ورود «طرح پایش» به معضل ریزگردها در خوزستان/ آزمایشگاه تخصصی گرد و غبار تجهیز شد

گروه استان‌های خبرگزاری آنا - مجتبی آزادیان؛ یکی از مشکلات استان خوزستان پدیده گرد و غبار است که هر سال به دفعات مکرر شاهد وقوع این پدیده در استان هستیم. علت اصلی بروز این پدیده، وجود مناطق وسیع خشک در خوزستان و استان‌های همجوار است که فاقد پوشش گیاهی هستند. از سوی دیگر استان خوزستان در همسایگی کشور عراق قرار دارد و آن ناحیه از این کشور جنگ‌زده که در همسایگی استان خوزستان است نیز دچار فقر شدید پوشش گیاهی است که در کنار عوامل داخل کشور، سبب ایجاد پدیده گرد و غبار و بعضاً انتقال آن به استان خوزستان می‌شود.

علاوه‌بر اینها در بخشی از کشور عربستان سعودی به‌دلیل شرایط اقلیمی، بادهای یک‌طرفه‌ای ایجاد می‌شود که متأسفانه سمت و سوی وزش این بادها نیز به سمت استان خوزستان است.

خبرنگار خبرگزاری آنا به‌منظور بررسی بهتر و بیشتر و تشریح اقدامات علمی و دانشگاهی برای مهار این پدیده با طیب ساکی‌نژاد رئیس مرکز ملی گردوغبار خلیج‌فارس وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز به گفتگو نشسته است که متن کامل آن را می‌خوانید.

آنا: چرا مرکز ملی گردوغبار خلیج‌فارس در واحد اهواز راه‌اندازی شد؟

ساکی‌نژاد: سه عامل وجود دارد که موجب شده هرساله شاهد ایجاد مشکل گرد و غبار در استان خوزستان باشیم. یک عامل داخلی است که به علت جنگ و کمبود آب این اتفاق رخ داده است. علت دیگر مربوط به کشور عراق است که دلایل مشابه داخلی (جنگ و کم‌آبی) در آنجا نیز موجب بروز این مشکل شده است. علت سوم هم بخش مربوط به عربستان است که پیش از این روی شن‌های آن منطقه مالچ می‌پاشیدند؛ اما اکنون این کار را نمی‌کنند.

قصد ما از ایجاد مرکز ملی گردوغبار خلیج‌فارس این بود که در استان خوزستان مرکزی وجود داشته باشد که تحقیقات جهت‌داری را در این حوزه انجام دهد و بتواند کارهای تحقیقاتی مشترک هم با شرکت‌های خصوصی و هم دولتی انجام دهد تا اولاً بتوانیم این مشکل را کاملاً شناسایی کنیم و در مرحله بعدی در راستای حل این مشکل گام برداریم. به همین دلیل درخواست تشکیل این مرکز به سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه و با راه‌اندازی آن موافقت و مجوز مربوط صادر شد.

آنا: مرکز ملی گردوغبار خلیج‌فارس از چه زمانی آغاز به کار کرد؟

ساکی‌نژاد: با حمایت‌های حجت‌الاسلام فرج‌الله ترابی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان خوزستان و واحد اهواز مجوز راه‌اندازی این مرکز اواخر سال 97 صادر شد و از همان موقع استارت کار را زدیم.

آنا: شاخص‌ترین دستاورد، محصول یا تحقیقات مرکز چه بوده است؟

ساکی‌نژاد: اکنون آزمایشگاه تخصصی گردوغبار را تقریباً تجهیز و با سایر ادارات هم در این مورد رایزنی کرده‌ایم. در استان خوزستان چند طرح متفاوت و پروژه‌های مهار گردوغبار وجود دارد که به مسئولان همه این پروژه‌ها، نامه زده‌ایم که ما را هم جزء تحقیقات‌شان بیاورند تا بتوانیم رهبری این تحقیقات را خودمان برعهده بگیریم. هرکدام از مراکزی که انجام این پروژه‌ها را برعهده دارند، به‌طور مثال پنج تا 10 هزار هکتار زمین در اختیار ما قرار می‌دهند تا در زمینه طرح آنها کار کنیم.

