نسخه قرآن برای مواجهه دولت‌ها با حوادث پیش‌بینی‌نشده چیست؟/ راهی برای غافلگیر نشدن مسئولان

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا - مرتضی باقری‌زاده؛ این روزها تمام جهان با بحران بزرگی به نام کرونا روبه‌رو شده و ایران نیز علاوه بر کرونا به دلایل دیگری نظیر مدیریت اشتباه و تحریم‌های ظالمانه، با مشکلات بیشتری دست‌وپنجه نرم می‌کند.

برای برون‌رفت از این بحران‌ها نسخه‌های متعدد پیچیده شده و هر کسی از ظن خود راهکارهایی مطرح می‌کند. اما شاید بهتر باشد به سراغ دستورات قرآنی رفت تا دانست که قرآن کریم برای شرایط بحرانی در جامعه چه دستوراتی دارد، چرا که یکی از وظایف حکومت اسلامی، اداره جامعه در شرایط سخت است. همچنان که در تفسیر آیه 47 سوره یوسف هم آمده است که مدیریت بحران و اداره جامعه در شرایط حاد و دشوار از وظایف اصلی حکومت است. (تفسیر نور).

1- برنامه‌ر یزی و آینده‌نگری

اولین نکته‌ای که مسئولین یک جامعه برای کمتر آسیب دیدن مردم در مقابل حوادث باید انجام دهند، آینده‌نگری و پیش‌بینی کردن حوادثی است که ممکن است پیش بیاید. نمونه آن هم در جامعه ایران فروش نفت است. تأکیدی که رهبری بارها در بیانات خود فرموده‌اند. در ادامه برخی از اشاره‌های ایشان به این موضوع آمده است.

- اهمیت به‌کارگیری انرژی هسته‌ای و به دست آوردن فنّاوری هسته‌ای در کشور ما، از کشف و استخراج نفت بیشتر است. ۱۳۸۵/۰۳/۲۵

- من یک نگرانی مختصری دارم و آن این است که باید اقتصاد ملت ایران از نفت جدا شود. ۱۳۷۵/۰۱/۰۴

- ما باید کاری کنیم که ملت و دولت ایران، وابسته به نفت خود نباشند. ۱۳۷۵/۰۱/۰۴

البته مسئولین با عدم توجه به آینده و فرمایش‌های ایشان، اقتصاد را از نفت جدا نکردند تا در زمان حاضر که اجازه فروش نفت وجود ندارد، اقتصاد با مشکل مواجه شود.

در همین زمینه که پیش‌بینی حوادث و اتفاقات یکی از مهم‌ترین راه‌های آسیب ندیدن کشور و جامعه است، قرآن کریم نیز تأکیداتی دارد، ازجمله در بیان داستان حضرت یوسف که در آیات 47، 48 و 49 سوره یوسف مورد اشاره قرار گرفته است.

در داستان حضرت یوسف علیه‌السلام آمده که ایشان، خوابی که عزیز مصر دیده بود را تعبیر و برای جامعه روزهای سختی را پیش‌بینی کردند و برای مقابله با آن روزهای سخت تدابیری اندیشیدند.

(یوسف در جواب) گفت: هفت سال پی‌درپی کشت کنید و آنچه را درو کردید، جز اندکی را که می‌خورید، در خوشه‌اش کنار بگذارید. سپس بعدازآن، هفت سال سخت می‌آید که مردم آنچه را برایشان از پیش ذخیره کرده‌اید خواهند خورد جز اندکی که (برای بذر) حفظ می‌کنید. سپس بعدازآن، سالی فرامی‌رسد که به مردم در آن سال باران می‌رسد (و مشکل قحطی تمام می‌شود) و در آن سال مردم (به خاطر وسعت و فراوانی، از میوه‌ها و دانه‌های روغنی) عصاره می‌گیرند. سوره یوسف/آیات 47 و 48 و 49.

تفسیر این آیات به اهمیت آینده‌نگری و برنامه‌ریزی تأکید دارد.

- حکومت‌ها باید قحطی و خشک‌سالی را پیش‌بینی کنند و در ایام فراخی با تدبیر از فشار مشکلات بکاهند. یوسف/47: (تفسیر نور).

- می‌توان با برنامه‌ریزی، خود را برای مقابله با حوادث طبیعی همچون قحطی، زلزله و سیل آماده کرد. یوسف/47: (تفسیر نور).

- آینده‌نگری و برنامه‌ریزی بلند مدّت برای مقابله با مشکلات اقتصادی جامعه، لازمه مدیریت کشور است. یوسف/47: (تفسیر نور).

- آینده‌نگری و برنامه‌ریزی می‌تواند ملّتی را از طوفان‌های سخت حوادث عبور دهد. یوسف/48: (تفسیر نور).

2- سختی‌ها و مردم

قطعاً هنگامی که شرایط در یک کشور بحرانی می‌شود، مردم آسیب زیادی خواهند دید، مگر این‌که دولت‌ها بدانند که باید چه برخوردی داشته باشند تا از فشار سختی‌ها بر مردم کاسته شود.

در این هنگام یکی از مؤثرترین فعالیت‌های دولت‌ها این است که، به مردم نسبت به اتفاقی که افتاده است، آگاهی دهند. کاری که حضرت یوسف علیه‌السلام، همان زمانی که فهمید قرار است مردم به‌سختی مبتلا شوند، انجام داد.

