سارقان منزل خود را کتک نزنید!

به گزارش خبرنگار حوزه حقوقی و قضایی گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، در عید نوروز 1400 اگر چه مثل سال‌های قبل رفت و آمد و دید و بازدیدهای نوروزی زیادی وجود ندارد و خانه‌ها به فراوانی سال‌های گذشته خالی و ناامن نیستند اما بازهم ممکن است در مواردی برای زدن به دل طبیعت و گردش کوتاه خانوادگی برای ساعاتی کوتاه خانه را ترک کنید و وقتی باز می‌گردید با میهمان ناخوانده‌ای در منزل خود مواجه شوید که قصد سرقت وسایل منزل شما را دارد.

اینکه با دیدن سارق در منزل خود، عصبانی یا هیجان‌زده شوید و بخواهید حرکت شتاب‌زده و خشنی به‌منظور جلوگیری از فرار او داشته باشید، طبیعی است اما با آروزی اینکه هیچ‌وقت چنین شرایطی را تجربه نکنید، توصیه می‌کنیم در صورت مواجه شدن با چنین موقعیتی از حرکت نسنجیده و شتاب‌زده‌ای که منجر به جرح منتهی به فوت شود، پرهیز کنید اگرچه ممکن است باورتان نشود اما سارقان نیز از حقوقی برخوردار است.

در بعضی از پرونده‌های قضایی، مشاهده می‌شود که به طور مثال، صاحب‌خانه‌ای به پرداخت دیه قتل نفس یا دیه جراحت و شکستگی به سارق محکوم‌ شده است؛ حکمی که ظاهراً عجیب و غیرمنصفانه به نظر می‌رسد، اما در شرع مقدس و قانون، چنین مشخص شده است.

آسیب رساندن به سارق در دو وضعیت حضوری و غیرحضوری ممکن است اتفاق بیفتد. وضعیت نخست وقتی است که صاحب‌خانه برای حفاظت از منزل یا اشیای قیمتی خود، اقدام به اموری همچون نصب حفاظ روی دیوارها کرده و در منزل را قفل می‌کند و از خانه خارج می‌شود و دوم هنگامی‌که با سارقی در منزل خود یا مکانی دیگر مواجه می‌شود.

شخصی با انگیزه معمول و طبیعی مراقبت و محافظت از منزل خود، اقدام به کشیدن نرده روی دیوارها کرده و ازآنجاکه قصد مسافرت می‌کند، جریان برق را نیز به حصار فلزی آن وصل می‌کند. به همین دلیل سارقی که قصد ورود به منزل او را داشته باشد، دچار برق‌گرفتگی و فوت می‌شود یا اینکه نوک نرده‌ها را آغشته به مواد سمی کشنده یا آن‌قدر تیز و برنده می‌کند که همچون سرنیزه‌ای جنگی موجب جراحت سارق می‌شود.

در چنین شرایطی ممکن است به نظر برسد به دلیل اقدام داوطلبانه و غیرقانونی سارق قانون حمایتی از وی ندارد و هر بلایی سرش بیاد حق اوست اما واقعیت این است که در صورت فوت سارق، اولیای دم او و در صورت جراحت سارق، خود او می‌تواند علیه صاحب‌خانه شکایت کند.

البته شکایت سارق یا اولیای دم او فارغ از جنبه کیفری فعل مجرمانه سرقت است، چون قطعاً عمل وی مصداق شروع به جرم سرقت بوده و حسب مورد، مجازات خواهد شد. اما عمل صاحبخانه نیز او را در جایگاه متشاکی قرار می‌دهد و صاحبخانه ضامن آسیبی است که به سارق رسانده است.