این شرایط را داریم و به همه مراکز مرتبط هم اعلام آمادگی کرده‌ایم و امسال با توجه به بودجه‌بندی که درنظر گرفته شده است، در حال پیگیری هستیم تا بتوانیم یکی از این پروژه‌ها را گرفته و کارهای مربوط به بررسی و تثبیت آن را انجام دهیم. در بخش مالچ‌پاشی هم که زیرنظر استانداری برای تثبیت برخی از مناطق انجام می‌شد، همکاری کردیم.

در این ارتباط یک‌سری کارگاه برگزار و بولتن‌هایی را نیز برای آشنایی مردم، دانشجویان و استادان با پدیده گردوغبار چاپ کردیم. اکثر دانشجویان ما بومی هستند، در نتیجه وقتی سطح آگاهی درباره پدیده گردوغبار را در آنان بالا ببریم در خانواده‌های خود همه این آگاهی‌ها را به اعضای خانواده توضیح می‌دهند.

شفاف‌سازی در مورد پدیده گردوغبار با برگزاری کلاس‌های آموزشی

به‌دلیل اینکه در مورد پدیده گردوغبار موضوع امنیت هم وجود دارد و عده‌ای سعی دارند این بحران را امنیتی جلوه دهند؛ مرتباً مطرح می‌‌شود که چرا این وضعیت پیش آمده است. اگر همه متوجه شوند که ایران به‌تنهایی نمی‌تواند از عهده حل این مشکل برآید، مقداری از بار انتقادها کم می‌شود. ما با کلاس‌های آموزشی که برگزار کرده و می‌کنیم، در این مسیر هم گام برداشته‌ و به نتایج خوبی رسیده‌ایم.

با جهاد کشاورزی و منابع طبیعی هم جلسه گذاشته و آنها را دعوت کرده‌ایم. همه این کارها در راستای به‌دست‌آوردن طرح‌های بزرگ برای دانشگاه آزاد اسلامی است تا در آن مرحله، قدرت نهایی خود را به نمایش بگذاریم.

آنا: تعامل نهادها و مراکز مربوط با این مرکز چگونه بوده و آیا قرارداد و تفاهم‌نامه‌ای در زمینه‌های همکاری صورت گرفته است؟

ساکی‌نژاد: هنگامی که نهادی تازه راه‌اندازی می‌شود تا اینکه جابیفتد، خیلی به آن اهمیتی داده نمی‌شود؛ ولی به‌دلیل اینکه سوابق کاری ما در استان بالاست؛ بنابراین با استفاده از این سوابق و روابط خودمان سعی می‌کنیم کارها را پیش ببریم؛ اما تا وقتی که جابیفتد، فکر می‌کنم حداقل دو سال از تاریخ راه‌اندازی خواهد گذشت، به این معنی که نهادها سال آینده با دید دیگری به ما نگاه خواهند کرد و امیدواریم بتوانیم این تغییر نگرش‌ها را ببینیم.

به‌دلیل اینکه دانشگاه آزاد در سیستم‌های به این شکل عملیاتی قبلاً کمتر وارد شده است؛ اکنون وقتی می‌خواهد ورود پیدا کند، مقداری با مشکل مواجه می‌شود. نمونه‌اش در جریان وقوع سیلاب اتفاق افتاد. در معضل سیلاب با وجود اینکه ما تمام ارزیابی‌ها و کارهای استان را انجام دادیم؛ با طمأنینه با ما برخورد می‌کردند درصورتی که مراکزی که تقریبا فعالیت میدانی و کاری انجام نداده بودند، همه تسهیلات و منابع را به‌طور کامل در اختیارشان قرار دادند.

آنا: چه مأموریت یا مأموریت‌هایی برای این مرکز تعریف شده و آیا اکنون در انجام مأموریت‌ها فعال است؟

ساکی‌نژاد: مهم‌ترین هدف این مرکز در مرحله نخست شناسایی علل وقوع و مشخص‌کردن کانون‌های بروز گردوغبار و در مرحله بعد هم دخالت و ایفای نقش در مهار این پدیده است.

