دیپلماسی علمی حلقه مفقوده سیاست خارجی است/«نگاه به غرب» عامل قربانی شدن ایران در مراودات علمی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، دیپلماسی به قواعد و قوانینی اطلاق می‌شود که روابط بین‌الملل را با دیدار و گفتگوهای دیپلماتیک برقرار می‌کند و مجری هر حکومت در چارچوب قوانین و چشم‌اندازها، دکترین سیاست خارجی خود را تدوین می‌کند. این سیاست‌ها به‌وسیله رئیس هر حکومت اعلام و به‌وسیله وزیر امور خارجه پیگیری می‌شود و دیپلماسی باید در خدمت دکترین باشد.

بیشتر بخوانید:

نقش مؤثر «علم» در روابط بین‌الملل/ وقتی کشورها به بهانه فناوری دور یک میز می‌نشینند

نقش مؤثر «علم» در روابط بین‌الملل

این روزها دیپلماسی و روابط بین‌الملل یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هر کشوری به شمار می‌رود، ولی یکی از مسیرهایی که در دنیای پیشرفته امروز می‌تواند به نزدیک شدن کشورها و سهولت روابط میان‌ آن‌ها کمک کند، «دیپلماسی علمی» است. در این سبک از دیپلماسی قرار است با سازوکار دیپلماتیک میان دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ایجاد شود و بی‌تردید اگر کشوری به‌دنبال ایجاد فرصت‌ برای توسعه علمی، فناوری و نوآوری باشد، تنها راه دستیابی به آن دیپلماسی علمی است.

همچنین بهره جستن از ظرفیت‌های علم و فناوری برای تحقق اهداف سیاست خارجی دولت‌ها و بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی با هدف ارتقای علم و فناوری در درون کشورها را می‌توان از اهداف دیپلماسی علمی نام برد. موضوعی که تاکنون در سیاست خارجه ما مغفول مانده است و می‌توان از این ظرفیت در تعامل میان وزارت امور خارجه با دیگر ارگان‌های مسئول و حتی دانشگاه‌ها سود جست.

محمدصادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار حوزه سیاست خارجی و بین‌الملل گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا گفت: متأسفانه تاکنون بحث دیپلماسی علمی و فرهنگی  به‌عنوان ابزاری جدی در حوزه روابط دیپلماتیک در ایران شناخته نشده است، زیرا متولی اصلی سیاست خارجی که وزارت امور خارجه است، نگاه به‌شدت کلاسیک و سنتی دارد و قدرت را صرفاً در حوزه سیاست و شاید تا حدودی در عرصه اقتصاد می‌داند، ولی در عرصه‌های دیگر قدرت را لمس نمی‌کند و به رسمیت نمی‌شناسد.

وی افزود: نتیجه چنین رویکردی این است ما با وجود اینکه زمینه‌های بسیار مناسبی برای دیپلماسی علمی داشته‌ایم، تاکنون از این ابزارها استفاده نکرده‌ایم. شاید موردی استفاده شده است، ولی به‌عنوان ابزار جدی و مطمئن در حوزه روابط دیپلماتیک در ارتباط با سایر کشورها اصلاً استفاده نکرده‌ایم. همسایگان ما از لحاظ علمی ضعیف هستند و با توجه به جایگاه علمی کشورمان می‌توانند به ما نیاز داشته باشند و از دانش تولیدشده در کشور بهره ببرند و حتی در این زمینه ابراز تمایل کرده‌اند. عراق، افغانستان و در بعضی موارد پاکستان جزو کشورهایی هستند که این مطالبه را از جمهوری اسلامی داشته‌اند. کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس با وجود ظاهر ثروتمندی که دارند، از لحاظ علمی جایگاه جدی و بالایی ندارند و نیازمند بهره‌برداری از دانشی هستند که در ایران تولید می‌شود.

این کارشناس امور بین‌الملل عنوان کرد: ساده‌ترین مدلی که برای مبحث دیپلماسی علمی مطرح می‌شود، جذب دانشجو از کشورهای پیرامونی است، ولی نه به شکل فعلی که وزارت علوم تعدادی را بورسیه ‌کند. دانشگاه‌های برتر ایران باید وارد عرصه دیپلماسی علمی شوند و به‌عنوان تحولی اقتصادی، دانشجو گزینش کنند، اما دانشجویی که ارزش سرمایه‌گذاری دارد و البته شهریه‌پرداز باشد.

بخشی از دیپلماسی علمی به این معناست که روی نخبگان کشورهایی که مایل هستند با ما ارتباط داشته باشند سرمایه‌گذاری شود؛ دانشجویان برتر آنها جذب شوند و در قبال تحصیل، کار و پژوهش انجام دهند.

وی درباره مبحث تشکیل «شورای سیاسی» برای کمک به دیپلماسی علمی که می‌تواند در توسعه روابط بین‌الملل کمک کند، گفت: طبعاً کسانی باید به این حوزه ورود کنند که در حوزه تخصصی‌شان بحث دیپلماسی و دیپلماسی علمی مطرح است، ولی تاکنون بخش زیادی از اساتید روابط بین‌الملل به این عرصه ورود پیدا نکرده‌اند. دیپلماسی علمی یعنی ما بتوانیم با جذابیت علمی‌ و جذب نخبگان کشورهایی که مایلند با ما ارتباط داشته باشند، در آن کشورها سرمایه‌ای به نام نیروی انسانی نخبه داشته باشیم؛ یعنی نخبگان کشورهای دیگر در کشور ما آموزش دیده باشند، به ما علاقه‌مند شده باشند و این علاقه‌مندی را در حوزه تصمیم‌سازی به کشور خودشان منتقل کنند.

کوشکی افزود: وضعیت شیوع کرونا یک مزیت است که دانشمندان ما توانسته‌اند کیت تشخیص بسازنند. اینکه بتوانیم از کیت تشخیص به‌عنوان یک کالای راهبردی و کالایی که برای جان انسان‌ها ارزش دارد، استفاده کنیم و آن را پلی قرار دهیم برای برقراری رابطه با کشورها و تحکیم رابطه با آن‌ها مهم است. باید کشورهای نیازمند به این کیت را به داشته‌های علمی خودمان علاقه‌مند کنیم و در راستای جذب آن‌ها بکوشیم و همکاری‌های علمی مشترک با کشورها داشته باشیم.

هدف از دیپلماسی علمی این است با کشورهایی که به همکاری علمی نیاز دارند همکاری، بخشی از دانش فنی خود را به آن‌ها منتقل کنیم و بتوانیم در قبالش خدمات و امکانات بگیریم و این همکاری موجب پیوستگی منافع دو کشور ‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: در چنین رویکردی نگاه به غرب مطرح نیست. ما در نگاه به غرب قربانی دیپلماسی علمی شده‌‌ایم، در حالی که ما با کشورهای آمریکای لاتین، کشورهای آفریقایی، بسیاری از کشورهای آسیایی می‌توانیم ارتباط برقرار کنیم و منبع صدور علم به آن کشورها باشیم.

انتهای پیام/4106/4033/