دنیای امروز از زن به عنوان موجودی در تقابل با مرد یاد می‌کند/ نقش صبر حضرت زینب (س) در پیدایش مراسم عزاداری حسینی

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، نخستین نشست تخصصی همایش بین‌المللی «جایگاه زن در تمدن ایران و اسلام» با سخنرانی حجت‌‌الاسلام و المسلمین سید ‌مصطفی محقق داماد؛ عضو شورای سیاست‌گذاری همایش، قاسم پورحسن؛ پژوهشگر و استاد دانشگاه، طوبی کرمانی؛ عضو شورای سیاست‌گذاری همایش، غدیر جمال؛ عضو اتحادیه جهانی زنان مسلمان، لاله افتخاری؛ عضو کمیته علمی همایش، همراه بود.

در ابتدای نشست، محقق داماد، در خصوص موضوع: «اصول حاکم بر حقوق اسلامی خانواده»، سخنرانی کرد. وی با اشاره به تغییر شرایط در خصوص دوام شریعت گفت: آنچه که می‌تواند دوام شریعت را به‌رغم تحول، حرکت گوهر تاریخ و تغییر شرایط در زمان و مکان توجیه نماید، نهاد «اجتهاد» است. بدون نهاد اجتهاد، نظریه شریعت ثابت با مشکل جدی کلامی مواجه خواهد شد، درحالی که شریعت در همراهی با اجتهاد می‌تواند در بستر تاریخ پا به‌ پای تحولات اجتماعی پاسخگوی درخواست‌های بشری باشد.

وی در ادامه با بیان اینکه زندگی خانوادگی، روابط زن و شوهر و فرزندان و پدر و مادر در خانواده در طول تاریخ یکنواخت نبوده ا‌ست، افزود: امروزه سخن از حقوقی برای یکایک اعضای خانواده مطرح شده که بی‌سابقه است.

در عرف امروز، نادیده گرفتن این حقوق، زشت‌ترین کردارهای انسانیست. قرن معاصر، قرن حقوق است و این حقوق در گذشته به تکالیف تعبیر شده است. امروزه در کنار تکالیف، حقوق شوهر، حقوق همسر و حقوق کودک مطرح شده است.

وی تأکید کرد: شریعت اسلامی دارای نظام حقوقی است و عرضه کردن این نظام حقوقی برای اعضای خانواده امری مهم و ضروری است. بر نظام حقوق اسلامی به‌خصوص در بخش خانواده اصولی حاکم است که می‌تواند محور اجتهاد قرار گیرد و از این رهگذر پاسخگوی تمامی پرسش‌های نوین اجتماعی باشد. نشان یک نظام حقوقی کامل آن است که همواره بتواند پاسخگوی رخدادهای اجتماعی، حوادث و وقایع در تمام مقاطع باشد.

وی در پایان تصریح کرد: یکی از اصول محوری حقوق اسلامی «اصل عدالت» است. در قرآن تکالیف و حقوق مقابل یکدیگرند و بدون هم وجود نخواهند داشت و برای مجتهدی که در نظام حقوق اسلامی اجتهاد می‌کند باید اصل برابری حقوق و تکالیف را، محور اجتهاد خود قرار دهد.

در ادامه نشست، قاسم پورحسن، در خصوص موضوع: «نگره فلسفی متفکران اسلامی به زن»، سخنرانی کرد و گفت: با توجه به اینکه تاکنون در حوزه فلسفه و مطالعات فلسفی از مطالعات اخلاق و مطالعات نظام خانواده در میراث عقلی غفلت کرده‌ایم، نیازمند بازخوانی دقیق حکمت عملی در میراث عقل اسلامی هستیم.

بنابر نظر وی: فارابی و ابن سینا طرح عقلی را درباره مسئله زن و خانواده مطرح کردند که می‌توان این طرح عقلی را متمم و جایگزین طرح دینی که در آن زمان وجود داشت برشمرد. طرح فارابی و ابن سینا برخلاف سنت یونانی «مرد محورانه»، «انسان محورانه» است. در دیدگاه فارابی اصل بر «انسان محوری فضیلت گرایانه» داریم و در دیدگاه ابن سینا اصل بر «انسان محوری کارکرد گرایانه» می‌باشد که در این راستا می‌توان اهمیت خوانش میراث عقل اسلامی که امروزه ما به آن نیازمندیم را بیان کرد.

وی با اشاره به نگاه مولانا در فیه ما فیه، افزود: با توجه به نگاه سلبی که در آن زمان به زن وجود داشت و مرد را در یک برتری مطلق تلقی می‌کردند مولانا زن را این چنین وصف می‌کند: زن مظهر جمال الهی است و می‌تواند پیر طریقت باشد. غلبه مرد بر زن ظاهری و غلبه زن بر مرد حقیقی است. مرد عاقل مغلوب زن می‌شود و مرد جاهل بر زن غالب می‌آید.

