جمعه سیاه؛ روزی که شاه 4000 نفر را به رگبار بست!

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب گروه سیاسی خبرگزاری آنا، نماز عید فطر در تپه‌های قیطریه و تظاهرات میلیونی بعدازآن شروعی بر پایان میدانی نظام شاهنشاهی بود.

انقلابیون به رهبری شهید بهشتی و شهید مفتح در عید فطر سال 1357 نماز را در تپه‌های قیطریه برگزار کردند. یکی از خبرنگاران فرانسوی گفته بود این نماز بیش از یک میلیون نفر شرکت‌کننده داشت.

حضور میلیونی مردم در نماز عید فطر سبب شد که انقلابیون طرفدار امام خمینی (ره) به فکر ایجاد تظاهرات میلیونی دیگری در تهران باشند تا نفس‌های نظام پهلوی به شمارش بیفتد.

آیت‌الله بهشتی نیز در جامعه روحانیت استدلال کرد که بعد از راهپیمایی عید فطر حالا که مردم آمدند، نباید در این حرکت مردمی فترت ایجاد شود، ‌ لذا از مردم برای راهپیمایی دعوت شد.

چند روز پس از برگزاری مراسم و راهپیمایی عید فطر، سپهبد ناصر مقدم، رئیس ساواک به دیدار شاه رفت و با اشاره به راهپیمایی‌های مردم و ابراز نگرانی از تبعات سوئی که می‌توانست برای ارکان حاکمیت به بار آورد و با استناد به نظر کارشناسان ساواک و اداره دوم ارتش، دستور شاه را برای برقراری حکومت‌نظامی در تهران و برخی شهرها به دست آورد و دولت شریف امامی سرانجام در شامگاه روز 16 شهریور 1357 در تهران و 11 شهر دیگر شامل قم، تبریز، مشهد، اصفهان، شیراز، آبادان، اهواز، قزوین، کازرون، جهرم و کرج اعلام حکومت‌نظامی کرد.

ساعتی بعد اطلاعیه دیگری نیز منتشر شد که اعلام می‌کرد «تشکیل هرگونه اجتماعی از 2 نفر به بالا ممنوع است و به مأمورین انتظامی دستور اکید داده شده است که با متخلفین به‌شدت برخورد کنند.». بسیاری اعلام دیرهنگام حکومت‌نظامی و این ممنوعیت‌ها در ساعت 6 صبح همان روز را از دلایل شلوغی تظاهرات 17 شهریور می‌دانند.

علامه یحیی نوری پاییز سال 1378 در گفتگو با فصلنامه انقلاب اسلامی شرح مفصلی از جنایت رژیم پهلوی و قتل‌عام ۱۷ شهریور در میدان ژاله تهران بیان کرد.

راهپیمایی 17 شهریور سال 57 با اعلام رسمی هیچ یک از گروه‌های رسمی انقلابی نبود. شیخ یحیی نوری، یکی از روحانیون تهران که ساکن اطراف میدان ژاله (میدان شهدا کنونی) بود، طی اعلامیه‌ای از مردم خواست که در میدان ژاله راهپیمایی سکوت و نشسته داشته باشند.

مردم که از اعلامیه فرمانداری نظامی اطلاع نداشتند، به خیابان‌ها آمدند و تظاهرات آغاز شد، ولی سربازان و نظامیان شاه شروع به تیراندازی کردند. در پی وقوع حادثه ۱۷ شهریور، فرمانداری نظامی در اطلاعیه شماره ۴ خود ضمن متهم کردن مردم، اعلام کرد در واقعه ۱۷ شهریور ۵۸ نفر کشته و ۲۰۵ نفر مجروح شده‌اند.

برخی از کارشناسان و شاهدان عینی این عدد را درست نمی‌دانند. میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی که برای پوشش دادن وقایع انقلاب در یک روزنامه ایتالیایی به محل حوادث رفته بود، مدعی شد که 4 هزار نفر در این روز هدف گلوله قرار گرفته‌اند. پارسونز، سفیر وقت انگلیس در تهران تعداد کشته‌ها را «صدها نفر» ذکر کرد. سولیوان، سفیر آمریکا نیز گزارش می‌کند که در میدان ژاله «بیش از دویست نفر از تظاهرکنندگان کشته شده بودند.».

یک روزنامه اروپایی در این رابطه نوشته بود: «بالگردها کوهی از اجساد متلاشی‌شده را بر جای گذاردند. در میدان ژاله، تانک‌ها که مردم را محاصره کرده بودند و از پراکنده کردنشان ناتوان بودند شروع به شلیک به سمت مردم کردند. بنا بر نوشتهٔ یک خبرنگار اروپایی، این صحنه به جوخه آتش شبیه بود که در آن افراد مسلح به انقلابیون بی‌حرکت شلیک می‌کردند.»

امام خمینی (ره) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران چند ساعت بعد از فاجعه ۱۷ شهریور و قتل‌عام مردم بی‌دفاع حاضر در خیابان و میدان ژاله پیام شدیداللحنی خطاب به محمدرضا شاه صادر کردند.

در بخشی از این بیانیه آمده بود: «چهره ایران امروز گلگون است و دلاوری و نشاط در تمام اماکن به چشم می‌خورد. آری این چنین است راه امیر مؤمنان علی و سرور شهیدان امام حسین. ای کاش «خمینی» در میان شما بود و در کنار شما در جبهه دفاع برای خدای تعالی کشته می‌شد».

17 شهریور معروف به «جمعه سیاه» و «جمعه خونین» است که بعدازآن روند انقلاب در کشور شدت گرفت و دیگر مردم هیچ امیدی برای اصلاح در حکومت شاه ندیدند و در 22 بهمن حکومت شاه سقوط کرد.

انتهای پیام/4082/پ