ساخت بیوپرینتر سه‌بُعدی در مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری/ فعالیت تحقیقاتی 165 دانشجو به ثمر نشست

گروه استان‌های خبرگزاری آنا- حسین عقابی؛ درحالی‌که بسیاری از پیشرفت‌ها در مورد بیوپرینترهای سه‌بعدی و پرینترهای بزرگ مربوط به خانه‌سازی به روش نمونه‌سازی سریع است؛ اما یافته‌های محققان تأثیر بسیار بزرگی بر کل صنعت پرینتر سه‌بعدی داشته است و باعث شده تا تکنولوژی پرینتر سه‌بعدی با سرعت در حال پیشرفت باشد.

بیوپرینتر سه‌بعدی یکی از نمونه‌های پرینترهای پیشرفته است که از روش اضافه کردن لایه به لایه برای قراردادن مواد مشخص مانند موادی که مقلد محیط ماتریکس خارج سلولی برای حمایت از چسبندگی هستند، استفاده می‌کند تا ساختاری مانند بافت ایجاد کند که بعداً در ساخته‌های مهندسی پزشکی و بافت استفاده شود.

مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد توانسته است با به‌کارگیری توانایی پژوهشگران و دانشجویان این مرکز در کنار دستاوردها و فعالیت‌های موفق دیگر یک نمونه از این بیوپرینترهای سه‌بعدی را بسازد.

خبرنگار آنا در همین راستا و به‌منظور تشریح دستاوردها، فعالیت‌ها و مأموریت‌های این مرکز تحقیقاتی با جواد بهارآرا استادتمام گروه زیست‌شناسی و رئیس مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد گفتگو کرده است که در ادامه خواهیم خواند.

آنا:‌ مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی تکوین جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد چگونگه و چرا ایجاد شد؟

بهارآرا: این مرکز تحقیقات با هدف انجام پژوهش‌های کاربردی و بین‌رشته‌ای علوم پایه سال 1390 راه‌اندازی شد. از ابتدای راه‌اندازی مرکز بنا بر این بود به‌دلیل اینکه آموزش‌ها در رشته‌های علوم پایه مانند زیست‌شناسی، شیمی و فیزیک به‌صورت محض ارائه می‌شوند و فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها معمولاً کارکرد زیادی در جامعه و صنعت ندارند، مجموعه تحقیقاتی در دانشگاه برای انجام پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‌های دکتری تخصصی کاربردی فعال شود تا دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم پایه بتوانند با نظارت استادان با سابقه خود در کنار یکدیگر به امر پژوهش‌های بین‌رشته‌ای کاربردی مبادرت ورزند.

آنا:‌ چه مأموریت یا مأموریت‌هایی برای این مرکز تعریف‌شده و آیا اکنون در انجام مأموریت‌ها فعال است؟

بهارآرا: چند مأموریت اصلی در اهداف اولیه این مرکز دیده شده است، نخست اینکه در سال‌های قبل از 1390 دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد برای انجام پروژه‌های خود مجبور بودند از امکانات سایر دانشگاه‌های شهر مشهد مانند دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی با تحمل سختی‌های خاص خود استفاده کنند. مرکز تحقیقاتی بیولوژِی کاربردی توانسته است با آزمایشگاه‌های مجهز و پیشرفته خود این نیاز را برطرف کند و دانشجویان در محیطی که همه تجهیزات تحقیقاتی پیشرفته مورد نیاز آنها در آن وجود دارد با فراغ بال پروژه‌های علمی خود را به انجام برسانند.

فعالیت تحقیقاتی 165 دانشجو در مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری

در این راستا تاکنون بیش از 100 دانشجوی کارشناسی ارشد و 40 دانشجوی دکتری تخصصی فعالیت‌های تحقیقاتی خود را به‌طور کامل در این مرکز به ثمر رسانده‌اند و اکنون نیز حدود 25 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در آن مشغول به کسب تجارب علمی و انجام پژوهش‌ها بوده که نیمی از آنها از دانشجویان غیر ایرانی هستند.

