«ابن اَکفانی»؛ طبیب و جراحی که بر علوم غریبه تسلط داشت

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن ابراهیم انصاری معروف به «ابن اَکفانی» پزشک، ریاضی‌دان و ادیب معروف قرن هشتم هجری است.

از تاریخ تولد و جزئیات زندگی او آگاهی چندانی در دست نیست. در سِنجار، از شهرهای عراق به دنیا آمد. از زادگاهش به قاهره رفت و تا پایان عمر همان‌جا ماند. او در صفر 749ق/مه 1348 در اثر شیوع طاعون و قحطی و خشکسالی در مصر درگذشت. خلیل بن ایبک صفدی یکی از شاگردان اکفانی بود که مطالبی را از استاد خود در کتاب‌هایش، اعیان العصر و الوافی، آورده و او را با بزرگانی همچون ابن سینا و خواجه نصیر طوسی مقایسه کرده.

ابن اکفانی در علومی همچون ریاضی، طبیعی و منطق تبحر داشت و کتاب‌های دشواری مانند اشارات ابن سینا را به خوبی شرح می‌کرد و بر مسائل و مشکلات آنها اشراف داشت. در علم مناظر به گشودن پیچیدگی‌های رسالة‌الاستبصار شهاب‌الدین قرافی پرداخت. او پزشک حاذق و ماهری بود و اطلاعات فراوانی درباره ابزار و وسایل داروسازی و جراحی داشت و لوازم بیمارستان منصوری قاهره فقط به دستور او تهیه می‌شد.

ابن اکفانی از موقعیت اجتماعی برجسته‌ای برخوردار بود و همکارانش همواره به وی حسادت می‌کردند. در علوم ادبی و علوم غریبه همچون افسون و طلسم نیز تجربه داشت. به رخدادهای سیاسی و نظامی سرزمین‌های گوناگون علاقه‌مند بود و آنها را پیگیری می‌کرد. ابن اکفانی شعر هم می‌سرود که صفدی چند بیت از آنها را ذکر کرده است. از تاریخ وقایع و احوال رجال متقدم و معاصر خویش آگاهی وسیعی داشت و مورخانی مانند ذهبی از اخبار او استفاده کرده‌اند.

حدود14 اثر را به اکفانی نسبت داده‌اند که برخی از آنها چاپ شده و برخی به صورت نسخه خطی در کتابخانه‌ها محفوظ است. آثار چاپ شده او عبارت‌اند از:

1. ارشادالقاصد الی اسنی المقاصد، کتابی کوتاه است درباره تاریخ علوم که مؤلف در آن به 60 نوع علم و 400 اثر و شرح حال عده‌ای از دانشمندان مشهور پرداخته است. این کتاب در سال‌های 1849 در کلکته، 1900 در قاهره و 1904 در بیروت منتشر شده است؛

2. نُخَب الذخائرفی احوال الجواهر، که درباره سنگ‌های قیمتی است. این اثر در 1908 در بیروت و 1939 در قاهره به چاپ رسیده است.

نسخه خطی تعدادی از آثار طبی ابن اکفانی نیز در کتابخانه‌های مختلف جهان نگه‌داری می‌شود.

 انتهای پیام/4104/