پیشینه تعامل فرهنگی ما با ترکیه آنقدر هست که از اشتباه یک سیاستمدار بگذریم/ برای تعاملات فرهنگی ظرفیت‌های گسترده داریم
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، از جمعه گذشته و پس از انتشار بخشی از شعرخوانی رئیس جمهور ترکیه در یک مراسم عمومی، واکنش‌های زیادی در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی و غیررسمی نسبت به این اظهارنظر جنجالی و تفرقه‌انگیز رقم خورده است.
داود وفایی کارشناس مسائل ترکیه، در چند سال اخیر مطالعات فراوانی درباره ساختار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی همسایه غربی ایران داشته است. او علاوه بر مقالات متعدد، کتاب‌های زیادی را نیز در حوزه های مختلف از زبان ترکی به فارسی ترجمه کرده است.
وفایی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا با اشاره به این که جامعه ترکیه جامعه‌ای پیچیده و چند لایه است و شناخت آن هم ساده نیست افزود:در ترکیه امروز، انقلاب اسلامی ایران طرفداران سفت و سختی دارد. تأثیر انقلاب اسلامی و رهبری امام خمینی(ره) و همین طور مبارزان و چهره‌های فرهنگی آن همچون دکتر شریعتی و شهید مطهری بر نخبگان این کشور بسیار زیاد بود.
وی اظهار کرد: طرفداران گفتمان انقلاب اسلامی و اسلام سیاسی در ترکیه اگرچه در دهه‌های گذشته ریزش داشته اند اما کم نیستند. طبیعی است که این طیف از بیان مطالبی که باعث اختلاف بین دو کشور همسایه و مسلمان می‌شود ناراحت می‌شوند، امّا در مجموع طرفداران جمهوری اسلامی ایران در ترکیه، خط مشی‌های کلی آقای اردوغان را رد نکرده و معمولاً هوادار او هستند.
پیشینه قوی روابط فرهنگی ایران و ترکیه
این نویسنده و مترجم آثار ترکی به فارسی، افزود: فکر می‌کنم موضوع شعرخوانی اردوغان در کلیت روابط فرهنگی و سیاسی ایران و ترکیه چندان مهم نباشد. اگر مصر را هم کنار ایران و ترکیه بگذاریم، سه قطب اصلی در جهان اسلام خواهیم داشت. اینها به هر حال در مواقعی رقابت می‌کنند. هر سه این کشورها به نوعی ادعای امّ‌القرای جهان اسلام را دارند.
وفایی عنوان کرد: ریشه و گذشته اردوغان را هم که نگاه کنید، آدم اسلام‌گرایی است، مبارزاتی داشته، در زمان لائیک‌ها زندان افتاده و بین مسلمان‌های ترکیه محبوبیت دارد، آنها هم یک چنین ادعاهایی دارند که مثلاً از مظلومان جهان دفاع می‌کنیم، مشکلات مسلمانان جهان، مشکلات ما است و از آنها باید حمایت کنیم.
وی گفت: از طرف دیگر، پیشینه روابط ایران و ترکیه را هم که نگاه کنیم، زمان عثمانی‌ها و صفویه و .... از چهار قرن پیش بدین سو رقابت‌ها و جنگ و جدال‌هایی داشتیم ولی نهایتاً همسایه و دوستدار همدیگر هستیم و در مواقع ضروری تاریخی به داد همدیگر رسیده‌ایم. جدیدترین نمونه آن هم به کودتای سال 2016 در ترکیه باز می گردد. من دو سه سال پیش به استانبول رفته بودم، در آنجا با یکی از افراد مؤثر رسانه‌ای ترکیه صحبت می‌کردم، ایشان به من می‌گفت که شهید قاسم سلیمانی چه نقش مهمی در خنثی‌کردن این کودتا داشت و حتی در چند دیدار خصوصی با آقای اردوغان از ایشان اعلام حمایت کرده است.
وفایی افزود: در جریان تحریم‌های ظالمانه غرب هم ترکیه در بسیاری از موارد حامی ما بوده است. بنابراین من این مطلب چند روز پیش را یک سوءتفاهم می‌دانم و اینها قابل برطرف شدن است.
اعتراض قابل‌درک و تقدیر است اما....
وفایی عنوان کرد: به هرحال واکنش‌ها درمواجهه با اظهارنظر اردوغان طبیعی است، اما در این چندروز من گاهی مواردی را دیدم که واقعا جای تأمل دارد. مثلاً یکی از نمایندگان مجلس را دیدم که فقط مانده بود که به اردوغان فحش ناموسی بدهد!
وی اظهار کرد: به هرحال روابط سیاسی بین کشورها، فراز و نشیب دارد. گاهی از همدیگر دلخور می‌شویم، فردایش دوست می‌شویم و حل می‌شود. آن طور که شنیده‌ام وزیر امور خارجه ترکیه دو روز پیش با آقای ظریف تماس گرفت و گفت اصلاً منظور آقای اردوغان این نبوده و فکر می‌کرده که این شعر در حمایت و پشتیبانی و در ارتباط با قره‌باغ است. خب این به‌نوعی معذرت‌خواهی هم هست. گفته بود که ما خیلی وقت‌ها کنار همدیگر بوده‌ایم، همسایه‌ایم، نگذارید این روابط خراب شود.
این کارشناس مسائل ترکیه گفت: باز هم تأکید می‌کنم که واکنش یکپارچه و به موقع هموطنان ما قابل تحسین بوده و یک نقطه قوت است، اما نباید زیاده‌روی کرد. من خیلی متأسف شدم که نماینده مجلس ما می‌گوید ما از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ترکیه حمایت می‌کنیم! این معنی ندارد! مثل اینکه ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان بگوید ما از تحریم‌هایی که آمریکا علیه ایران می‌کند، حمایت می‌کنیم. به هر حال بسیاری از سیاستمداران در مقاطع تاریخی مختلف رفتار و گفتار اشتباه داشته‌اند و برخورد با آن باید به تناسب همان اقدام باشد.