مأموریت دوم این مرکز تحقیقاتی انتشار نتایج پژوهش‌های خود در قالب چاپ مقالات علمی معتبر در نشریات داخلی و خارجی بوده که در این راستا تاکنون قریب 200 مقاله در مجلات ISI و ، pubmed, scopus, ISC چاپ و منتشر شده و تعدادی کتاب در زمینه فعالیت‌های مرکز به چاپ رسیده و چند کنگره علمی بین‌المللی با هدف انتشار یافته‌های دانشمندان رشته‌های ذی‌ربط و هم‌اندیشی‌های آنان برگزار کرده‌ایم.

 به‌عنوان نمونه تاکنون سه کنگره بین‌المللی با عنوان بیولوژی کاربردی و فراورده‌های طبیعی توسط این مرکز برگزار شده که به گواهی استادان برجسته زیست‌شناسی کشور به‌دلیل موضوعات و نحوه ارائه، سطح مقالات و افراد شرکت‌کننده جزء بهترین کنگره‌هایی برگزارشده در کشور بوده است.

انجام طرح‌های برون‌دانشگاهی یکی دیگر از اهداف فعالیت‌های این کار مرکز تحقیقاتی بوده و نمونه‌سازی آزمایشگاهی، ایجاد هسته‌های فناور برای معرفی به مرکز رشد و تولید و تجاری‌سازی بعدی از اهداف دیگر این مرکز تحقیقاتی است.

آنا: تاکنون چه فعالیت‌هایی در مرکز بیولوژی کاربردی جانوری واحد مشهد صورت گرفته و دستاورد یا دستاوردهای ایجاد این مرکز از ابتدا تاکنون چه بوده است؟

بهارآرا: اگر بخواهیم درباره دستاوردها تقسیم‌بندی انجام دهیم، بخشی از دستاوردها در گروه تولیدات علمی طبقه‌بندی می‌شوند که ازجمله می‌توان به انتشار مقالات و کتب، ثبت اختراع و نمونه‌سازی آزمایشگاهی اشاره کرد. در این راستا تاکنون بیش از 200 مقاله علمی در مجلات معتبر داخل و خارج کشور چاپ شده است و چند کتاب و اختراع و پنج نمونه‌سازی آزمایشگاهی انجام داده‌ایم.

 انجام پایان‌نامه‌های کارشناسی و رساله‌های دکتری دانشجویان یکی دیگر از دستاوردهایی است که بیش از 150 دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی و تعدادی از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در این مرکز حضور پیدا کرده و با تجهیزات پیشرفته‌ای که در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی آن وجود دارد فعالیت‌های علمی خود را انجام داده‌اند.

ازجمله فعالیت‌های ارزنده این مرکز تحقیقاتی می‌توان مجموعه‌ای از مطالعات تحقیقاتی انجام‌شده در زمینه استخراج فرآورده‌های زیستی از نمونه‌های جانوری خلیج‌فارس مانند خیار دریایی، ستاره شکننده و سخت‌پوستان و نیز جلبک‌های سبز و قرمز با همکاری مراکز تحقیقاتی استان هرمزگان و مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی مشهد را نام برد که منجر به استخراج ترکیباتی با خاصیت ضدسرطانی و آنتی‌اکسیدانی با ارزش تجاری بالا شده است و برای تعدادی از آنها ثبت اختراع انجام داده‌ایم و قرار است با راه‌اندازی واحدهای فناور تجاری‌سازی انجام شود و امیدواریم از این طریق با ایجاد اشتغال پایدار برای تعدادی از فارغ‌التحصیلان منبع درآمدی برای آنان و دانشگاه ایجاد شود.

طراحی و ساخت بیوپرینتر سه‌بعدی

از دیگر کارهای انجام‌شده در این مرکز تحقیقاتی طراحی و ساخت بیوپرینتر سه‌بعدی است. بیوپرینترها یکی از مدرن‌ترین تکنولوژی‌هایی بوده که در دنیا استفاده می‌شود. در زیست‌شناسی، بیوپرینترهای سه‌بُعدی، مدرن‌ترین سال 2020 محسوب می‌شوند که در این مرکز نمونه‌ای از این بیوپرینترها طراحی و ساخته شده و اکنون یک‌سری کارهای تحقیقاتی در رابطه با آن در حال انجام بوده و پیشنهاد اجرای چند نمونه‌سازی آزمایشگاهی به مرکز رشد دانشگاه داده شده است.