پورحسن تصریح کرد: ابن‌سینا نیز همچون فارابی تحت تأثیر آموزه‌های اخلاقی، دینی تلاش دارد تا از منظرکارکردگرایانه به این موضوع التفات نماید. فارابی در «آراء مدینه الفاضله و مضاوات‌ها» انسان را افضل موجودات در نظام هستی می‌داند، که می‌تواند به افضل مراتب کمال و سعادت دست یابد. فارابی در فصول المدنی از زن با عنوان مدّبر و ربّ المنزل یاد می‌کند و او را همانند مدّبر مدینه می‌داند. فارابی دست یافتن به فضیلت و سعادت انسان را غایت بنیادین مدینه می‌داند. نزد فارابی لازمه دستیابی به سعادت، کسب مبادی دانش نخستین است و این توانایی به نحو برابر در زن و مرد وجود دارد. وی فطرت و تربیت را دو عامل مهم در حصول سعادت بر می‌شمارد. فارابی در آراء مدینه الفاضله تصریح دارد که جایگاه زن و مرد در مدینه فاضله یکسان است. علیرغم برتری مرد در خشم و امتیاز زن در «مهر»، هر دو در نیروهای اساسی حس و تخیل و جزء برابرند و تمایزات دیگر ناشی از عوارض است. گرچه رویکرد ابن‌سینا در باب مرد و زن کارکرد گرایانه است اما شالوده آن را منظر انسان‌شناسی ابن‌سینا شکل می‌دهد. به گفته کُربن تفاوت اساسی ابن‌سینا با فیلسوفان یونان این است که قلب پروژه ابن‌سینا را باید انسان‌شناسی دانست. رساله السیاسته، ابن‌سینا که شاید بتوان آن را نخستین رساله مستقل با موضوع تدبیر منزل در دنیای اسلام دانست به پژوهش در باب نظام خانواده و جایگاه زن اختصاص دارد. ابن سینا در این رساله به بررسی اهمیت ازدواج و نقش اساسی آن در ظهور مدینه فاضله می‌پردازد و در ضمن آن به نقش و جایگاه زن توجه می‌کند که بسیاری از آن برگرفته از متون اصلی دین اسلام است.

در ادامه طوبی کرمانی، با طرح این سوال که چرا زن در ایران باستان و اسلام از استحکام و بالندگی برخوردار است؟ سخنرانی خود را با موضوع: «جایگاه زن در آفرینش با نگاه به دو بازه زمانی پیش و پس از اسلام (در ایران با نیم نگاهی به این جایگاه در جوامع غربی)»، آغاز کرد و گفت: در ایران باستان زن به معنای فروغ، پارسایی  و نگاهبان خانه و خانه نیز در فرهنگ ایرانی به معنای آرامش است. زن در اسلام «ریشه» و «امّ ابیها» برای همه است و حتی برای پدری آنهم در شأن و شئونی وصف ناشدنی چون رسول اکرم (ص). در فلسفه اسلامی زن وجود نخستین تکوینی انسانی و حیاتی در جهان ملک و ماده است و همه اینها به معنای زن، زمین و زندگی است. در ایران باستان و آموزه‌های اسلامی به زن نگاه جنسیتی نشده و نوع انسان مطرح است.

وی افزود: کعبه اولین خانه‌ای است که برای مردم ساخته شد «أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ» کعبه به معنای خانه مردم است «مَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِنًا» و محل امن و آرامش است. ما در دنیای امروز با یک نگره جدید و تحریف شده از خانه و خانواده مواجه هستیم که خانه نه تنها محل امن و آرامش نیست بلکه به سرایی که در آن هیچگونه محبت و عطوفتی وجود ندارد تبدیل شده است. در آموزه‌های اسلامی اهل خانه یعنی کسانی که هم‌نفسند و از نفس واحد خلق می‌شوند. امروز متأسفانه با یهود و مسیحیت تحریف شده و آموزه‌های یونان باستان از زن به عنوان موجودی در تقابل با مرد یاد می‌شود و از مسئولیت‌های او سخنی نمی‌گویند و سهم‌خواهی و حق‌طلبی را برای او دیکته می‌کنند.

در ادامه این نشست غدیر جمال، عضو اتحادیه جهانی زنان مسلمان (کویت)، از طریق ارتباط زنده تصویری در نشست حضور داشت و ضمن تشکر از رئیس محترم بنیاد ایرانشناسی، حضرت آیت‌ا... سید‌محمد خامنه‌ای و دیگر اعضای برگزار کننده همایش گفت:

جمهوری اسلامی ایران با حضور اسلام شکل گرفت و بسیاری از مردم در سراسر جهان، اسلام واقعی و رهبری و نهاد آن را یافتند. زنان در تمام دنیا به دنبال یک رهبر هستند و چنانچه ما تحت هدایت رهبری نباشیم هیچ کاری نمیتوانیم انجام دهیم.