- سپس بعدازآن، هفت سال سخت می‌آید که مردم آنچه را برایشان از پیش ذخیره کرده‌اید خواهند خورد جز اندکی که (برای بذر) حفظ می‌کنید. یوسف/48.

- مردم را نسبت به شداید و سختی‌های آینده آگاه کنیم تا آمادگی مقابله با آن را داشته باشند. یوسف/48: (تفسیر نور).

البته در کنار آماده کردن مردم با شرایط سخت باید به آن‌ها امیدواری نیز داد. چرا که انسان‌های امیدوار بهتر می‌توانند زندگی خود را سپری کنند و انسان ناامید هیچ کاری را نمی‌تواند درست انجام دهد.

حالا اگر در کشوری مشکلات و سختی‌ها باشد و مردم آن جامعه نیز ناامید و خسته، قطعاً آن جامعه ضربه بزرگی خواهد خورد.

در همین مسئله کرونا، یکی از بارزترین گزاره‌های فرمایش‌های رهبری، امید دادن ایشان به مردم، پیرامون مسئله کرونا بود.

ایشان در تاریخ 13/12/1398 فرمودند: مسئله یک مسئله گذرا است، یک چیز فوق‌العاده نیست؛ از این حوادث در کشور پیش می‌آید. البتّه من نمی‌خواهم مسئله را خیلی کوچک بگیرم، امّا خیلی هم بزرگش نکنیم مسئله را. یک قضیّه‌ای است پیش آمده، یک مدّتی است -مدّتی که ان‌شاءالله خیلی طولانی نخواهد بود- این برای کشور وجود خواهد داشت، بعد هم رخت برمی‌بندد و می‌رود. تجربیّاتی که ما در این زمینه به دست می‌آوریم و فعالیتی که مردم می‌کنند، دستگاه‌ها می‌کنند و درواقع یک رزمایش عمومی در این زمینه انجام می‌گیرد، این می‌تواند یک دستاورد باشد.

و یا در پیام نوروزی سال 1399 فرمودند: یک ملّت با راحت‌طلبی و رفاه‌جوییِ محض نخواهد [توانست] به جایی برسد؛ مواجهه با مشکلات و حفظ روحیه خود در مقابله با مشکلات و غلبه بر مشکلات -که ان‌شاءالله این غلبه را ملّت ایران کرده است و بعد از این هم خواهد کرد- است که به ملّت‌ها اقتدار و اعتبار می‌دهد.

امیدواری مردم نسبت به آینده و در شرایط سخت نیز یکی از دستورات قرآنی است.

مردم را به آینده امیدوار کنیم تا بتوانند سختی‌ها را تحمّل کنند. یوسف/49: (تفسیر نور).

3- قدرت حاکمیت در شرایط سخت

در کنار وظایفی که حکومت در زمان دشواری‌ها و سختی‌ها دارد، یک سری توانایی‌هایی نیز دارد که باید از آن‌ها به نحو احسن استفاده کند.

قطعاً دولت باید یک سری دخالت‌هایی در نوع کار و فعالیت افراد و میزان دارایی آن‌ها داشته باشد (البته در چهارچوب قانون) تا بتواند این اتفاق سخت را مدیریت کند.

این نکته مورد تأیید قرآن نیز است.

- حکومت‌ها در شرایط بحرانی کشور می‌توانند آزادی مردم را در تصرّف اموال و املاک خویش محدود ساخته آنان را به سمت مصالح همگانی سوق دهند. یوسف/56: (تفسیر نور).

نکته بعدی این است که باید مردم هم در زمان سختی‌ها بر فعالیت و کار و تلاششان بی افزایند، یعنی دولت و ملت در کنار هم. البته این مورد هم از آموزه‌های قرآنی است.

در مواقعی که بحرانی در پیش است باید بر ظرفیت تولید و کار افزود. یوسف/47: (تفسیر نور).

نکتهٔ آخر پیرامون وظایف دولت این است که، دولت نیز باید احتیاجات اساسی مردم در زمان سختی که ممکن است با کمبود روبه‌رو شود را سهمیه‌بندی کند. در این راستا هم دولت باید روی این قضیه نظارت داشته باشد و هم مردم آن را بپذیرند.

- در زمان قحطی، جیره‌بندی لازم است و هرکس باید برای گرفتن سهمیه، خود مراجعه کند تا دیگران به نام او سوءاستفاده نکنند. یوسف/58: (تفسیر نور).

حال اگر بنا باشد این آموزه‌ها را با یکی از معضلات اصلی کشور که در ابتدای متن به آن اشاره شد، تطبیق داد، شاید بهتر باشد به بحث واکسن کرونا اشاره شود.

ممکن است که روزی راه مقابله با این ویروس شناخته شود. در این زمان درخواست‌های متعدد و فوری برای در اختیار داشتن این راه‌حل (واکسن، شربت، قرص، داروهای گیاهی و...) به وجود می‌آید و اگر آزاد گذاشته شود، افرادی که وضع مالی بهتری دارند، احتمالاً به میزان بیشتری از نیازشان خریداری می‌کنند و لذا قحطی پیش خواهد آمد.

در اینجا دولت دو وظیفه بسیار مهم دارد:

1- اجازه این‌که ابتدا قشر مرفه بتوانند از این راه پیشگیری استفاده کنند را ببندد.

2- اجازه ندهد این راه‌حل در بازار آزاد به فروش برسد که قیمت آن سر به فلک خواهد کشید.

3- این راه پیشگیری را جیره‌بندی کند تا به هر کس به اندازه نیازش برسد.

انتهای پیام/4139/پ