دیدگاه قانون مدنی

ماده ۱۳۲ قانون مدنی اشعار می‌دارد: «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم ضرر همسایه شود، مگر تصرفی که به‌قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.» بنابراین هر کس می‌تواند در ملک خود به‌‌صورت متعارف، هرگونه تصرفی داشته باشد، لیکن اقدام مالک در مورد اتصال برق به نرده‌ها، آغشته کردن به مواد کشنده و سرنیزه کردن آن‌ها؛ اقدامی متعارف، منطقی یا ضروری نبوده و پیش‌بینی وقوع خطر برق‌گرفتگی یا جراحت در آن‌ها قابل‌‌‌‌تصور است، بنابراین اقدام صاحب‌خانه به لحاظ بی‌احتیاطی رخ‌داده، غیرقانونی بوده و مشمول پرداخت دیه است.

البته اگر اقدام به نصب تابلوهای اخطار همانند «خطر برق‌گرفتگی» کند، به‌نحوی‌که مشهود باشد، طبق قاعده تحذیر، مسئولیت متوجه خود سارق خواهد بود، مگر اثبات کند که رؤیت نکرده است.

مثال دیگری که می‌توان اشاره کرد، کندن چاه است که اگر پشت در خانه حفر شود، به‌قصد آنکه وقتی سارق وارد می‌شود داخل آن بیفتد؛ همانند موارد قبلی بوده و به لحاظ غیرمتعارف بودن آن، محکوم‌به پرداخت خسارات وارده به فرد خواهد بود، اما اگر همین چاه را در محل متعارفی از زمین خود حفر کرده باشد، اگرچه درپوشی روی آن نگذاشته و علامتی هم نزده باشد، مسئول نخواهد بود.

دیدگاه قانون مجازات

ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بیان می‌دارد: «هرگاه شخصی یکی از کارهای مذکور در ماده (۵۰۷) این قانون (حفر گودال یا قرار دادن چیز لغزنده یا...) را در ملک خویش یا مکانی که در تصرف و اختیار اوست، انجام دهد و سبب آسیب دیگری گردد، ضامن نیست.»

از دیدگاه روایات و فقه اسلامی

در روایت زراره در صفحه ۱۷۹ از جلد ۱۹ وسائل‌الشیعه آمده است که امام (ع) فرمود: «اگر شخصی در ملک خودش چاه بکند و کسی در آن بیفتد ضامن نیست که این حاکی از لزوم وجود عنصر تقصیر در ضمان سبب است.»

اگر سارقی وارد منزل شود و صاحب‌خانه با اطلاع از ورود او در جایی کمین کند و غافلگیرانه با چوبی بر سر او بکوبد یا با سلاح شکاری خود او را هدف قرار دهد و موجب قتل وی شود، به‌رغم تصورات عامیانه مذکور، در چنین مواردی نیز صاحب‌خانه مسئول پرداخت دیه خواهد بود یا اینکه در خیابان، مورد کیف‌قاپی قرار گیرد و با تعقیب سارق، ماشین خود را با سرعت زیادی به او بکوبد و منجر به فوت کیف‌قاپ شود.

مواجهه حضوری با فردی که مال او را مورد هجوم قرار داده، موضوع دفاع مشروع را به میان می‌آورد که طبعاً قواعد آن ازجمله ضرورت داشتن رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر و نیز ممکن نبودن توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت که در ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بدان اشاره رفته، باید رعایت شود.

در بحث فقهی دفاع مشروع نیز صحبت از الأسهل فالأسهل و رعایت تناسب و درجات دفاع شده است. بر این اساس اگر بتوان با کشیدن فریاد، یا پرتاب سنگی به سمت او، موجب فرار سارق از خانه شد، این بر سایر مراحل شدیدتر و غلیظ‌تر دفاعی اولویت دارد.

باید دانست که سارق، مرتکب جرمی شده است که مجازات آن طبق قانون مشخص‌شده و لزوماً سلب حیات یا شکستن دست و پا و ... نیست! بنابراین اطلاع از حدومرزهای قانونی به‌منظور مقابله با دزد، به شما کمک می‌کند از جایگاه شاکی به متشاکی تنزل پیدا نکنید.

انتهای پیام/4159/پ