به دلیل نوع فعالیت‌های علمی انجام‌شده در مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد و نتایج ارزنده حاصل از این پژوهش‌ها در آخرین جلسه با روح‌الله دهقانی فیروزآبادی معاون تحقیقات، نوآوری و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، تصمیم بر این گرفته شد که به‌عنوان یکی از خروجی‌های این مرکز، راه‌اندازی سرای نوآوری زیست‌فناوری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد مورد توجه قرار گرفت که در ادامه طرح توجیهی این سرا تهیه و به سازمان مرکزی ارسال شده است.

از کارهای دیگری که با هماهنگی وزارت علوم و منطقه آزاد کیش در حال پیگیری هستیم، طرح راه‌اندازی پارک علمی-تفریحی زیست‌فناوری در این منطقه است که طرح توجیهی اولیه آن با همکاری پارک علم و فناوری خراسان رضوی و مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد بهمن سال گذشته آماده شد و از طریق این واحد دانشگاهی به وزارت علوم، تحقیقات  و فناوری و مؤسسه علوم و فنون کیش ارسال شده که در حال بررسی است.

آنا: تعامل نهادها و سازمان‌ها با مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد چگونه بوده و آیا قرارداد و تفاهم‌نامه‌ای در زمینه‌های همکاری صورت گرفته است؟

بهارآرا: در بیرون دانشگاه با بخش‌هایی مانند پارک علم و فناوری، دانشگاه فردوسی، صندوق پژوهش و فناوری، شهرک صنعتی، انجمن زیست‌شناسی ایران و سایر بخش‌ها ازنظر علمی و بعضی از آنها هم به‌عنوان پژوهشگر با این مرکز همکاری دارند.

 ازنظر همکاری‌های علمی با بیرون دانشگاه زمینه کاملاً فراهم است؛ اما ازنظر اقتصادی با توجه به اینکه طرح‌های بیرونی دانشگاه در فیلد علوم پایه بسیار کم هستند ازنظر طرح‌های برون‌دانشگاهی تا به حال اتفاق خیلی خوبی ارزنده‌ای رخ نداده که بخشی از آن به‌واسطه محدودیت منابع دولتی و برخی به‌دلیل ماهیت رشته‌های علوم پایه بوده البته نیازمند تلاش بیشتر مرکز تحقیقاتی نیز هست.

آنا:‌ جایگاه پایان‌نامه‌های دانشجویی و طرح‌های پژوهشی استادان و اعضای هیئت علمی در این مرکز چگونه است؟

بهارآرا: اجرای پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی و تا حدود اندکی پروژه‌های کارشناسی از موارد مهم فعالیت‌های مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی واحد مشهد است. تعدادی از آنها به‌طور کامل همه مراحل کاری خود را در مرکز انجام می‌دهند و برخی نیز از خدمات آزمایشگاهی و تجهیزات آن به‌صورت موردی استفاده می‌کنند و با دریافت هزینه‌های مربوطه توسط دانشگاه به متقاضیان بیرونی دانشگاه نیز خدمات آزمایشگاهی در قالب ساها ارائه می‌شود.

آنا:‌ فعالیت این مرکز را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد تا دچار لغو مجوز نشود؟

بهارآرا: مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری به‌طور یقین صد درصد به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ زیرا نزدیک به هشت سال از فعالیت آن می‌گذرد و در این سال‌ها با خدمات‌رسانی به تعداد زیادی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و نیز انتشار یافته‌های علمی فراوان در قالب مقالات، اختراع و نمونه‌سازی و راه‌اندازی واحد فناور توانسته است از طریق درآمدزایی غیرشهریه‌ای برای دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد نیز نقش داشته باشد.

مرکز تحقیقات بیولوژی کاربردی تکوین جانوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد ظرفیت بالایی چه ازنظر نیروی انسانی متخصص، مجرب و علاقه‌مند و دانشجویان بسیار شایسته و تجهیزات پیشرفته دارد و اگر حمایت لازم از آن شود، می‌تواند به دستاوردهای شایسته‌تر و بیشتر نائل شود.