وفایی گفت: هم ایران و هم ترکیه فرهنگی دیرپا و غنی دارند. نخبگان فرهنگی ترکیه در دهه‌های اخیر در حوزه ادبیات و فیلم‌سازی در عرصه بین‌الملل درخشیده‌اند و محصولات سینمایی قابل‌توجهی داشتند. این می‌تواند یک زمینه همکاری مشترک ایران و ترکیه باشد؛ البته در حوزه فیلم و سریال اقداماتی انجام شده اما موردی بوده و نیازمند برنامه‌ریزی است.
ظرفیت‌های گسترده برای تعاملات فرهنگی
وی افزود: در دهه اول پس از انقلاب اسلامی نخبگان ترکیه و اسلام‌گرایان این کشور پیگیر محصولات فرهنگی ما به‌ویژه در حوزه انتشارات بودند و خیلی نیاز نبود که ما در این حوزه فعالیت داشته باشیم، اما اکنون این نیاز احساس می‌شود که ماهم فعالانه وارد این عرصه شویم.
این مترجم آثار ترکی همچنین گفت: فکر می‌کنم در سی سالگی انقلاب بود که من به صورت اجمالی کتاب‌هایی که از زبان فارسی به زبان ترکی ترجمه شده بود (تازه آنهایی که در دسترس بود) را فهرست کردم که حدود 600 عنوان کتاب شد! یعنی در مدت حدود 30 سال بعد از انقلاب حدود 600 عنوان کتاب از فارسی به ترکی ترجمه شده بود. از آن طرف هم در این سال‌ها دیده‌ایم که کتاب های زیادی در حوزه های مختلف از زبان ترکی به زبان فارسی ترجمه می‌شود، من هم یک تعداد کتاب ترجمه کرده‌ام. به هر حال خواننده دارد.
وفایی عنوان کرد: پس فرهنگ ترکیه در اینجا علاقه‌مند دارد همان‌جور که فرهنگ ایران در ترکیه علاقه‌مند دارد. بنابر این پیشینه و عمق این روابط و تعاملات فرهنگی آنقدر زیاد است که می‌توانیم از این خطا بگذریم و لااقل در اندازه خودش با آن برخورد کنیم. به عبارت دیگر، نباید به این راحتی به این تعاملات فرهنگی پشت پا بزنیم.
وی افزود: این فراز و نشیب‌ها در روابط بین‌الملل بین همه کشورها وجود دارد. بین ایران و ترکیه هم این اولین بار نیست و آخرین بار هم نخواهد بود. این دو کشور به همدیگر نیازمندند، همسایه هستند و هوای همدیگر را دارند. به نظم همین مقدار که به آقای اردوغان اعتراض شد و البته در مواردی بیش از اندازه هم بود، کافی است و باید اعتراضاتمان متعادل باشد.
جایگاه زبان فارسی در ترکیه
مختاری گفت: فراموش نکنیم که زبان فارسی علاقه‌مندان زیادی در ترکیه دارد. در سطح دانشگاهی و در مقاطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری تدریس می شود. دانشگاه‌های معتبر ترکیه در شهرهای استانبول،آنکارا، ارزروم و قونیه کرسی زبان فارسی و تعداد زیادی دانشجو دارد. بسیاری از نویسندگان و شاعران ترکیه‌ای خودشان اعتراف می‌کنند که اگر زبان فارسی را از زبان و ادبیات ترکی بگیرید چیزی باقی نمی‌ماند و برای زبان فارسی احترام زیادی قائل هستند.
این کارشناس مسائل ترکیه عنوان کرد: اصلاً اینها می‌روند فارسی را یاد می‌گیرند برای اینکه بتوانند مثنوی مولوی و سعدی و حافظ را به زبان فارسی بخوانند و بفهمند. زبان فارسی در ترکیه ریشه دارد. صد یا صدوپنجاه سال پیش دانستن زبان فارسی در عثمانی یک پرستیژ اجتماعی داشت و یک زبان فاخر بود. الان هم زبان فارسی در آنجا چنین جایگاهی دارد.
وی افزود: لازم است نهادهای مسئول ما مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم و سازمان فرهنگ و ارتباطات بودجه ترویج کرسی‌های زبان فارسی را در ترکیه بیشتر کنند و مخصوصاً به ترکیه هم بیشتر برسند. کتاب به آنها بدهند، بورسیه داشته باشیم، دانشجوها را بیاورند و ببرند. البته این موارد چندین سال است که انجام می‌شود اما باید یک مقدار پررنگ‌ترش کنند که حضور فرهنگی ایران در آنجا تضعیف نشود.
وفایی گفت: در آنکارا ما علاوه بر مرکز فرهنگی و رایزن فرهنگی که وابسته به سفارت است، یک مرکز مستقل آموزش زبان فارسی داریم. شاید هیچ کشور دیگری چنین امکانی را به ما ندهد و یا به دشواری و سختی بدهند. اما دولت ترکیه در یکی از مهم ترین خیابان های مرکزی آنکارا یعنی بلوار «آتاتورک» ساختمان بسیار خوبی را به این امر اختصاص داده است.مقامات ترکیه هم به زبان فارسی افتخار می‌کنند و اصلاً این دوتا فرهنگ و زبان درهم تنیده است؛ بنابراین باید بگویم اظهارات سیاستمداران موقت و گذراست، اما این تعاملات فرهنگی است که آینده را می‌سازد.
انتهای پیام/4104/
انتهای پیام/