پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی در شمال کشور/ انگیزه متخلفان و غیرمجازها چیست؟

سیروس بیدریغ در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا در لاهیجان با بیان اینکه از نظر مفهومی، کاربری اراضی به نحوه استفاده فعلی از سرزمین اطلاق می‌شود، اظهار کرد: کاربری‌های بیشتر سرزمین عبارت از اراضی زراعی، جنگل‌ها، مراتع، تالاب‌ها، مناطق حفاظت‌شده، مناطق سکونتگاهی و ساخته‌شده انسانی و .... است. کاربری سرزمین متأثر از فرایندهای پویاست و عوامل طبیعی مانند آتشفشان، سیل، خشکسالی و انسانی می‌توانند منجر به تغییر آنها شوند.

وی با بیان اینکه هر زمان صحبت از تغییر کاربری به میان می‌آید، از منظر عموم مردم فعالیت‌های انسانی به ذهن می‌رسد، عنوان کرد: تعبیر آحاد مردم از تغییر کاربری اراضی عبارت است از تغییر ساختار اراضی زراعی، جنگلی، تالابی و مرتعی به اراضی که ساخت و ساز در آنها صورت گرفته است.

تغییر کاربری غیرمجاز چیست؟

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان با بیان اینکه از نظر قانونی (وزارت جهاد کشاورزی)، تغییر کاربری شامل اراضی زراعی و باغی می‌شود، بیان کرد: هرگونه اقدامی بدون رعایت مقررات و اخذ مجوز از کمیسیون تبصره یک ماده یک و یا موافقت جهاد کشاورزی انجام شود، به‌نحوی که مانع از تداوم تولید کشاورزی شود، تغییر کاربری غیرمجاز محسوب می‌شود.

بیدریغ اضافه کرد: اقداماتی مانند خاکبرداری و خاکریزی، برداشت شن، پی‌کنی، دیوارکشی، دپوی زباله، استقرار کانکس و آلاچیق، احداث جاده، سوزاندن و خشک‌کردن باغات نمونه‌ای از اقداماتی بوده که اگر بدون مجوز انجام شود، غیر مجاز است.

برخورد قانونی و حقوقی با تغییر کاربری غیرمجاز انرژی و منابع مالی زیادی می‌طلبد

وی با بیان اینکه قانون حفظ اراضی زراعی و باغ‌ها در کشور از سال 1374 اجرایی شد؛ اما شدت و حدت اجرای این قانون در یک دهه اخیر بیشتر شده است، خاطرنشان کرد: با توجه به تعریف اخیر از تغییر کاربری قطعاً مساحت بسیار زیادی از اراضی در اقصی نقاط استان گیلان مصداق تغییر کاربری‌ها خواهند بود و قطعاً برخورد قانونی و حقوقی با این فرایند زمان، انرژی، منابع مالی و نیروی انسانی زیادی می‌طلبد.

عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی استان گیلان با بیان اینکه تغییر کاربری اراضی گیلان اگرچه از زمان استقرار سکونتگاه‌های انسانی رواج داشته است؛ اما اوج تغییر کاربری استان در دو برهه زمانی بوده است، یادآور شد: برهه نخست مصادف است با آغاز آبگیری سد منجیل و احداث کانال‌های آبرسانی در دهه چهل شمسی که به‌تدریج اراضی جنگلی جلگه‌ای، تالاب‌ها و آب‌بندان‌ها به اراضی شالیزاری تبدیل شدند و در کمتر از دو دهه به‌واسطه ورود ماشین‌آلات صنعتی این فرایند سرعت زیادی یافت و عملاً جنگل از جلگه گیلان حذف شد.

بیدریغ ادامه داد: برهه زمانی دوم مقارن است با آغاز خشکسالی در کشور در دهه گذشته که به‌تدریج موج جدید مهاجرت از مناطق کم‌آب و خشک و نیمه‌خشک کشور به سمت شمال به‌ویژه گیلان سرازیر شدند.

تأثیر 2 انگیزه مهم بر تغییر کاربری زمین به‌ویژه در روستاها و اراضی زراعی

وی این فرایندها را موجب افزایش تقاضا برای خرید زمین به‌ویژه در روستاها دانست و توضیح داد: افزایش قیمت زمین هم به‌همراه آن رخ داد و این امر انگیزه‌ای شد تا شهروندان گیلانی نیز به خرید زمین با هدف یاخت ویلا در زادگاه یا روستاهای نزدیک شهر اقدام کنند. در مجموع تلاش برای خرید زمین و در نتیجه تغییر کاربری زمین به‌ویژه در روستاها و اراضی زراعی متأثر از دو انگیزه مهم، تقاضا برای خرید زمین توسط خریداران و عرضه زمین برای فروش توسط فروشندگان روستایی بوده است.

