آشنایی با 10 بانوی دانشمند برتر/ زنانی که دنیا را متحول کردند

به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، اگر از شما بپرسند دانشمند محبوب‌تان کیست،  از چه کسی یاد خواهید کرد؟ بزرگ‌ترین دانشمندان تمام ادوار چه کسانی هستند؟ احتمالاً نخستین اسامی که به ذهن خطور ‌کند، آلبرت انیشتین، اسحاق نیوتن یا نام‌های بزرگ دیگری است که اکتشافات چشمگیری داشتند و نحوه درک ما از جهان را تغییر دادند. با این حال باید در نظر داشت، زنان با وجود اینکه در بسیاری از فرهنگ‌ها و به دلایل مختلف، حتی از گذراندن دوره‌های تحصیلات رسمی و اخذ مشاغل محروم بوده‌اند؛ اما گام‌های بلندی را در زمینه‌های علمی برداشته‌اند و پس از عصر صنعتی شدن، دانشمندان زن از سایه‌های تاریخ خارج شده و به وسط گود آمده‌اند. بی‌تردید یکی از این زنان، مریم میرزاخانی، بانوی ریاضیدان ایرانی بود که به بالاترین مدارج علمی جهان دست یافت.

اکنون که در سال 2020 میلادی و پایان قرن چهاردهم هجری خورشیدی به سر می‌بریم، تعداد دانشجویان دختر ایرانی بیش از تعداد پسرها گزارش شده و این خود نشان‌‌دهنده‌ تغییری امیدبخش در ساختارهای سنتی است. در این گزارش برخی از مشهورترین زنان جهان که همچون مریم میرزاخانی مرزهای کلاسیک علمی را درنوردیدند، معرفی خواهیم کرد. 

ایدا لاولیس ، ریاضیدان (10 دسامبر 1815 - 27 نوامبر 1852)

لاولیس به‌عنوان اولین برنامه‌نویس کامپیوتر در جهان شناخته می‌شود آن هم مدت‌ها قبل از اختراع کامپیوترهای مدرن! یادداشت‌های وی در مورد موتور تحلیلی پیشنهادی چارلز ببیج (یک کامپیوتر قابل برنامه‌ریزی و همه منظوره) نخستین الگوریتم کامپیوتری جهان محسوب می‌شود!

آن طور که از یادداشت‌های باقیمانده از او پیداست، طرز نگرش خاص وی که از آن به عنوان «علم شاعرانه» یاد می‌شود، باعث شد که وی سؤالاتی را از موتور تحلیلی (همان کامپیوتر فرضی) راجع به چگونگی ارتباط افراد و جامعه با فناوری، به‌عنوان ابزاری مشترک را مطرح کند.

 ماری کوری، فیزیکدان و شیمیدان (هفت نوامبر 1867- چهار ژوئیه 1934)

در میان دستاوردهای متعدد ماری کوری می‌توان از رادیواکتیویته و اختراع واحد اشعه ایکس سیار(mobile X-ray unit) نام برد که در جنگ جهانی اول به کار گرفته شد. وی به همراه همسرش، پیر کوری عناصر پولونیوم و رادیوم را کشف کردند و تکنیک‌هایی را برای جداسازی ایزوتوپ‌های رادیواکتیو توسعه دادند. در سال 1903، کوری برنده‌ جایزه نوبل شد و نام خود را به عنوان نخستین زنی که به این عنوان دست یافته است، در تاریخ ثبت کرد. ماری پس از کسب اولین نوبل در رشته‌ فیزیک، به دلیل دستاوردهای خود در رشته شیمی مجدداً جایزه‌ نوبل را کسب کرد و این باعث شد که همچنین نخستین کسی باشد که دو بار نوبل به وی اعطا شده است.

چین-شیونگ وو، فیزیکدان(31 می 1912-16 فوریه 1997)

وو نخستین دانشمندی بود که تئوری واپاشی بتا-رادیواکتیوِ انریکو فرمی را تأیید و بعد اصلاح کرد. وی همچنین به دلیل آزمایش وو معروف است که تئوری پاریته در فیزیک را برانداخت. این دستاورد بزرگ به موفقیت و دریافت جایزه نوبل برای همکاران مرد او منجر شد؛ اما نقش مهم وو در این کار نادیده گرفته شد!

وو پیشتر نیز تبعیض را تجربه کرده بود. وی برای مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه میشیگان آمریکا را برای تحصیل انتخاب کرده بود؛ اما پس از ارزیابی اولیه مشخص شد انجمن دانشجویی دانشگاه مزبور، زنان را به‌عنوان عضو قبول نمی‌کند.

کاترین جانسون، ریاضیدان (زاده ۲۶ اوت ۱۹۱۸ – درگذشته ۲۴ فوریه ۲۰۲۰)

جانسون از کارکنان ناسا بود و محاسبات وی در رشته‌ اخترپویاشناسی برای اعزام اولین گروه از فضانوردان آمریکایی به فضا کاملاً حیاتی بود. جانسون هنگامی مشهور شد که داستان زندگی‌اش را در فیلم «چهره‌های پنهان» (Hidden Figures) به نمایش درآوردند. وی حتی محاسبات اولیه برای برنامه‌ریزی سفر به مریخ را نیز انجام داده بود، اقدامی که امروزه به کامپیوترها سپرده می‌شود.

