فرهنگ قرچک در نقطه قرمز

فرهنگ به عنوان گنجینه‌‌‌ای از دستاوردهای مادی و معنوی بشری که باورها، ارزش ها، نگرشها و هنجار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مورد قبول یک جامعه در طول تاریخ به‌وجودآورده است، نوع رفتار مردم جامعه را مشخص می‌کند.

از نشانه‌های یک جامعه توسعه یافته، توسعه یافتگی فرهنگی آن جامعه است. در توسعه فرهنگی هم سخن بر سر«باز اندیشی» و«بازسازی» فرهنگی است. لزوم «باز اندیشی» و«بازسازی» فرهنگی نیز حمایت از فرهیختگان، اندیشمندان و هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر هر جامعه است. زیرا آنانند که با تولید آثار فرهنگی و هنری در لایه های جامعه تأثیرگذارند. با این حال برخی از جوامع از درک این موضوع عاجزند و هر گونه خسرانی که متحمل می شوند از عدم درک این موضوع است.

شهرستان قرچک با جمعیت حدود سیصدهزار نفر در جنوب شرق استان تهران واقع شده است واقوام مختلفی را در خود جای داده است. وجود اقوام مختلف با آداب و رسوم و فرهنگ‌های متفاوت خود چالشی بزرگ برای این شهرستان محسوب می شود که هم می تواند فرصت باشد وهم تهدید که البته بحث آن در این مقال نمی گنجد. با این حال این شهرستان به دلیل نبود هیچگونه زیرساخت فرهنگی اعم از مجتمع فرهنگی، فرهنگ‌سرا، خانه فرهنگ و... و توجه نکردن مسئولان بالادستی به این نقایص مهم و عدم حمایت مادی و معنوی ایشان از اهالی فرهنگ و هنر، شهرستان قرچک را در وضعیت وخیم فرهنگی و وضعیت قرمز قرارداده است.

متأسفانه این بی‌توجهی و بی‌تفاوتی مسئولان سبب شده که هر یک از اقوام ساکن در شهرستان قرچک خود دست به کار شده و با توجه به آداب خود به امور فرهنگی بپردازند و به دلیل تفاوت سلیقه‌ها و اختلاف دیدگاه‌ها بعضاً به جای تعامل فرهنگ‌ها به برخورد فرهنگ‌ها انجامیده و باعث اختلاف‌های قومیتی می‌شود. این در حالی است که وجود انجمن‌های فرهنگی و هنری موجود و سازمان‌های مردم نهاد، پتانسیلی بسیار قوی در انجام امورفرهنگی فراهم می‌آورد که شرط آن حمایت همه جانبه مسئولان شهرستان است.

اما متأسفانه مسئولان شهرستان قرچک به این مهم نیز بی توجه اند. اگرچه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان قرچک می‌کوشد تا با ایجاد این انجمن‌ها و اجرای پروژه‌های فرهنگی چراغ فرهنگ را روشن نگه‌دارد و چرخ های زنگ‌زده ارابه‌ی فرهنگی را به حرکت وادارد، اما دست تنها و بدون حامی است!

گزارشی از عملکرد انجمن هنرهای نمایشی شهرستان قرچک

انجمن هنرهای نمایشی شهرستان قرچک در 28 آبان سال 93 تاسیس شد و پس از آن به تولید و اجرای آثار نمایشی پرداخت، به طوری که از آن تاریخ نمایش‌های «کمدی اکتشافات» را در دی ماه93، نمایش‌های عروسکی «نخودی فداکار»، «کچلون و دیو پشمالو» و «روح پدر بزرگ» را در بهمن و اسفند93، نمایش‌های«قصه‌ی مرد علاف» و «کافی‌شاپ بی‌سوادها» را در اردیبهشت 94، نمایش‌های«مستر زباله» و «دو دلقک » را درشهریور 94، بازسازی واقعه غدیر خم را با همکاری ستاد غدیر در مهر 94، نمایش مذهبی و عاشورایی «قاف عشق» را در آذر ماه 94 و سوگواره خطبه خوانی حضرت زینب را در اربعین حسینی در شهرستان قرچک در معرض دید مخاطبان و شهروندان قرچکی قرار داده است.

