روز ملی سینما و مسیر سخت پیش روی سینمای ایران در 120 سالگی/ سینمایی که از دربار شروع شد و به مردم رسید

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ و هر خبرگزاری آنا، دو دهه از روزی که مقرر شد بیست‌ویکم شهریورماه در تقویم با عنوان روز ملی سینما  شناخته شود می‌گذرد. نامگذاری که البته در ادامه بافراز و نشیب هایی نیز همراه شد.

برای اولین بار در تیرماه سال 1376 و در جریان برگزاری اولین جشن خانه سینما بود که طرح نامگذاری یک روز در تقویم به عنوان روز ملی سینما مطرح شد. اما رسمیت‌یافتن این موضوع سه سال زمان برد و سرانجام در سال 1379 و  در صدمین سالگرد سینما به ایران  این اتفاق رقم خورد.

در آن سال آن سال چهارمین جشن سینمای ایران برگزار شد و از آنجایی که صدمین سال ورود سینما به ایران نیز جشن گرفته می‌شد، 21 شهریور ماه روز ملی سینما نام گرفت و از آن سال جشن خانه سینما نیز در این روز برگزار می‌شد.

 رفت و برگشت روز سینمایی در تقویم!

بعد از دوازده سال که روز ملی سینما به عنوان یک مناسبت فرهنگی در تقویم درج می‌شد، در سال 1391، این روز در تقویم‌های منتشر شده حذف شد. آن سال از لابه‌لای اخبار شنیده می شد با توجه به اختلافاتی که بین خانه سینما و سازمان سینمایی وجود داشت که در نهایتا منجر به تعطیلی موقت خانه سینما شد این روز از بخش اصلی تقویم حذف و به بخش ضمایم منتقل شد البته تصمیم گیرنده اصلی در حذف این نام از تقویم شورای فرهنگ عمومی بوده است.

در آن زمان منصور واعظی دبیر وقت شورای فرهنگ عمومی درباره این انتقال در گفت‌‌وگويی گفته بود: «این روز از تقویم حذف نشده بلکه از صفحات اصلی تقویم به ضمایم انتقال یافته و ثانیا امسال دومین سالی است که این امر اجرایی می‌شود. اولین بار در مردادماه 89 در جلسه‌ای که درباره حذف برخی مناسبت‌ها از تقویم صورت گرفته بود در این باره شور کردیم و در نهایت مقرر شد که برخی مناسبتها را حذف و برخی را نیز به ضمایم منتقل کنیم. در این راستا روز سینما را هم به بخش ضمایم منتقل کردیم.»

او همچنین گفته بود: «به هر حال تقویم رسمی ما بیش از حد شلوغ شده بود و برای همین باید برخی مناسبتها را حذف و برخی را نیز به ضمایم منتقل می کردیم. روز سینما هم از جمله مواردی بود که به بخش ضمایم منتقل شد.»

با وجود واکنش‌های متعددی که حذف نام روز سینما از تقویم های رسمی داشت اما این اتفاق تا سال 93 ادامه پیدا کرد و در نهایت در آبان ماه این سال بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی روز سینما رسما به تقویم کشور بازگشت.

 شروع سینما از دربار شاه قاجار!

 اما درباره مبداء ورود سینما به یاران که  این رنها به عنوان 120 سالگی سینما از آن یاد میشود باید به دوران سلطنت مضفرالدین شاه اشاهر کرد. جایی که میزا ابراهیم خان عکاس باشی که در سفر شاه قاجار به اروپا همراه او بود نخستین دستگاه «سینما توگراف» که شکل اولیه دوربین فیلمبرداری بود را به ایران آورد.

                                                                         برادران «لومیر»

ميرزا ابراهيم‌خان‌ عكاس‌باشی (1294-1253ش) عکاس و نخستين فيلم‌بردار سينمای ايران بود. او در  در چهارده ‌سالگی‌ همراه ‌پدرش‌ ميرزا احمد صنيع‌السلطنه‌، عكاس‌ ناصرالدين‌شاه،‌ به‌ اروپا رفت‌ و فن‌ عكاسي‌ و گراوورسازی‌ آموخت. مظفرالدين‌شاه ‌در جمادی‌الثاني‌ 1315 قمري/ 1897 م به او لقب ‌عكاس‌باشي‌ داد.

مظفرالدين‌شاه‌ و ميرزاابراهيم‌ خان، در سال 1279 ش(1900 میلادی) در سفر به اروپا با دستگاه‌ «سينماتوگراف» ‌آشنا شدند، و يكی‌ از نخستين‌ وسايلی‌ كه‌ به دستور شاه قاجار در اين ‌سفر خريداری شد، دو دستگاه‌ دوربين‌ فيلم‌برداری‌ از نوع‌ «گومون‌» بود، كه‌ نخستين بار در این سفر و در مرداد سال 1279 شمسی در مراسم جشن‌ روز عيد گل‌ از آن اسفاده شد.

                                          میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشی

ميرزا ابراهيم‌ در اين روز مأموريت‌ يافت‌ با دوربيني از نوع «گومون‌» فيلم‌برداري كند، و نامِ ‌خود را در تاريخ‌ سينمای‌ ايران‌ به ‌عنوان‌ نخستين ‌فيلم‌بردار سينمای ايران به ثبت‌ برساند. عكاس‌باشی پس از بازگشت به ايران تصاوير متحرك ديگری از اهل دربار گرفت كه پاره‌ای از آن‌ها در كاخ گلستان پيدا شد و پس از مرمت در لابراتواري در فرانسه همچنان محفوظ مانده است.

