افزایش تمایل به مصرف محصولات تقلبی به دلیل ارزانی

پس از کشف روغن پالم در مواد لبنی، وجود مواد غیربهداشتی در تهیه سوسیس و کالباس و آب‌های معدنی آلوده، صحبت از آبلیموهایی شد که در تهیه آنها لیمو وجود ندارد! در موردی دیگر، موضوع غیربهداشتی بودن برخی نوشیدنی‌های انرژی‌زا مطرح شد.

در این زمینه خبرنگار گروه اقتصادی آنا با صادق بشیری، معاون کالا و خدمات انجمن ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان گفت‌وگویی انجام داده است:

درباره مواد غذایی غیربهداشتی گزارشی از سوی مردم به شما رسیده است؟

در این خصوص شکایتی به انجمن نرسیده، اما ممکن است به مرکز 124 یا سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان شکایتی واصل شده باشد.

البته درباره آب معدنی یا سوسیس و کالباس، اعلام شد که برخی تولیدکنندگان خارج از سیستم کنترل‌های کیفی قرار دارند. با این حال انجمن به دنبال این است که الگوی مصرف را در کشور اصلاح کند تا آسیب پدیری در این خصوص به حداقل برسد.

آیا برنامه انجمن برای اصلاح‌ الگوی مصرف سرفصل‌هایی دارد؟

قرار است ما یافته‌های خود را در زمینه اصلاح الگوی مصرف برای تدوین برنامه ششم توسعه در اختیار دولت قرار دهیم. مصرف در کشور ما به نحوی از کنترل خارج شده و متاسفانه الگوهای مصرفی ما دچار تزلزل شده است. برای مثال مصرف نمک در کشور بسیار بالاست، در حالی که مصرف شیر بسیار پایین است.

این نوع مصرف نسبت به مقیاس‌های جهانی و در مقایسه با کشورهایی که برای سلامت مردمشان تلاش می‌کنند، بسیار متفاوت است.

در این راستا فقط تولیدکنندگان، نهادهای دولتی و سازمان‌های حاکمیتی تکلیف ندارند، بلکه تکلیف برای مصرف‌کنندگان هم هست. باید عادت‌های غذایی و مصرفی مردم در جهت سلامت جامعه تغییر کند، زیرا سلامت جامعه منوط به سلامت مردم است.

متاسفانه تا به امروز این گونه بوده که مشکلات پیش آمده و بعد به آن واکنش نشان داده شده است، اما انجمن به دنبال واکنش‌های موقتی نیست، بلکه واکنش ما مطالبه از سازمان‌های بالادستی، ذی‌نفع و برنامه‌ریزان کشور به خصوص سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور خواهد بود تا در زمینه اصلاح الگوی مصرف گام بردارند.

پیشنهادهای انجمن در این زمینه چیست؟

مردم باید از حق و حقوق خود آگاه شوند، در حالی که متاسفانه در این زمینه آگاهی مردم کم است.

از طرفی اگر بخواهیم به مردم توصیه کنیم که به عنوان مثال از سوسیس و کالباس استفاده نکنند، باید جایگزینی برای آن در نظر بگیریم. همچنین در حوزه لبنیات اگر می‌خواهیم توصیه کنیم که مصرف مواد لبنی را افزایش دهند، باید در این زمینه تنوع محصول داشته باشیم.

این اتفاق در رابطه با نوشیدنی‌های مضر هم صدق می‌کند. اگر بخواهیم توصیه کنیم مردم از نوشابه‌های گازدار استفاده نکنند، حتما باید جایگزینی برای آن داشته باشیم.

برای ایجاد این جریان به همکاری همه دستگاه‌های ذی‌نفع یعنی وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد، صدا‌و‌سیما، رسانه‌ها و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیاز است.

