به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، بالاخره پس از یک تأخیر دوساله در روز هفتم فروردین‌ماه بود که محمدجواد ظریف وزیر خارجه و وانگ یی همتای چینی وی سند راهبردی همکاری ۲۵ ساله بین دو کشور را امضاء کردند که بر اساس آن روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بین تهران و چین تا حد خیره‌کننده‌ای گسترش خواهد یافت.

مطمئناً مانند هر شروع به همکاری دیگری در این سطح نگرش‌های متفاوتی چه داخل و چه خارج از کشور به این قرارداد شکل گرفت.

چرایی انتخاب ایران به‌عنوان تنها شریک راهبردی چین در منطقه

در ایران بیشتر بحث بر منافع و هزینه‌های سند متمرکز بوده که البته باید منتظر انتشار جزئیات بیشتر از نحوه انعقاد قراردادهای ذیل این سند بود تا بتوان دقیقاً به بررسی منافع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت کل سند راهبردی پرداخت. اما موضوع واضح این است که سرمایه‌گذاری ذکرشده توسط چین باعث شکوفایی زیرساخت‌های ایران مخصوصاً در بخش راه‌آهن، راه و انرژی خواهد شد و ایران را به بخشی جدایی‌ناپذیر از پروژه عظیم چین برای اتصال شرق به غرب به نام ابتکار «کمربند و جاده» کند. این سند از نگاه بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران می‌تواند تبعات تحریم‌های آمریکا علیه کشور را کاهش دهد و قدرت چانه‌زنی ایران در صحنه‌های بین‌المللی را نیز افزایش دهد.

از سوی دیگر، با اینکه در حال حاضر به‌دقت نمی‌توان نتایج اقتصادی این سند راهبردی را برای ایران مشخص کرد اما تا همین‌ الان هم این سند موقعیت منطقه‌ای ایران را تقویت کرده است. برای مثال، امضاء این سند هند را برانگیخته تا تمایل شدید خود را برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با ایران نشان دهد. در خلال چند سال گذشته علیرغم اشتیاق ایران برای ارتقاء روابط اقتصادی با هند این دهلی‌نو بود که تعلل می‌کرد. با امضاء این سند و با قطعی شدن همکاری تهران با ابرقدرت اقتصادی چین، سیاستمداران دهلی‌نو به این فکر افتاده‌اند که سریع‌تر و توانمندتر در پروژه‌های زیرساختی ایران مخصوصاً بندر چابهار در ساحل دریای عمان حضورداشته باشند.

این سند همکاری، زنگ هشدار را برای پاکستان و افغانستان هم به صدا درآورده است. دولت افغانستان و اشرف غنی رئیس‌جمهور این کشور در بعضی مواقع انتقادات تندی نسبت به ایران ابراز کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال غنی با در نظر نگرفتن قرارداد سال ۱۹۷۲ مبنی بر تقسیم متناسب آب رودخانه هیرمند بین دو کشور که از افغانستان سرچشمه می‌گیرد، اظهار کرد که کابل آماده تبادل آب هیرمند با نفت است؛ بیانی که با توافق تقریباً ۵۰ ساله تقسیم آب در تضاد کامل بود.

وانگهی، هم‌اکنون که چین به‌عنوان یک ابرقدرت اقتصادی ایران را به‌عنوان یک شریک استراتژیک واقعی انتخاب کرده است کشورهای همسایه ازجمله افغانستان مجبور خواهند بود که به دشمنی‌های بی‌دلیل خود با تهران خاتمه دهند؛ زیرا ازیک‌طرف ایران در دو دهه و نیم آینده مسلماً دارای اقتصادی برتر خواهد بود و از طرفی دیگر، دشمنی بی‌دلیل با شریک استراتژیک چین باعث خواهد شد که پکن نیز با کشور متخاصم برخورد متقابل کند تا از شریک ارزشمند خود حمایت کرده باشد. پاکستان نیز بنا بر گزارش‌های منابع محلی اهمیت زیادی برای انعقاد سند راهبردی همکاری ایران و چین در نظر گرفته و درصدد این است که زمینه را برای گسترش روابط بیش‌ازپیش با تهران فراهم کند.