عضو هیئت علمی گروه کشاورزی واحد لاهیجان همزمانی هر دو فرایند در تغییر کاربری زمین در استان گیلان را بسیار مؤثر ذکر کرد و افزود: در یک دهه اخیر افزایش نقدینگی، کاهش امنیت سپرده‌گذاری پول در بانک‌ها (به‌ویژه بانک‌های خصوصی) و بورس و عدم تضمین خرید ارز و طلا منجر به سرازیرشدن نقدینگی به سمت بازار زمین شد و این امر موجی از تقاضا از مناطق گرمسیر به استان‌های شمالی را به همراه داشته است.

دلایل افزایش تقاضا برای فروش زمین و تغییر کاربری‌ها چیست؟

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان به آنا گفت: از سوی دیگر فروشندگان زمین که عمدتاً خرده مالکان هستند به‌واسطه خشکسالی‌های اخیر و یا برعکس وقوع سیل‌های مکرر در اراضی کشاورزی و حمایت ناکافی شرکت‌های بیمه محصولات کشاورزی، راندمان پایین کشاورزی به‌واسطه بالارفتن قیمت نهاده‌های کشاورزی، کاهش عرضه سموم و کودهای شیمیایی، افزایش واردات محصولات کشاورزی استراتژیک مانند برنج و چای همزمان با فصل برداشت، موجب به افزایش تقاضا برای فروش زمین و یا تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی شدند.

بیدریغ با بیان اینکه دو فرایند ابتدا منجر به‌صورت سینرژی مثبت؛ ولی به‌تدریج منجر به بحران شد، اظهار کرد: این فرایند، ابتدا با فروش زمین‌های مسکونی در بافت روستاها آغاز شد و قیمت بسیار پایین زمین در روستاها انگیزه حضور خریداران را بیشتر کرد و در ادامه فروش اراضی باغی و نهایتاً زراعی رواج یافت. این فرایند اگرچه منافع کوتاه‌مدتی را به‌همراه داشته است؛ اما پیامدهای منفی و بلندمدت آن موجی از نگرانی را بین شهروندان و مسئولان ایجاد کرده است و امروزه به‌عنوان یکی از چالش‌های اساسی استان گیلان از آن یاد می‌شود.

وی با بیان اینکه از 400 هزار هکتار اراضی شالیکاری در شمال کشور، حدود 120 هزار هکتار آن تغییر کاربری داده و یا در حال خارج‌شدن از حوزه کشاورزی هستند، بیان کرد: آمارها در مورد باغات، تالاب‌ها و زمین‌های بایر نیز دردناک است.

تشریح مهم‌ترین پیامدهای منفی تغییر کاربری اراضی

عضو هیئت علمی گروه کشاورزی واحد لاهیجان کاهش تولید محصولات کشاورزی، کاهش اشتغال جوامع بومی به امر کشاورزی به‌واسطه افزایش نقدینگی ناشی از فروش زمین در روستاها، افزایش قیمت زمین در روستاها و کاهش توان خرید زمین توسط جوامع محلی، افزایش جمعیت استان، بروز تنش محلی بین جوامع محلی و تازه واردان غریبه و ورود نیروی کار ساده از روستاها به شهرها برای امرار معاش را از مهم‌ترین پیامدهای منفی تغییر کاربری اراضی عنوان کرد.

بیدریغ از دیگر پیامدهای منفی مهم تغییر کاربری اراضی را افزایش ترافیک و تردد در جاده‌های اصلی و فرعی روستایی به‌ویژه در ایام تعطیل، افزایش مصرف منابع، افزایش تولید پسماند و پساب در استان، تغییر بافت سنتی روستاها به‌واسطه دیوارکشی اراضی، تغییر فرهنگ سنتی جوامع روستایی، افزایش مخاطرات طبیعی همچون رانش، سیل به‌واسطه تغییر غیرمجاز کاربری‌ها و افزایش تقاضا برای تغییر کاربری اراضی دانست.

انتهای پیام/4103/4062/