 امیدواریم در سال‌های آتی با حمایت سازمان مرکزی دانشگاه و هیئت رئیسه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی بتواند با انجام پژوهش‌های هدفمند در راستای حرکت به سمت دانشگاه کارآفرین نقش شایسته و مقبولی ایفا کند.

آنا:‌ آیا در دوران کرونا مرکز تحقیقات شما موفق به تولید محصول در مبارزه با این ویروس شده است؟

بهارآرا: در ایام کرونا دو محصول داشتیم، نخست اینکه اسفند 1398 از آنجایی که وضعیت بازار ازنظر تأمین ژل‌های ضدعفونی‌کننده بسیار نابسامان بود، این مرکز تحقیقاتی اقدام به تولید محدود ترکیب ژل ضدعفونی‌کننده با پایه گیاهی کرد.

از آنجایی که محصولات موجود در بازار با پایه‌های شیمیایی به پوست آسیب می‌رسانند با استفاده از شیره‌های گیاهی این ژل ضدعفونی‌کننده خاص و مناسب ساخته شد و پس از بررسی و تأیید علمی توسط معاونت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان رضوی از ستاد کرونا واحد مجوز توزیع داخلی دریافت کرد.

 در نخستین گام حدود 500 بطری از این ژل به‌صورت رایگان بین کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی مشهد توزیع شد. اکنون نیز در حال پیگیری اخذ مجوز نهایی از وزارت بهداشت، درمان و آکوزش پزشکی برای راه‌اندازی خطوط تولید آن و عرضه و به بازار هستیم.

دومین فعالیت مقاله در حال چاپ حاصل از تحقیق یکی از دانشجویان دکتری تخصصی این واحد دانشگاهی است که با نظارت و همکاری یکی از استادان دانشگاه علوم پزشکی مشهد و مرکز تحقیقاتی بیولوژی کاربردی در مورد بررسی عملکرد رسپتورهای ویروس کرونا انجام شده است.

آنا: و کلام آخر....

 بهارآرا: یکی از مشکلات اساسی مراکز تحقیقاتی در دانشگاه آزاد اسلامی، تغییرات پی‌درپی مدیران ذی‌ربط در واحدهای دانشگاهی است که خود باعث تغییر در برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های فعالیت‌های پژوهشی می‌شود و در بسیاری از موارد سلیقه‌های متفاوت مدیران و تفسیرهای مختلف آنان از بخشنامه‌ها باعث کندی و در مواردی توقف برنامه‌های تحقیقاتی می‌شود. اگر مدیران منتخب با پژوهش عجین نباشند و درک صحیحی از مشکلات و ضرورت‌های پژوهشی نداشته باشند، انجام امور برای پژوهشگران بسیار با سختی همراه خواهد شد.

از طرف دیگر مراکز تحقیقاتی در دانشگاه آزاد اسلامی هنوز ازنظر حمایتی و ارزشی جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده‌اند و بسیاری از مدیران در حوزه‌های دیگر دانشگاه به اهمیت و ضرورت پژوهش و فناوری واقف نیستند و رفع نیازهای این حوزه را در اولویت‌های بعدی قرار می‌دهند درحالی‌که با توجه به مؤسسات آموزش عالی فراوانی که در کشور ایجاد شده است برگ برنده دانشگاه آزاد اسلامی در این فضای رقابتی آموزشی می‌تواند توانمندی‌های بسیار ارزشمند پژوهش و فناوری آن باشد.

 البته  سازمان مرکزی بخشنامه‌هایی با ظرفیت‌های محرک نسبتاً خوب صادر و ابلاغ کرده است؛ اما وقتی این بخشنامه‌ها به واحدهای دانشگاهی می‌رسند به علت تنگناهای مالی، کمبودهایی موجود و برخی موارد دیگر و نیز اولویت نبودن پژوهش و فناوری نزد برخی از دست‌اندرکاران رنگ و بوی خود را از دست می‌دهند و از میزان کارآمدی آنها به‌شدت کاسته می‌شود.

مراکز تحقیقاتی برای شکوفاشدن باید تابع آیین‌نامه‌ها و ضوابط خاص خود باشند تا شکوفا شوند و بتوانند به اهدافی والای که برای آنها پیش‌بینی شده نائل شوند.

انتهای پیام/4121/4062/