این تعداد اجراها با کمترین حمایت مسئولین شهرستان قرچک برای عرضه به شهروندان آماده شده است و انجمن هنرهای نمایشی و گروه‌های آن با جذب کمک‌های مردمی و یا جذب اسپانسر این آثار را تولید کرده‌اند.

انجمن هنرهای نمایشی قرچک در جشن اردیبهشت سال 94 با اینکه کمی کمتر از شش ماه از موجودیتش نمی‌گذشت، موفق شد در بین 15 شهرستان استان تهران عنوان انجمن نمایش برتر را کسب کند و در جشنواره تئاتر استان تهران نیز حائز جوایز برتر شد.این در حالی است که هنرمندان تئاتر شهرستان از کمترین حمایت مادی و حتی معنوی نیز برخوردار نبوده‌اند. درحال حاضر انجمن نمایش شهرستان قرچک بدون داشتن مکانی برای تمرین و اجرا، 100 عضو دارد.

واگذاری تنها فرهنگ‌سرای شهرستان به دادسرا و نبود جایگزین برای آن

در سال 1392 با مصوبه شورای اسلامی شهرستان و موافقت شهردار وقت تنها مجموعه فرهنگی و هنری شهرستان به نام فرهنگسرای شهید ستاری زیباشهر، به علت نبود زیرساخت‌های اداری و شهری به دادسرا واگذار شد. اگرچه وجود دادسرا و دادستانی در این شهر نیز حیاتی و ضرورتی انکار ناپذیر بود و تأمین امنیت نیز از یکی از حقوق مهم و مردم شریف قرچک به حساب می آمد، ولی به هر حال مردم و هنرمندان از وجود تنها فرهنگسرای شهرستان محروم شدند و مسئولان نیز تاکنون در جهت رفع این نقیصه برنیامدند و مردم و هنرمندان شهرستان از وجود تنها فرهنگسرای شهرستان محروم شدند و مسئولان نیز تاکنون در جهت جبران این خسارت برنیامده‌اند.

متأسفانه شورای اسلامی شهرستان و به تبع آن شهرداری شهرستان قرچک تاکنون در عمل قدمی برای حمایت از اهالی فرهنگ و هنر برنداشته‌اند و تنها مرکز فرهنگی شهرداری، آمفی تئاتر (کتابخانه ولایت) بلااستفاده مانده که نه در اختیار نهاد کتابخانه‌هاست و نه در اختیار دستگاه های فرهنگی و اصحاب فرهنگ هنر.

حتی مطالبات اهالی فرهنگ و هنر جایی در مصوبات شورای و شهرداری ندارد، در حالی که برآورده کردن مطالبات فرهنگی جزو وظایف شوراها و شهرداری‌هاست.

متأسفانه با وجود تلاش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برگزاری جلسه‌ای با حضور مسئولان انجمن‌های هنری با ریاست و اعضای شورای اسلامی شهرقرچک و شهردار نتیجه‌ای حاصل نشد. این درحالی است که انجمن های هنری می‌توانند کارهای برزمین مانده فرهنگی و بخش وسیعی از برنامه های فرهنگی و اجتماعی را که بر عهده شورا و شهرداری است، به دوش بگیرد و کمک آنان باشد.این انجمن‌ها حتی می‌توانند در طراحی میادین و معماری شهر و شهرسازی به شهرداری یاری برسانند. اما کو چشمی که این همه توانمندی را ببیند!