وی با اشاره به انعکاس حقایق از طریق رسانه‌ها افزود: امروزه رسانه‌ها همه چیز را در معرض دید عموم قرار می‌دهند. در حال‌حاضر بیشتر رژیم‌های سیاسی در دنیا متعلق به استکبار جهانی می‌باشند. در این راستا بشریت نیاز به رهبری دارد که اسلام واقعی را منعکس کند و عاری از استکبار جهانی باشد.

غدیر جمال با اشاره به اهمیت معرفی الگوی مناسب از سوی کشورهای اسلامی تصریح کرد: زنان جمهوری اسلامی ایران به عنوان الگوی زنان مسلمان در جهان مسئولیت سنگین و بزرگی دارند. هر گفتار و کرداری که انجام می‌دهند، منعکس کننده راه آنان است. زنان ایرانی رهبر برگزیده‌ای دارند و تبعیت از رهبری برآمده از اسلام ناب محمدی است.

وی در ادامه تأکید کرد: پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید «اسلام دین تعامل است». بنابراین اصلی‌‌ترین عامل ایجاد تعامل، «اخلاقیات» است. مرکز تمام اخلاقیات خود پیامبر اکرم (ص) است. وقتی که ما بر این مبنا حرکت کنیم می‌توانیم هرآنچه را که اتفاق می‌افتد اصلاح کنیم. همچنین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد داشتن آگاهی از شرایط روز دنیاست. زنان ایرانی در حوزه‌های مختلف علمی، فناوری، فرهنگی و ... حضور فعال دارند. جامعه پیشرو با رهبری که بر تمام امور واقف است می‌تواند به عنوان الگویی برای دیگر جوامع عمل کند. همانند مقام معظم رهبری، که به لطف خدا و تبعیت افراد جامعه از ایشان، در دنیا الگوی مناسبی برای جوامع اسلامی هستند. لزا ما در قبال رهبر اسلامی مسئولیت داریم، اگر ما چنین رهبری را نداشتیم الان در جایی بودیم که دنیا را در حال نابودی و ویرانی می‌دیدیم.

در پایان نشست لاله افتخاری، در خصوص موضوع؛ «نقش صبر حضرت زینب (س) در پیدایش مراسم عزاداری حسینی به عنوان بزرگترین میراث معنوی جهان»، سخنرانی کرد و گفت: در طول دوره‌های مختلف زنان نقش تاریخ‌سازی در پیشرفت و یا عقب‌ماندگی جوامع داشته‌اند. تلاش زنان در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به صورت تأثیر‌گذار بوده است. یکی از تجلیات عرصه فرهنگی، میراث معنوی است که زنان در پاسداری از این میراث نقش چشمگیری داشته‌اند که در این راستا آیین سوگواری و عزاداری حضرت سیدالشهدا‌ (ع) از مصادیق بی‌بدیل میراث معنوی است و دستاورد آن روایت‌گری اهل بیت و خاندان ابا عبدالله (ع) و به طور خاص پرچمدار این کاروان حضرت زینب کبری (س) است. در برپاداری این میراث معنوی امروزه، آیین پیاده‌روی ده‌ها میلیون نفری اربعین را داریم. آیینی که تمامی ویژگی‌های معنوی در حوزه‌های سه‌گانه: رفتارها، نمادها و آیین‌ها را در بر می‌گیرد و جنبه‌های هنری، سنتی و آداب و رسوم را در خود جای داده است.

وی افزود: در میراث فرهنگی ناملموس ویژگی‌هایی همچون «امکان انتقال از نسلی به نسلی دیگر» و «پراکندگی و گستردگی وسیع آنها فراتر از یک کشور و یا قوم»، مطرح است. میراث معنوی می‌تواند در جهت گفتگوی بین فرهنگ‌های مختلف و ایجاد احترام متقابل و تقارب بین آنها تأثیرگذار باشد. همچنین می‌تواند در جهانی که درگیر اختلاف‌ها، نزاع‌ها و جنگ است، ایجاد ‌صلح و ثبات کند.

وی در خصوص تأثیرگذاری نقش حضرت زینب (س) به عنوان یک زن، در به جای ماندن میراث معنوی وقایع کربلا گفت: ویژگی‌های یک انسان کامل همچون صبر، بصیرت، مجاهدت، استقامت و شجاعت در حضرت زینب (س) سبب شد تا ایشان به عنوان یک زن نقش تأثیرگذار و تاریخ سازی در واقعه کربلا داشته باشند.

وی در پایان تصریح کرد: عزاداری حضرت اباعبدالله (ع)، تمام شاخص‌های میراث معنوی به لحاظ ثبت و شناسایی یک اثر در میراث فرهنگی ناملموس را داراست و این حاصل صبر و مجاهدت و بصیرت بانو زینب کبری (س) است. همچنین بسیاری از قیام‌های ما و دیگر کشورها در دنیا از نهضت حسینی و با الهام از بصیرت‌گری حضرت زینب (س)،‌ صورت گرفته‌ است.

این نشست تخصصی با طرح سوال‌هایی ادامه یافت و کارشناسان پیرامون موضوع نشست به بحث و گفتگو پرداختند.

انتهای پیام/4028/