سفره «اکران آنلاین» با آثار تجربه‌گرا رنگین نمی‌شود/ این خوراک چاشنی جذابیت می‌خواهد

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، شاید زمانی که در ابتدای اسفندماه سال 1398 سینماها نیز همچون بسیاری از اماکن عمومی دیگر تعطیل شد، کمتر کسی فکرش را می‌کرد که آن تعطیلی موقت نه تنها نورز 99 را در بگیرد بلکه تا زمستان سال امسال هم طول بکشد.

 اگرچه سالن‌های سینما در تابستان امسال و در یک بازه زمانی سه‌ماهه بازگشایی محدود را تجربه کردند، اما با عدم اکران فیلم‌های جذاب و البته برطرف‌نشدن نگرانی مردم از حضور در سالن‌های سینما، عملاً اکران در شرایط نیمه تعطیل بود. سرانجام در هفته اول مهرماه و با افزایش تعداد مبتلایان و فوتی‌های کرونا، با حکم ستاد ملی مقابله با کرونا، عملاً همان چرخ نصفه و نیمه اکران نیز از حرکت باز ایستاد؛ اتفاقی که برای اجراهای تئاتر و برگزاری کنسرت هم رخ داد.

از ابتدای سال 99 این حقیقت تلخ روشن شد که فرجام بازگشایی سالن‌های سینما مبهم و نامعلوم خواهد بود. در آن شرایط، بسیاری از کارشناسان، اهالی رسانه و فعالان سینما و تلویزیون به لزوم اتخاذ راهکارهای جایگزین و ابزارهای نوین برای نمایش فیلم تأکید کردند. با تعطیلی سینماها در نوروز 99 که فصل فروش فیلم‌ها محسوب می شود این قضیه جدی ‌تر شد.

 اکران آنلاین، مرهمی بر زخم تعطیلی سینما

در این میان، اکران آنلاین در بستر سامانه‌های درخواست نمایش فیلم یا همان «وی او دی ها» یکی از شیوه‌های مورد توجه بود. فرآیندی که با توجه به آماده نبودن زیرساخت‌های لازم و نداشتن تجربه قبلی، چالش‌های فراوانی را پیش روی صاحبان فیلم‌ها می‌گذاشت.

با این حال در اواخر تعطیلات نوروز امسال، بمب خبری این حوزه  منفجر شد. ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردان فیلم «خروج» که فیلمش کمتر از دو ماه قبل در سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده بود، اعلام کرد که قصد اکران آنلاین این فیلم در بسترهای اینترنتی را دارد. این در حالی است که «خروج» یکی از گزینه‌های اصلی اکران نوروزی بوده و سازندگان آن نیز باتوجه به جریان‌سازی و حواشی ایجادشده در جریان جشنواره فیلم فجر امید زیادی به گیشه داشتند.

به این ترتیب، «خروج» خط‌شکن شد و اکران آنلاین خود را از اواخر فروردین‌‎ماه آغاز کرد. روندی که در آن مخاطبان با خرید بلیت، امکان تماشای فیلم از طریق فضای مجازی را پیدا کردند. اگر‌چه همانطور که اغلب کارشناسان و حتی مدیران سازمان اوج به عنوان مالکان فیلم، پیش‌بینی می‌کردند نسخه‌های غیرقانونی فیلم خروج وارد فضای مجازی شد، اما در مجموع اغلب اهالی سینما و کارشناسان جسارت سازندگان این فیلم برای بازکردن این مسیر را ستودند. مسیری که  در 9 ماه اخیر با فراز و نشیب ادامه پیدا کرد تا به امروز رسید که تجربه اکران آنلاین حدود 30 فیلم سینمایی در سال بحران‌زده سینمای ایران ثبت شده است.

 چالش دوجانبه  اکران فیلم‌های معمولی و خاص در فضای مجازی

در این مدت فیلم‌های مختلفی در ژانرهای گوناگون به صورت آنلاین اکران شدند. تعدادی از این فیلم‌هایی مانند «خروج»، «طلا»، «خوب، بد، جلف 2»، «زیرنظر»، «زن‌ها فرشتهاند2» و «لتیان» با استقبال نسبتاً خوبی مواجه شدند، اما سایر فیلم‌ها اوضاع خوبی را در گیشه آنلاین تجربه نکردند.

از سوی دیگر، افزایش پخش نسخه‌های غیرقانونی در فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای دست و دل سایر فیلمسازان را برای عرضه آثارشان در اکران آنلاین لرزاند و اغلب آنها عطای این شکل جدید اکران را به لقایش بخشیدند. به این ترتیب تب تند اکران آنلاین خیلی زود به عرق نشست و فروکش کرد؛ این‌گونه بود که در ماه‌های  اخیر، فیلم‌هایی به صورت آنلاین اکران شدند که اغلب در شرایط عادی در ترافیک اکران می‌ماندند و شانسی برای نمایش نداشتند و یا میزان فروش آنلاین برایشان مهم نبود و از همه مهم تر خطر پخش غیرقانونی آثار را نیز به جان خریده بودند.