آموزش و پرورش و سوت و کوری تنها مجموعه فرهنگی شهرستان

در حال حاضر تنها مجموعه قابل استفاده در شهرستان قرچک، کانون فرهنگی و تربیتی ملائک است که در اختیار اداره آموزش و پرورش قراردارد که البته این اداره هم به بهانه های مختلف از در اختیار قراردادن این مکان به هنرمندان و اهالی فرهنگ امتناع می ورزد. این درحالی است که این مجموعه در حاشیه شهر قرار دارد و رفت وآمد به آن برای شهروندان مشکل است. به همین خاطر تبدیل به مکانی سوت و کور شده و به علت عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح سالهاست که بی استفاده مانده است با این حال اداره آموزش و پرورش این مکان را در اختیار هنرمندان قرار نمیدهد تا با اجرای برنامه های متنوع مکان فوق را از مرگ تدریجی نجات دهند. اداره آموزش و پرورش حتی در تازه ترین اقدام نیز در قبال دستور فرماندار محترم که فرمودند، بخشی از محیط کانون را بصورت رایگان و چهار روز در هفته از ساعت 14 الی 18 به انجمنهای هنری اختصاص دهند در کمال تعجب برای اجرای برنامه‌های مصوب هفته بسیج (نمایشی) درخواست هزینه کرده است!

نمونه دیگر، همکاری نکردن این اداره با انجمن هنرهای نمایشی و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان برای اجرای نمایش مذهبی، عاشورایی«قاف عشق» بود. بابت اجرای نمایش مذهبی، عاشورایی «قاف عشق» که به مناسبت هفته بسیج و اربعین حسینی آماده شده بود، در سالن آمفی تئاتر باید شبی 400 هزار تومان به اداره آموزش و پرورش پرداخت می‌شد که پس از کش و قوس‌های فراوان و پیگیری رئیس محترم اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، قرار بر دریافت مبلغ 250هزار تومان برای هر اجرا شد.

اجرای نمایش داخل سوله‌ای که عنوان نمایشگاه دائمی شهرستان قرچک را گرفته است

این درحالی است که این نمایش مذهبی و عاشورایی نیز مانند دیگر نمایش‌ها بدون حمایت مادی و معنوی مسئولین و با هزینه شخصی خود هنرمندان و حامیان مالی و بیش از دو ماه‌و نیم تمرین آماده و اجرا شد و جالب اینکه با توجه به دعوت اکثر مسئولان شهرستان برای دیدن این اثر نمایشی، حتی یک نفر از مسئولان برای دیدن این نمایش نیامدند. آیا اکنون که بخش عمده ای از وظایف دولت را مردم و گروه های فرهنگی و هنری به دوش گرفته‌اند و بی هیچ منتی فعالیت می‌کنند، سزاوار است که با بی مهری با آنان رفتار شود؟!

اداره آموزش و پرورش به علت داشتن تنها مجموعه قابل استفاده در شهرستان خود را در موضع قدرت نسبت به اهالی فرهنگ و هنر می بیند و با اینکه عزم و برنامه ای جدی در مدیریت کانون فرهنگی و تربیتی ملائک ندارد ولی با سنگ اندازی از در اختیار قرار دادن این مجموعه طفره می رود و به عبارتی در این دوره کمبود مکانهای فرهنگی به نوعی دست به احتکار فرهنگی زده است.

خواب مسئولان در حوزه فرهنگ!

سال‌هاست که مسئولان شهرستان قرچک چه قبل و چه بعد از شهرستان شدن قرچک، نگاهی همگرا به مسائل فرهنگی شهر نداشته‌اند و ندارند. اگر بگوییم اصلاً چیزی به نام برنامه‌ریزی فرهنگی در شهرستان قرچک تعریف نشده است، گزاف نگفته ایم. اگر این برنامه‌ریزی وجود داشت، چرا این شهرستان سیصدهزار نفری فاقد سینما، آمفی تئاتر، گالری و سایر اماکن فرهنگی است. واقعاً برای سیصدهزار شهروند قرچک چند سانتی‌متر زیر ساخت فرهنگی ایجاد شده است؟ البته این شهر یک تخت بیمارستانی هم ندارد چه رسد به مرکز فرهنگی!

متأسفانه هر از چند گاهی مسئولان مصاحبه‌هایی در حمایت از فعالیت‌های فرهنگی انجام می‌دهند که فقط در حد همان مصاحبه باقی می‌ماند ودرعمل چیزی از ایشان دیده نمی شود. متأسفانه به صراحت باید گفت که مسئولان شهرستان در حوزه مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی شهر خود را به خواب زده اند و نمی خواهند از خواب خوش خود بیدار شوند.

