‌هایی که زمانش خیلی طول نمی‌کشد، ما هم به همه تعهدات برجام برمی‌گردیم.
بیشتر بخوانید:
اجازه فرسایشی شدن مذاکرات را نمی‌دهیم
ادعای این روزهای مقامات دولتی درباره لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا و راستی‌آزمایی فوری درحالی است که دستگاه دیپلماسی کشورمان در گزارش سال ۹۴ خود به‌طور رسمی اعلام کرده بود با وجود اظهارنظرهای مکرر مقام‌های آمریکایی درباره تعهد به ایفای تعهدات خود وفق برجام، محافل قدرتمندی درون دستگاه اجرایی آمریکا (دولت اوباما) رغبت چندانی به اقدام فعالانه برای رفع نقاط ابهام ندارند و حتی در مواردی تلاش‌های انجام‌شده برای رفع موانع را خنثی می‌کنند.
این گزارش می‌افزاید: تقریباً تمامی بانک‌ها، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی که از آنها انتظار همکاری اقتصادی با ایران می‌رود، بخش خصوصی هستند و به دستور دولت‌ها وارد تعاملات اقتصادی نمی‌شوند.
همچنین در گزارش ۶ ماهه که ۲۶ تیرماه ۱۳۹۵ به مجلس شورای اسلامی ارائه شد، وزارت امور خارجه اعلام کرد: واقعیت این است که بسیاری از انتظارات و توقعات قبلی که در بسیاری فعالان اقتصادی ایرانی و خارجی ایجاد شده بود، برآورده نشده است و برآورده شدن بسیاری از انتظارات به زمان طولانی‌تری نیاز دارد.
گزارش سال ۱۳۹۵ و اعتراف وزارت امور خارجه درباره دشواری راستی‌آزمایی
در گزارش ۹ ماهه که ۲۶ مهر ۹۵ ارائه شد، وزارت امور خارجه درباره زمان‌بر بودن به‌روزرسانی مؤسسات مالی و بانک‌های داخلی گزارش کرد و نوشت: در بیش از ۱۰ سال تحریم علیه ایران، بانک‌ها و مؤسسات مالی ایران به‌طور کامل از نظام مالی بین‌المللی منقطع شده و عملاً از تحولات عقب مانده‌اند. در این فاصله، تحولات عمده‌ای به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری رخ داده است. این بخش از این گزارش بدین معناست که با این حساب، راستی‌آزمایی رفع تحریم‌هایی به قدمت بیش از یک دهه، نمی‌تواند یک شبه اتفاق بیفتد.
در همین زمینه موسی شهبازی، معاون مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌وگو با رسانه‌های داخلی با بیان فرآیندهای لازم برای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها می‌گوید: باید تحریم‌های بزرگ مثل تحریم بانک مرکزی، بانک‌ها و بیمه‌ها اولویت اول رفع تحریم‌ها از نظر حقوقی باشد و در مرحله بعد باید یکسری شروط و شاخص‌های ملموس و سنجش پذیر از طرف ایران برای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها تدوین شود.
وی افزود: میزان صادرات نفت به میزانی که ایران مشخص می‌کند باید به‌صورت آزادانه انجام شود و پولی که از صادرات نفت به دست می‌آید، از هر بانکی که اعلام می‌کنیم به ایران بازگردد و کالایی که اعلام می‌کنیم با این منابع وارد کنیم. همچنین باید بتوانیم قراردادهای مشخص سرمایه‌گذاری با شرکت و کشوری که خودمان تعیین می‌کنیم، منعقد کنیم. باید این موارد مبنای راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها باشد، نه صرف رفع حقوقی آنها. راستی‌آزمایی این موارد نیز حداقل سه تا ۶ ماه زمان نیاز دارد و باید به‌صورت ادوار ۶ ماهه مورد راستی‌آزمایی و بررسی قرار گیرد.
راستی‌آزمایی لغو تحریم‌های آمریکا میان سه تا 6 ماه زمان نیاز دارد و یک یا دو هفته برای راستی‌آزمایی لغو تحریم‌های آمریکا زمان کافی نیست.
با توجه به این گزارش ها، رویکرد حقوقی صرف و تلاش برای رفع حقوقی تحریم‌ها (رویکرد سلبی) درحالی که آمریکا به‌دلیل نداشتن اراده جدی در رفع تحریم‌ها تلاش می‌کند با ابزارهای مختلف، ریسک همکاری اقتصادی با ایران را افزایش دهد، خطایی راهبردی است و به هیج وجه امکان انتفاع اقتصاد ایران از ناحیه رفع تحریم‌ها و در ادامه راستی‌آزمایی واقعی آن وجود ندارد. با توجه به نکات فوق در گزارش‌های رسمی وزارت امور خارجه این سؤالات مطرح می‌شود: آیا می‌توان به انجام تعهدات آمریکای بدعهد که سابقه بد خود را در دوران اوباما (معاونت بایدن) اثبات کرده، اعتماد کرد و آیا دقت کافی در راستی‌آزمایی انجام تعهدات، اساساً ظرف مدت کوتاه چند روز و هفته، قابل دستیابی است؟ چرا در مقام استدلال اینکه تحریم‌ها رفع نشدند، مسئولان دیپلماسی، بهانه زمان‌بر بودن را مطرح می‌کردند، ولی اکنون می‌گویند سریع و چند روزه شدنی است؟!
چرا زمان امضای برجام راستی‌آزمایی زمان‌بر بود و اکنون نیست؟
به نظر می‌آید دستگاه دیپلماسی کشور به دنبال ارسال پیام جدی نبودن و سطحی‌نگری راستی‌آزمایی و بازگشت سریع ایران به برجام است، موضوعی که می‌تواند سیاست قطعی کشور را تحت تأثیر قرار دهد و آن را در منظر رقیب، صرفاً به موضوعی برای چانه‌زنی و بازارگرمی تبدیل کند. هرگونه تخفیف و تنزل راستی‌آزمایی به اقدامی فوری که صرفاً با انجام تراکنشی خاص آن هم احتمالاً به شکل استثنائی و زیر نظر آمریکا و شاید در کانالی مشخص یا اجازه انتقال و فروش حجم مشخص نفت در زمان معین انجام شود، به‌هیچ‌وجه راستی‌آزمایی مطلوب از پایبندی آمریکا به برجام به شمار نمی‌رود.
در راستی‌آزمایی نباید به‌هیچ‌وجه به آمریکا اعتماد کرد و با توجه به سابقه این کشور در نقض برجام، باید بازه مورد نظر برای اقدام متقابل ایران به‌اندازه کافی طولانی در نظر گرفته شود؛ به عبارت بهتر می‌بایست در فرایندی مستمر، تأیید پایبندی آمریکا به برجام لحاظ شود و بازگشت این کشور به توافق، به‌هیچ‌وجه نباید بدون هزینه باشد. منتقدان دلسوز انقلاب و نظام و حتی سیاسیون و اقتصاددانان خارج از دایره دولت نیز بارها برخلاف ادعاهای مطرح‌شده، فرایند راستی‌آزمایی را پیچیده و البته زمان‌بر خوانده‌اند.
ناظران سیاسی از سخنان و سیگنال‌های دولت، در روزهایی که دیپلمات‌های کشورمان در وین مشغول رایزنی‌های فنی و سیاسی برای احیای برجام هستند، برداشت نوعی عجله می‌کنند؛ عجله از جنس همان سیاستی که در سال ۹۴ رخ داد، امضای برجام را رقم زد و خسارت‌های زیادی به کشورمان تحمیل کرد.
انتهای پیام/۴۰۳۳/
انتهای پیام/