«ابن ایوب» طبیب سم‌شناس
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.
با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.
برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.
جمال‌الدین عبدالله بن علی قادری المخزومی (782-868ق) معروف به «ابن ایوب»، پزشک و محدث شافعی مذهب است.
از جزئیات زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست. نیای بزرگ او یوسف بن علی، به علت مصائب فراوانی که بر او وارد آمد، ایوب لقب گرفت. ابن ایوب در دمشق متولد شد، همان‌جا به تحصیل دانش پرداخت و قرآن را حفظ کرد. بعدها به قاهره رفت و در آنجا اقامت گزید.
در قاهره با اشخاص صاحب نفوذ دربار فاطمیان از جمله الزّین عبدالباسط و شیخ خانقاه، سید السّعدا روابط دوستی برقرار کرد. کتاب صحیح بخاری را که از جمله کتب مهم اهل سنت است، نزد ابن صدیق آموخت و خود برای جمعی دیگر درس گفت. درباره مفاد برخی احادیث با گروهی از محدثان قاهره از جمله محمد بن عبدالرحمان سخاوی، مناظراتی کرد. ابن ایوب از پدرش کرامات بسیاری نقل کرده و همچون او با عرفا، به ویژه ابن فارض و ابن عربی دشمنی می‌ورزیده است. ابن ایوب در 86 سالگی در قاهره درگذشت و در مقبره سیدالسعدا مدفون شد.
او آثاری در زمینه‌های گوناگون از جمله در دانش پزشکی، داروشناسی و اخلاق به جا گذاشته است که عبارت‌اند از:
1. دواءالنفس من التکسح، که مهم‌ترین اثر اوست و تألیف آن را در 835 به پایان رسانیده و شامل پنج فصل است: الف) شناخت مواد سمی؛ ب) خواص سموم و داروهای کشنده؛ ج) درمان عمومی در صورت نشناختن اصل سم؛ د) درمان مسمومیت‌های ناشی از سموم حیوانی و گیاهی و معدنی پس از شناخت آنها؛ هـ) چگونگی مبارزه با حشرات. فصل‌های چهارم و پنجم این کتاب به صورت کتابی مستقل، با عنوان صیانة‌الانسان من أذی المعدن و النبات و الحیوان درآمده است.
نسخه خطی این کتاب که در زمان حیات ابن ایوب استنساخ شده، در بانکیپور، کتابخانه عمومی شرق محفوظ است و نسخه خطی دیگری در پاریس و نسخه‌ای نیز در کتابخانه برلین نگه‌داری می‌شود.
2. نشراللّواء فی مقتضی الفصد و الدواء، که شامل یک مقدمه و نه فصل و یک خاتمه است که در آنها درباره دانش پزشکی و مطالب دیگر بحث شده است: مفهوم یاری خواستن از پزشک، علل انجام فصد، استفاده از دارو و قطع آنها، هدف از انجام عمل فصد، برتری فصد بر دارو، شرایط فصد، ضرورت پرهیز از خوابیدن در روزی که فرد عمل فصد را انجام داده، غلبه صفر بر بدن در هنگام عمل فصد و اینکه پرخونی و کم‌خونی را هم می‌توان با عمل فصد درمان کرد. نسخه خطی این اثر در کلکته هند نگه‌داری می‌شود و تاریخ استنساخ آن معلوم نیست.
3. سدالذرائع من القول بتأثیر الطبائع، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه چستربیتی نگه‌داری می‌شود.
4. سیاسة الخَلق بتحسین الخُلق، که درباب علم اخلاق و در 10 فصل نگاشته شده است. از این کتاب نسخه‌ای خطی در برلین و نسخه‌ای دیگر در لیدن محفوظ است.
انتهای پیام/4104/
انتهای پیام/