آیا امکان دریافت نفقه در دوران عقد و نامزدی وجود دارد؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، به محض این‌که زن و مرد به موجب عقد ازدواج به همسری یکدیگر در می‌آیند، به موجب قانون و شرع مجموعه‌ای از حقوق و تکالیف بر عهده آن‌ها قرار می‌گیرد. از جمله اینکه زن در مقابل شوهر موظف به تمکین است و مرد نیز ملزم به پرداخت نفقه به همسر خود است.

البته این تکلیف دوسویه است؛ یعنی زن در برابر تمکین از حق نفقه برخوردار خواهد بود. اما از آن جهت که تمکین از شوهر از زمان ازدواج و نه در دوران عقد موضوعیت پیدا می‌کند، برخی معتقدند که زن تنها پس از ازدواج و رابطه زناشویی از حق نفقه برخوردار خواهد بود. اما نظر قانون‌گذار در این رابطه چیست؟

ماده 1107 قانون مدنی درباره نفقه

بر اساس ماده ۱۱۰۷ «نفقه زوجه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، نان، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض».

حق نفقه از مهمترین حقوقی است که زن از آن بهره‌مند می‌شوند و همچنین ملاک پرداخت نفقه به زن، وضعیت مالی مرد نیست و در تمامی حالات مرد باید به نسبت نیازهای متعارف و متناسب زن، وی را تأمین کند.

شرایط تعلق نفقه به زن کدام است؟

تمکین عام: تمکین عام عبارت از اطاعت در تمامی امور زندگی خاص و در خصوص محل سکونت است. 

تمکین خاص: تمکین خاص عبارت است از رابطه زناشویی زوجین

در مقابل تکلیف شوهر برای پرداخت نفقه، زن مکلف به تمکین در برابر شوهر است. بنابراین بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی کند؛ مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد» بنابراین با نتیجه‌گیری از این نکات، می‌توان گفت که پرداخت نفقه به زن، منوط به تمکین زن در برابر شوهر است و در صورتی که مرد بتواند در طول زندگی مشترک عدم تمکین همسرش را اثبات کند، از پرداخت نفقه معاف می‌شود.

ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

یکی از شروط ضمن عقد نکاح این شرط است که در صورتی که شوهر از دادن نفقه به مدت شش ماه خودداری کند، زن می‌تواند از دادگاه صالح تقاضای صدور اجازه طلاق کند.

به محض اعلام آمادگی برای ازدواج، حق دریافت نفقه را دارد حتی اگر زنی شروع زندگی زناشویی را منوط به پرداخت کرده باشد و در این حالت، زن تا زمان تسلیم مهریه حال خود می‌تواند از وظایف خود در مقابل شوهر امتناع کند و این امتناع باعث ساقط شدن حق نفقه زن نمی‌شود.

اگر زن آمادگی خود را برای آغاز زندگی اعلام کند و شوهر از شروع زندگی زناشویی خودداری کند که در این حالت زن حق دریافت نفقه را خواهد داشت.

حق نفقه در دوران عقد چگونه است؟

نفقه در دوران عقد از دید مناطق مختلف، متفاوت است. اصولاً در دوران عقد زوجین در یک منزل سکونت ندارند و به عبارت دیگر پیش از مراسم ازدواج رابطه زناشویی در کشور ما مرسوم نیست و عموماً زن، در این زمان باکره است و صرفاً تمکین عام شکل می‌گیرد و تمکین خاص انجام نمی‌شود. از این رو برخی بر که نفقه زن تنها پس از ازدواج مستحق نفقه خواهد بود اما این امر صحت ندارد و قانونا صحیح نیست.

بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، به محض وقوع نکاح، رابطه زوجیت میان طرفین ایجاد و حقوق و تکالیف زوجین در قبال یکدیگر بوجود می‌آید لذا به محض امضای سند نکاحیه، حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر شروع می‌شود و نفقه نیز مشمول زن می‌شود.

البته باید در نظر داشت که زوجه باکره در دوران عقد در مقابل درخواست مرد مبتنی بر تمکین، می‌تواند به حق حبس استناد کند و تمکین را می‌تواند موکول به پرداخت کامل مهریه کند و این استناد به حق حبس موجب عدم پرداخت نفقه نمی‌شود.

نحوه تعیین نفقه

همچنین نفقه در هر سال بر حسب نرخ شاخص تورم بانک مرکزی و میزانی است که توسط کارشناسان قوه قضاییه تعیین می‌شود و در این راستا باید که وضعیت خاص زن را نیز مد نظر داشت.
همچنین باید اذعان کرد که کارشناس بر اساس وضعیت اجتماعی فرد کارشناسی خود را انجام می‌دهد. 

حتی اگر زن بی‌نیاز و بسیار متمول باشد. و یا حتی اگر مرد فقیر و زن ثروتمند باشد و شرط احتیاج زوجه در پرداخت نفقه وجود ندارد.