روزالیند فرانکلین، شیمی‌دان (25 ژوئیه 1920-16 آوریل 1958)

فرانکلین به دلیل کار انقلابی خود در کشف ساختار مارپیچی DNA  شناخته شده است. وی تصویری حیاتی از چندرشته‌ای بودن DNA موسوم به عکس شماره‌ی 51 را ثبت کرد و به لطف تحقیقات فرانکلین، جیمز واتسون و فرانسیس کریک در مقاله‌ سال 1953 ساختار DNA را اثبات کردند؛ اما تنها در پانوشت اشاره‌ای کوتاه به نام  روزالیند فرانکلین داشتند.

 فرانکلین چهار سال پیش از اعطای جایزه نوبل در سال 1962 به دو دانشمند مرد، دار فانی را وداع گفت. بعدها تحقیقات متعددی، نقش مؤثر وی را در کشف DNA روشن کرد.

 ورا روبین، ستاره‌شناس (23 ژوئیه 1928-25 دسامبر 2016)

روبین وجود ماده تاریک را کشف کرد، ماده ادغام‌کننده‌ عجیب و غریبی که جهان ما را در کنار هم قرار می‌دهد! کار وی به عنوان یکی از مهم‌ترین اکتشافات قرن بیستم در نظر گرفته می‌شود و بسیاری معتقدند کار او مستحق دریافت جایزه نوبل بوده است. روبین زندگی خود را وقف دفاع از حقوق زنان در حوزه‌ی علم کرد و به آموزش اختصاصی نجوم به زنان شهرت داشت. وی نخستین زنی است که یک رصدخانه بزرگ به نامش ثبت شده است: بنیاد علمی ملی ورا سی. روبین (یا اختصاراً رصدخانه‌ی روبین).   

گلادیس وست، ریاضیدان (1930-در قید حیات)

تلاش وست در زمینه‌ توسعه مدل‌سازی ریاضی از شکل زمین به‌عنوان پایه و اساس فناوری GPS به کار رفت. در سال 2018، وی به‌عنوان یکی از اعضای سالن مشاهیر فضایی ایالات متحده که یکی از بالاترین افتخارات حوزه هوا و فضاست، منصوب شد. وست همچنان ترجیح می‌دهد از نقشه‌ کاغذی به جای سیستم ردیابی استفاده کند و گفت که بیش از همه به مغز خود اعتماد دارد!

فلاسی وانگ استال، ویروس‌شناس و زیست‌شناس مولکولی(27  آگوست 1947- تنها یک هفته‌ پیش درگذشت)

وانگ استال نخستین دانشمندی بود که HIV را کلون کرد و نقشه‌ای از ژن‌های آن ایجاد کرد که منجر به آزمایش ویروس شد. وانگ بنیانگذار مرکز تحقیقاتی ایدز در دانشگاه UCSD بود و پس از بازنشستگی، مدیر ارشد علمی سازمان Itherx Pharmaceuticals شد که از سال 2007 به صورت اختصاصی در توسعه دارویی با تمرکز بر هپاتیت C کار می‌کند.

جنیفر دودنا، زیست‌شیمی‌دان (19 فوریه 1964 –در قید حیات هستند)

دودنا یکی از توسعه‌دهندگان اصلی کریسپر یا «تناوب‌هایِ کوتاهِ پالیندرومِ فاصله‌دارِ منظمِ خوشه‌ای» بود؛ از این اسم وحشت نکنید. کریسپر روشی است که از آن برای ویرایش ژنوم می‌توان استفاده کرد. این روش، نویدبخش آینده‌ای است که می‌توان به بیماری‌ها پایان داد و از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اکتشافات تاریخ بیولوژی یاد می‌شود.

جاناکی امل، گیاه شناس (چهارم نوامبر 1897-هفتم فوریه 1984)

امل به‌عنوان اولین دانشمند گیاه‌شناس هند، چندین گونه ترکیبی تولید کرد که امروزه نیز رشد می‌کنند. وی همچنین از حمایت از تنوع زیستی هند دفاع می‌کرد. برجسته‌ترین کار امل شامل مطالعاتی در مورد نیشکر و بادمجان بود؛ اما وی همچنین در سیتوژنتیک طیف وسیعی از گیاهان کار کرد. وی همچنین به اتنوبوتانی علاقه نشان داد و استفاده دارویی از گیاهان را دوباره به طور جدی در جهان مطرح کرد.

سال 2000 در مقاله‌ای که در مجله ایندیاکارنتز منتشر شد در مورد جاناکی امل نوشتند: در عصری که بیشتر زنان هندی پا را از مدارس ابتدایی فراتر نگذاشته‌ بودند، این زن توانست دکتری را در یکی از بهترین دانشگاه‌های دولتی آمریکا اخذ کند و در زمینه‌ تحصیلی خود مشارکت و نقشی پررنگ داشته باشد.   

انتهای پیام/پ