بیشتر بخوانید:

سناتور ارشد پاکستان: سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین برای کل منطقه مفید است

تبیین 6 ویژگی ‌سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین

از طرف دیگر، با بالا گرفتن تنش بین چین و غرب؛ روابط نزدیک‌تر بین تهران و پکن به‌احتمال فراوان کشورهای اروپایی و احتمالاً آمریکا را مجبور خواهد کرد تا سیاست‌های خود در قبال ایران را ملایم کنند و شاید فشار را بر دولت جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات‌متحده تشدید کنند تا بازگشت این کشور به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام را سرعت داده و در جهت لغو تحریم‌ها علیه ایران اقدام عاجل به عمل آورند. به‌هرحال، غرب هم متوجه شده است که سیاست‌های ظالمانه و یک‌جانبه‌اش که باعث رنج و درد مردم ایران در خلال دهه‌های اخیر شده اما نتوانسته تهران را به‌زانو درآورد، باعث شده ابرقدرت چین، ایران را به‌عنوان شریک اصلی خود در غرب آسیا انتخاب کند که به‌صورت مشخص موجب کاهش بیشتر نفوذ غرب در منطقه نیز شده‌ است.

البته هم در داخل ایران هم در خارج از کشور نگرانی‌هایی درباره نحوه اجرای این سند همکاری وجود دارد و آن‌هم به این دلیل است که هنوز این سند به مرحله عقد قرارداد نرسیده یا جزئیات زیادی از نحوه عقد قراردادها منتشرنشده.

در همین راستا علی ربیعی سخنگوی دولت اظهار کرد دو دلیل باعث شده است که جزئیات این سند منتشر نشود. اول اینکه این سند هنوز به یک پیمان ارتقا نیافته و درصورتی‌که به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد جنبه حقوقی و الزام‌آور به خود می‌گیرد. وی تأکید کرده است که این سند در حال حاضر نقشه راه برای گسترش همکاری دوجانبه است. دلیل دوم نیز بازمی‌گردد به نگرانی مقامات چینی که از ایران خواسته‌اند جزئیات سند به‌منظور پرهیز از واکنش احتمالی آمریکا محرمانه باقی بماند.

غرب در وحشت از اتحاد چین و ایران

برخی از تحلیلگران بر این عقیده‌اند که سیاست‌های خصمانه غرب علیه ایران و چین باعث شد که این دو کشور به هم نزدیک‌تر شوند. تعلل در بازگشت به برجام توسط دولت بایدن و رویکرد سختگیرانه کاخ سفید علیه چین باعث شد که پکن ریسک عصبانی کردن واشنگتن را به جان بخرد و آشکارا به عقد قرارداد با ایران اقدام کند. به‌عبارت‌دیگر چین متوجه شد که به این زودی‌ها نمی‌تواند روابطش با ایالات‌متحده را بهبود بخشد، بنابراین با ابراز تمایل برای برقراری روابط درازمدت استراتژیک با ایران بر این شد که به آمریکا بفهماند می‌تواند با نزدیک شدن به ایران برای آمریکا در منطقه بسیار حساس خلیج‌فارس مشکل ایجاد کند.

برخی از تحلیلگران معتقد هستند که چین به این نتیجه رسیده بود که کشورهای عرب منطقه خلیج‌فارس که وانگ یی، وزیر خارجه چین از چهار  کشور این حوزه بازدید کرد و نیز ترکیه که وزیر خارجه چین به آنجا نیز سفر کرد همگی در نهایت وابسته به آمریکا هستند؛ حتی ترکیه که تنش‌هایی با واشنگتن در خصوص خرید سامانه موشک‌های ضد هوایی اس-۴۰۰ روسی دارد.

با برخورداری ایران از منابع عظیم انرژی و معدنی، بازاری بزرگ و از همه مهم‌تر جایگاه استراتژیکش که از قفقاز تا خلیج‌فارس و دریای عمان کشیده شده و از طریق پاکستان و افغانستان هم با چین ارتباط زمینی دارد، درنهایت چین دریافت که ایران همه مشخصه‌های یک شریک مطمئن و بزرگ را در خود دارد تا بتواند تنها شریک راهبردی و بسیار مهم پکن در غرب آسیا باشد.

افزون بر این، سند راهبردی همکاری بین ایران و چین به دنیای غرب و مخصوصاً آمریکا ثابت کرد که فضای بین‌المللی تغییریافته است و ایران یا هر کشور مستقل دیگری گزینه‌های جدیدی به‌جز کشورهای غربی برای ایجاد ارتباط اقتصادی، فرهنگی و تجاری در نظر دارند.

شایان‌ذکر است که ایران هیچ‌گاه تمایلی به پاک کردن صورت‌مسئله به‌جای حل آن نداشته و سیاستش بر این بوده که تمام موارد اختلاف با دیگر کشورها را بر طرف کند؛ به همین دلیل است که سید رضا تقوی رئیس مجمع نمایندگان استان تهران در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد که امضاء سند همکاری راهبردی با پکن باید به‌عنوان اصلی‌ترین اهرم فشار علیه غرب استفاده شود و نیز تصریح کرد توافق با چین به‌عنوان جایگزینی برای برجام دیده نشده است.

انتهای پیام/۴۱۵۵/