نفقه در عقد موقت وجود ندارد مگر…

بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، در عقد دائم نفقه زن بر عهده‌ی شوهر است، بنابراین در عقد دائم، مرد موظف بر پرداخت نفقه می‌باشد و طبق ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی، نفقه در عقد موقت راه ندارد مگر آنکه زوجین بر آن توافق کنند و یا عقد مبنی بر آن ایجاد شده باشد.

برای گرفتن نفقه چه باید کرد؟

در صورت‌عدم پرداخت نفقه از سوی مرد با وجود شرایط قانونی زن می‌تواند به نزدیکترین محل سکونت خودش و یا همسرش مراجعه نماید و شکایت خود را به صورت کتبی و یا شفاهی مطرح کند.

همچنین‌عدم پرداخت نفقه از سوی شوهرش را اثبات نماید و جهت اثبات رابطه زوجیت نیز باید که عقدنامه و یا همان سند نکاح را به دادگاه تقدیم کندو سایر مراحل اداری، قضایی، ارائه شهود و درخواست نفقه عقب‌افتاده را انجام دهد.

زن می‌تواند حتی برای مجازات شوهر خویش، شکایت کیفری علیه او انجام دهد چرا که طبق ماده ۶۴۲ قانون مجازات، هر شخصی با داشتن استطاعت مالی و تمکین زن، نفقه زوجه را نپردازد و امتناع کند دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌کند.

استطاعت مرد شرط وجوب نفقه نیست

پس در نتیجه این‌ عدم پرداخت از نظر قانونگذار جرم محسوب شده و زن می‌تواند این امر را هم به جهت حقوقی و هم به جهت کیفری بررسی کند. البته همانطور که پیش‌تر بیان شد، استطاعت مرد شرط وجوب نفقه نیست ولی استطاعت مرد جزو شرایط تحقق جرم شوهر در خصوص‌ عدم پرداخت نفقه است.

به عبارتی دیگر زمانی جرم شامل حال مرد می‌شود و او مجازات تعزیری می‌شود که با وجود استطاعت مالی از دادن نفقه خودداری کرده باشد. تشخیص این استطاعت بر عهده دادگاه بوده و در صورتی که شوهر توانایی پرداخت بخشی از مهریه را داشته اما در این زمینه کوتاهی کرده باشد، بازهم مجرم شناخته می‌شود.

از جهتی از بعد حقوقی نیز زن باید که دو نسخه دادخواست حقوقی تهیه کند و از آن جا که دعوای نفقه یک دعوای مالی تلقی می‌شود باید نسبت به مبلغ نفقه ذکر شده، تمبر الصاق و نهایتاً به دادگاه خانواده تقدیم شود و در این بین زن نیز می‌تواند هزینه دادرسی را نیز در دادخواست خویش مطرح و آن را مطالبه کند.

اگر زن توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد می‌تواند درخواست اعسار کند.

اعسار وضعیت اشخاص غیر تاجر است که به جهات کافی نبودن دارایی و یا عدم دسترسی به مال خود، قدرت پرداخت دیون و یا هزینه دادرسی خود را نداشته باشد.

در صورت اثبات در خواست اعسار از سوی زن، او از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد شد.

در پایان

گفتنی است، همه این تدابیر از سوی قانون گذار برای حمایت از بنیان خانواده و حمایت از زنان در نظر گرفته شده است و نباید در شرایط مختلف دستاویزی برای لجبازی‌های کودکانه زن و شوهری یا سو استفاده زوجین از یکدیگر در طول زندگی مشترک شود.

در جامعه ایرانی با فرهنگی فاخر و بزرگ منشی که وجود دارد دختران معمولا در دوران عقد تا زمانیکه در منزل پدر خود هستند و در صورت استطاعت مالی پدر تقاضای نفقه نمی‌کنند و مردان نیز در حد توان برای اثبات عشق خود به نو عروس خود هدایا یا مبالغی را پرداخت می‌کنند.

زیباتر آن است که در صورت عدم نیاز به نفقه دختران تا پیش از شروع زندگی مشترک و تمکین خاص نجابت و غرور پیشه کنند و درخواست نفقه به خصوص از طریق اقدام قانونی نداشته باشند و از سوی دیگر مردان نیز برای اثبات توانایی‌های مردانه و اثبات نقش حمایتی خود از همسر تا جایی که معیشتشان اجازه می‌دهد این نقش را عاشقانه و دست و دلبازانه برای همسر خود ایفا کنند. احتمالاً این کار در ابتدای یک زندگی مشترک عاشقانه نتایج خوبی را برای طرفین در پی خواهد داشت که آثار آن در زندگی مشترک نیز پدیدار خواهد شد.

انتهای پیام/4159/پ