آیا تولیدکنندگان هم در این زمینه می‌توانند، نقش داشته باشند؟

استانداردی در این زمینه وجود دارد و آن هم استاندارد مسئولیت اجتماعی است. یکی از مسائلی که انجمن در حال پیگیری است تا در برنامه ششم گنجانده شود، همین مسئولیت‌های اجتماعی است.

بنگاه‌های اقتصادی و تولیدکنندگان صنعتی ما باید پاسخگوی مسئولیت‌های اجتماعی خود باشند، یعنی وقتی یک واحدی مواد غذایی مضر و زیان‌آور برای سلامت انسان تولید می‌کند، باید هزینه‌های مسئولیت اجتماعی خود را پرداخت کند.

این تولیدکنندگان باید با کسی که مواد ارگانیک تولید می‌کند و به سلامت انسان لطمه نمی‌زنند، متفاوت باشند.

نقش مصرف‌کننده در اصلاح الگوی مصرف چیست؟

ما به دنبال این هستیم که مصرف مواد غذایی کشورمان منطقی شود. پارادایم‌هایی در حوزه مصرف کشورمان در گذشته وجود داشته و شرایط بعد از جنگ و تحریم‌ها دست به دست هم دادند تا الگوهای مصرف کشور حتی به الگوهای تولید هم آسیب بزند.

اکنون مواد رنگی تقلبی، نوشیدنی‌های غیرمجاز، آبلیموهای متفرقه و بسیاری از این موارد در کشور به وفور دیده می‌شود.

اکنون روغن‌های زیتون تقلبی، زعفران تقلبی و زرشک‌ تقلبی در بازار وجود دارد. متاسفانه تقلب در تولید بسیار گسترده شده و مصرف‌کنندگان ما نیز به سمت و سویی می‌روند که از مواد تقلبی استفاده کنند، زیرا مثلا عسل تقلبی بسیار ارزان‌تر از عسل واقعی است.

همچنین محصولات تولیدکنندگان باید امکان ردیابی و پیگیری داشته باشد. اکنون در بازار انواع و اقسام محصولات وجود دارد که با وجود داشتن علامت استاندارد و شماره تماس برای پیگیری، هیچ گونه پاسخگویی از سوی تولیدکنندگان آن وجود ندارد.

تولیدکنندگان خرد بسیار فراگیر شده‌اند و کنترل کردن آنها بسیار سخت است. از طرف دیگر مصرف‌کنندگان باید یاری کنند و محصولات غیرموجه را خریداری نکنند تا برای این تولیدکنندگان توجیه اقتصادی نداشته باشد.

همچنین حاکمیت باید نقش بنگاه‌های بزرگ اقتصادی را افزایش دهد و از طرح‌های زود‌بازده و بنگاه‌های کوچک اقتصادی که بعضاً کنترل و نظارت آنها با مشکل مواجه شود، دوری کند.

وزارت صنعت، معدن و تجارت هم از منظر تولید باید به سمتی برود که بنگاه‌های بزرگ اقتصادی تقویت شوند، چرا‌ که بنگاه‌های بزرگ اقتصادی تولیدشان اقتصادی‌تر است و نظارت بر آنها نیز راحت‌تر خواهد بود.

یعنی شما با توسعه بنگاه‌های اقتصادی خرد مخالف‌اید؟

وقتی بنگاه‌های خرد اقتصادی متفرقه و غیرقابل کنترل در کشور وجود دارد، قاچاق و تقلب هم وجود دارد و این روند شرایط را برای تولیدکنندگان معتبر سخت کرده است.

اقتدار قانون باید قوی‌تر از قدرت این شیطنت‌ها باشد. قانون باید به حدی قوی شود که متخلفان نتوانند قانون را دور زده و محصولی تولید کنند که مضر باشد و قابلیت پیگیری هم نداشته باشد.

ما باید به تولید داخلی خود اعتبار و شخصیت بدهیم و این اتفاق مستلزم این است که بنگاه‌های بزرگ اقتصادی در کشور تقویت شوند.

گفت‌وگو از نیلوفر جمالی