این اتفاق پنج سال بعد از اختراع دستگاه «سینما توگراف» توسط برادران «لومیر» و نمایش اولین فیلم تاریخ سینما رخ داد.

این دو برادر فرانسوی به عنوان مخترعین سینما (از لحاظ تولید تصویر متحرک و پایه‌گذاری اولین نمایش عمومی در سالن نمایش سینما به شکل امروزی) اولین کسانی هستند که سینما را برای اولین بار به جهان معرفی کردند.

 سینما در ایران کِی متولد شد؟

البته درباره منشاء و مبداء سینما در ایران اختلاف وجود دارد چرا که بسیاری از کارشناسان معتقدند که صرف ورود دستگاه فیلمبرداری به عنوان یک ابزار، نمی تواند آغازگر جریان سینما در یک کشور باشد. بر این اسا برای تولد واقعی سینما  باید سی سال جلو تر از ورود سینما توگراف به ایران آمد. یعن زمانی که «آوانس اوهانیانس»  نخستین فیلم ایرانی را که یک کمدی صامت به نام « آبی و رابی » بود تهیه کرده و در سال 1309 در تهران روی پرده برد. 

از سوی دیگر،«دختر لُر» نیز به عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران در سال ۱۳۱۲ به کارگردانی اردشیر ایرانی روی رده رفت .یلم دختر لر در مهر ۱۳۱۲ آماده نمایش شد و در ۳۰ آبان همان سال نمایش فیلم در سینما مایاک در خیابان لاله‌زار آغاز و با استقبال بی‌سابقه‌ای روبرو شد، از دی ماه همان سال نیز به مدت ۱۲۰ روز در سینما سپه اکران شد و حتی سال بعد یک ماه در سینما مایاک و ۵۰ روز در سینما سپه نمایش مجدد یافت و نمایش سومی نیز در سینما سپه داشت.

                                                  فیلم سینمایی دختر لُر

در سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲، تلاش آمریکایی‌ها برای نفوذ در سینمای ایران چشم گیر بود، به طوری که از ۴۰۰ فیلم سینمایی که در دهه ۲۰ در سینماهای ایران روی پرده رفت، ۳۰۰ فیلم محصول آمریکا بودند. آژانس اطلاعاتی ایالات متحده طرح‌هایی را برای نمایش و تولید فیلم در کشورهای غیر کمونیست مانند ایران آغاز کرده بود. در چارچوب این طرح، گروهی از اساتید و فیلم سازان آمریکایی (تیم دانشگاه سیراکیوز) در اوایل دهه ۱۹۵۰ از ایران بازدید کردند تا لابراتوارهای ظهور فیلم تأسیس کنند و ایرانی‌ها را برای ساختن فیلم‌های مستند و آموزشی تعلیم دهند.

 از دهه چهل شمسی به بعد نمایش فیلم‌های مبتذل ساخت اروپا و آمریکا در سینماهای تهران و شهرستان‌ها به تدریج به شکل یک مسئله عمومی درآمد. به اعتقاد برخی نویسندگان، بسیاری از مردم ایران در مقطع انقلاب بر آن باور بودند که سینما رفتن یعنی پای نهادن در مکانی فاسد و آتش کشیدن سینماها در بحبوحه انقلاب، تمثیلی از به آتش کشیدن لانه‌های فساد و ابتذال بود.

 انقلاب اسلامی و تداوم حیات سینما در فضایی تازه

با وقوع پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 در ابتدا این تصور مطرح شد که حاکمیت دینى با سینما سر سازگارى ندارد و سینما از حیات فرهنگى این سرزمین حذف خواهد شد؛ اما  امام خمینی در همان روز ورد خود و در سخنرانتی معروفشان در بهشت زهرا صراحتا عنوان کردند که ما با سینما مخالف نیستیم بلکه با فحشا مخالفیم. این تعبیر و  تأیید فیلم «گاو» ساخته داریوش مهرجویى از طرف ایشان، به عنوان سینمایى سالم، تلقى تازه‌اى در مورد آینده سینماى ایران شکل داد.

در چهار دهه‌ای که از وقوع انقلاب اسلامی گذشته است سینمای ایران از حیث فرم، تکنیک و محتوا  عرصه های های سترگ و قاب‌ توجهی را فتح کرده‌اند. تنوع مضامین، پرداختن به ارزش‌های دینی، انقلابی و اخلاقی، فراهم آوردن محیطی سالم برای حضور کارگدانان و بازیگران زن و درخشش در جشنواره های مختلف و معتبر جهانی بخشی از دستاوردهای سینمایایران در چهار دهه اخیر است.

با این حال سینما تا رسیدن به اهداف آرمانی انقلاب اسلامی و ایفای نقش سازنده خود مسیری سخت طولانی در پیش دارد. در کنار همه دستاوردها، ورود پول‌های بی‌حساب و مشکوک به روند تولیدات سینمایی، جشنواره زدگی و سیاه‌نمایی تولیدات سینمایی در این‌گونه جشنواره‌های خراجی، مضامین تکارری و محدود کردن فیلم ها به آثار شهری و آپارتمانی، بی توجهی به سینما انقلاب و دفاع مقدس، کم رنگ شدن هویت ملی و دینی درآثر سینمایی و.. از جمله چالش‌هایی است که رفع آن، عزم هنرمندان دارای دغدغه و آرمان و البته حمایت‌های مادی و معنوی نهادهای مربوطه را می‌طلبد.

انتهای پیام/4104/