 اما در کنار این موارد، یک عامل مهم دیگر هم در فروکش کردن این تب و استقبال کم مخاطبان موثر است و آن ارائه فیلم‌هایی با فرم خاص و در نتیجه مخاطبان خاص است.  البته این آثار در مجموع  کل فیلم‌های اکران آنلاین رقم  بالایی نیستند. آثاری که فارغ از کیفیت فنی و محتوایی، به خاطر فرم خاص روایت داستان و یا محتوا و شیوه نمایش نمی‌توانند مخاطبان گسترده‌ای را همراه داشته باشند. این گونه آثار در شرایط عادی اکران هم یا در گروه هنر و تجربه اکران می‌شدند و یا در سالن‌های محدود و تنها برای علاقه‌مندان خاص این‌گونه فیلم‌ها به نمایش درمی‌آمد.

 ‌فیلم‌هایی نظیر گیلدا، حکایت دریا، بی‌حسی موضعی و جدیدترین نمونه یعنی «ناگهان درخت» از این دست آثار هستند. بار دیگر تاکید می‌کنیم که در این جا کیفیت فیلم مورد نظر نیست و اتفاقاً تعدادی از آنها از جمله «ناگهان درخت» تجربه‌های بدیع و قابل‌توجهی در سینمای ایران هستند. از سوی دیگر دو گزاره‌ای که در ادامه می‌آید نیز کاملاً منطقی و قابل پذیرش است. اول این که باید برای ارتقای سلیقه مخاطبان نیز محصول تولید کرد و از آن مهم‌تر، نیاز محتوایی همان اقلیت مخاطبان خاص و تجربه‌گرای سینمای ایران را هم تأمین کرد.

قاچاق فیلم مانع است اما....

اما در شرایطی که اکران آنلاین در ایران گام‌های ابتدایی را بر می‌دارد، در کنار این گونه آثار و تعداد زیادی فیلم‌های معمولی که خیلی زود هم فراموش می‌شوند، ارائه آثار جذاب جدید و جریان‌ساز  می‌توانست چرخ‌های این بخش را تندتر به حرکت درآورد.

واضح است که مهم ترین مانع در این بین همان ترس از قاچاق فیلم خواهدبود که کاملاً منطقی و قابل احترام است. این موضوعی است که هم متولیان فضای مجازی و نیروهای نطارتی باید به آن با جدیت بیشتری ورود کنند و هم این‌که در یک برنامه‌ریزی بلندمدت و عمیق برای فرهنگ‌سازی بین مردم نیز برنامه‌ریزی کرد.

در کشورما نیز با این که از ابتدای اکران آنلاین، مدیران سینمایی بارها برا ی حل این معضل وعده دادند و کار‌های اندکی نیز در برخورد با برخی سایت‌ها صورت گرفت، اما این فعالیت‌ها کافی نبوده و چندان موثر واقع نشده است. برای مردم نیز فرهنگ‌سازی نشده که تماشای یک فیلم به صورت غیرقانونی تفاوتی با دزدی ندارد. از این‌رو نیز بسیاری ترجیح می‌دهند بدون پرداخت هزینه یک فیلم را ببینند.

با این حال و آن گونه که بسیاری از کارشناسان می‌گویند، معضل قاچاق فیلم در بسیاری از کشورهای دنیا که حتی سازوکارهای حقوقی سفت و سختی دراین زمینه دارند نیز وجود دارد. با این حال پلتفرم‌های اینترنتی و چرخه مالی اکران آنلاین در آنجا آنقدر قوی هست که فیلمسازان  به راحتی از امکان گزینه آنلاین نگذرند.

 در مدتی که از آغاز اکران آنلاین گذشته، اسامی فیلم‌های زیادی برای ورود به این عرصه از سوی رسانه‌ها و یا صاحبان فیلم‌ها اعلام شد که البته بخش عمده این گمانه‌زنی‌ها به حقیقت نپیوست. فیلم‌های مثل «تومان» به کارگردانی مرتضی شعر باف، «دینامیت»، «نارگیل»، «انفرادی»، «دیدن این فیلم جرم است»، «لامینور» و... که می‌توانست به اکران آنلاین تکانی بدهد. هرچند فیلم «تومان» هم از حیث شکل روایت، نحوه فلیمبرداری و نداشتن ستاره، در زمره آثار با مخاطب خاص طبقه‌بندی می‌شود، اما جسارت فیلمساز در تجربه فضاها و مضامین جدید می‌توانست مخاطبان زیادی به همراه داشته باشد.

حتی فراهم کردن شرایط اکران آنلاین «رستاخیز» در ماه‌های محرم و صفر هم یک اتفاق خوب در این حوزه بود. اثری که از سال گذشته نسخه‌های غیرقانونی آن در فضای مجازی دست به دست می‌گشت و باعث دلخوری احمدرضا درویش کارگردان آن را فراهم آورده بود.

به این ترتیب باید گفت رونق اکران آنلاین، با فیلم‌های خنثی و یا آثار تجربی و هنری و دارای مخاطب خاص رخ نمی‌دهد بلکه نیازمند محتوایی همه پسند و جذاب است. اتفاقی که البته یک پیش‌زمینه مهم دارد و آن بسترسازی درست و طراحی سازکارهای اجرایی و جدی برای جلوگیری از قاچاق فیلم‌هاست.

انتهای پیام/4104/