در طول یک سال و نیم گذشته با احداث و تجهیز آزمایشگاه و بررسی نمونه‌های خاک و شناسایی کانون‌ها در حال زمینه‌چینی برای رسیدن به این هدف هستیم. هر مکانی که در این ارتباط فعالیت دارد، به‌عنوان نماینده دانشگاه آزاد اسلامی به سراغ آنها می‌رویم و اعلام آمادگی و همکاری می‌کنیم. اکنون به منابع طبیعی درخواست داده‌ایم که طرح‌های بزرگ خود را به ما واگذار کنند تا اجرا کنیم.

اختصاص بخشی از نظام پایش به موضوع گردوغبار

آنا: جایگاه پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی استادان و اعضای هیئت علمی در این مرکز چگونه است؟

ساکی‌نژاد: به‌دلیل اینکه بنده مسئول طرح پایش در استان خوزستان هم هستم، در حال طراحی نظام موضوعات هستیم و بخشی از آن را به موضوع گردوغبار اختصاص داده‌ایم. به‌زودی جلسه‌ای را برگزار می‌کنیم و درصورتی که نظام موضوعات ما تصویب و بارگذاری شود، تمام پایان‌نامه‌ها در راستای بخشی که مربوط به گردوغبار است، کانالیزه شده و همه از آن استفاده خواهند کرد.

آنا: فعالیت مرکز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا فعالیتش ادامه‌دار خواهد بود؟

ساکی‌نژاد: اگر در استانی که نفوذ بالایی نداشت، این مرکز راه‌اندازی می‌شد و فعالیت‌های ما را انجام می‌داد، لغو امتیاز می‌شدیم؛ اما زمانی که در استانی با نفوذ علمی بالا مانند خوزستان کار می‌کنیم، موضوع متفاوت می‌شود، این‌طور نیست که یک مرکز تازه راه‌اندازی‌شده به یک‌باره بتواند نقش رهبری را برعهده بگیرد، به‌دلیل اینکه در این استان لیدرهای زیادی وجود دارند، در خوزستان بالغ بر صدها NGO (سازمان‌های مردم‌نهاد) در ارتباط با محیط زیست داریم؛ بنابراین ما باید با همه اینها رقابت کنیم. به همین دلیل باید زمان کافی داشته باشیم تا بتوانیم بسترسازی و اعتمادسازی کنیم و کار را جلو ببریم. این کار حداقل به سه سال زمان نیاز دارد تا بتوانیم پایه‌ها را استحکام ببخشیم.

کرونا با وجود همه مشکلات موجب فروکش‌کردن گردوغبار شد

اگر در سازمان مرکزی دانشگاه مسئولیت تمدید یا لغو مجوز را برعهده داشتم، سه سال زمان را در اختیار این مرکز قرار می‌دادم؛ چراکه اینجا مرکز گردوغبار است؛ البته از زمانی که بحران کرونا آغاز شد با تمام مشکلاتی که به همراه داشت؛ اما موجب فروکش‌ گردوغبار شد که این موضوع را هم باید بررسی کنیم.

امسال ما تنها موارد محدود گردوغبار، آن هم خیلی رقیق داشتیم که به همکاران گفتم این موضوع را بررسی کنند که آیا مالچ‌پاشی جواب داده یا فعالیت‌های بادی و آب و هوایی عوض شده است؟ یا شاید به‌دلیل کاهش حضور مردم، رشد گیاهان زیاد شده است؟ همه این عوامل باید تحقیق و بررسی شود.

آنا: و صحبت پایانی...

ساکی‌نژاد: امیدواریم که به‌طور کلی مشکل گردوغبار از بین برود و مردم ما به زحمت نیفتند و اصلاً فعالیت مرکز هم لغو شود؛ اما اگر مرکز باقی بماند و جابیفتد، امیدواریم بتوانیم در آینده طرح‌های بزرگی را در استان بگیریم. به‌تازگی و به مرور اداره‌های استان خوزستان در حال آشنایی با این مرکز هستند. از تمام همکارانی که در دانشگاه و استان با ما همکاری می‌کنند، بسیار سپاسگزارم.

انتهای پیام/4103/4062/