دست کوتاه هنرمندان از اماکن فرهنگی

بعد از واگذاری بحث‌برانگیز فرهنگ‌سرای شهید ستاری به عنوان تنها مجموعه فرهنگی شهرستان به دادسرای قرچک و عدم همکاری اداره آموزش و پرورش قرچک با اهالی هنر منطقه، اماکن دیگری نیز در شهرستان وجود داشته یا دارد که یا به علت عدم برنامه ریزی و یا به علت کج اندیشی برخی از سازمانها و ادارات بلااستفاده مانده است.

از دیگر مراکز فرهنگی که اکنون به علت تخصیص نیافتن منابع مالی نیمه کاره مانده است، می توان به سالن آمفی تئاتر کتابخانه ولایت اشاره کرد که به علت تجهیز نشدن از لحاظ فنی به انباری شهرداری تبدیل گردیده است وهیچ برنامه ای نیز برای تبدیل آن به یک سالن فعال وجود ندارد. دیگر موردی که می توان نام برد، آمفی تئاتر مجهز کتابخانه شهید مطهری باقرآباد بود که گویا سالن تئاتر آن با تغییر کاربری به سالن مطالعه تبدیل شده است و تجهیزات آن نیز اعم از پروژکتورها و سیستم صوت و نور آن واگذار گردیده است و جالب این که این کتابخانه درست در چند متری خطوط راه آهن ساخته شده است!

با این اوصاف، دست هنرمندان از اماکن فرهنگی کوتاه شده است و جایی برای تولید و یا ارائه آثار و حتی آموزش هنرجویان خود ندارند و این باعث تأسف است.

فقدان مراکز فرهنگی و وجود بیش از ده‌ها قهوه‌خانه در شهرستان!

جوانان و نوجوانان شهرستان قرچک اوقات فراغت خود را در محیط قهوه‌ خانه‌هایی صرف می کنند که عمده خدماتش، عرضه قلیان و کشیدن سیگار و نوشیدن چای همراه با اینترنت مجانی است؛ مکانی که کمترین نظارت روی رفتار آنها وجود دارد. چنین مکان‌هایی باعث بوجود آمدن گروه‌های دوستی ناسالم می شود و آمار بزه را درشهرستان به شدت بالا میبرد. وجود اماکن فرهنگی و هنری و فرهنگ‌سراها و خانه های فرهنگ در شهرستان از بروز جرم جلوگیری می کند و باعث فرهنگ‌سازی می شود.

بی‌محلی مسئولان شهرستان به دعوت هنرمندان

بارها از مسئولان شهرستان برای حضور در برنامه های فرهنگی و هنری دعوت به عمل آمده است. اما یا به صورت خیلی کمرنگ برخی حضور یافتند یا اصلاً به هیچ وجه نیامدند. نمونه اخیر این کم محلی و بی توجهی را می توان در اجرای نمایش مذهبی، عاشورایی «قاف عشق» به وضوح مشاهده نمود. از تمامی مسئولان شهرستان به صورت کاملاً رسمی و از کانال اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی با نامه رسمی دعوت به عمل آمد ولی در کمال تعجب هیچکدام - حتی یک نفر- از مسئولان برای دیدن نمایش نیامدند! در واقع دعوت از مسئولان برای تقدیر از دو خانواده شهید دفاع مقدس در پایان اجرای نمایش بود که این تقدیر بدون حضور مسئولان و فقط با حضور رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان بانی برنامه و تنها مسئول حاضر در جلسه و حضور تماشاگران انجام شد. این نشان دهنده عدم دغدغه فرهنگی مسئولان شهرستان قرچک می باشد.

در پایان متذکر می‌شوم که اهالی فرهنگ و هنر شهرستان قرچک از کمترین حقوقی برخوردار نیستند ولی با این حال به وظیفه اخلاقی و وجدانی خود در جهت ارتقاء سطح فرهنگی شهرشان عمل می کنند و با امید اینکه روزی مسئولان این شهرستان تازه تاسیس برای وضعیت فرهنگی این شهر فکری کنند.

* کارشناس تئاتر/ مسئول انجمن هنرهای نمایشی شهرستان قرچک