تاریخچه «مسجد بالاسر» حرم امام رضا (ع)/ نماز زیارت در مسجدی به قدمت بیش از هزار سال

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، فرا رسیدن ایام نوروز برای بسیاری از ایرانیان فرصتی برای مسافرت و گردش را فراهم می‌کند. سفرهایی که شمار بالایی از آن به مشهد الرضا علیه السلام منتهی شده و شوق زیارت امام هشتم رنج پیمایش راه طولانی را بر مسافران کم می‌کند.

امسال اما آخرین عید نوروز قرن چهاردهم هجری شمسی همزمان با شیوع ویروس منحوس کرونا در سراسر دنیا و به ویژه ایران شده و همین موضوع سبب ساز قرنطینه خانگی و کاهش چشمگیر مسافرت‌ها تا نزدیک صفر شده است. بر همین اساس گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا تصمیم دارد هر روز صبح به معرفی گوشه‌ای از بهشت آستان مقدس رئوف اهل بیت حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف تحیه و ثنا بپردازد و روح مخاطب را بدین وسیله به سمت قبله هفتم روانه کند. با ما در پرونده «باز هم زائرتان نیستم از دور سلام» همراه باشید، تا در نهمین شماره این پرونده سری بزنیم به مسجد بالاسر و بیشتر با آن آشنا شویم.

یکی از جاهایی که هنگام زیارت حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام همواره شلوغی خاصی را تجربه می‌کند و معمولا برای حضور در آن مکان زوار به انتظار صف می‌کشند، مسجد بالاسر در جوار مضجع نورانی امام هشتم علیه السلام است. مسجدی که از نامش هم پیداست، درست در بالای سر حضرت قرار دارد.

مسجد بالاسر در چه سالی و توسط چه کسی ساخته شده است؟

در خصوص تاریخچه این مسجد باید گفت که مسجد تاریخی بالاسر، اولین بنایی است كه پس از روضۀ منوره ساخته شده است و بیش از هزار سال سابقۀ تاریخی دارد. این بنا بین روضۀ منوره و رواق دارالسیاده قرار دارد.

این مسجد تاریخی در دوره غزنویان یعنی سال 425 هجری قمری در غرب روضۀ منوره ساخته شده است. بانی مسجد بالاسر، ابوالحسن عراقی است که یكی از رجال معروف آن دوره به شمار می‌آمده و معروف به «دبیر» است.

تاریخچه‌ای از محراب و سقف مسجد بالاسر و تعمیر آنها

اگر توفیق قرائت نماز زیارت در این مکان را در گذشته داشته باشید حتما چشم‌تان به محراب زیبایی که در مقابل‌تان قرار گرفته افتاده است. در ضلع جنوبی مسجد بالاسر محرابی از كاشی معرق با ِ سبكی زیبا ایجاد شده است و كنار آن، تاریخ 1362 هجری قمری و در طرف دیگر، نام محمدخان رضوان به عنوانكاشی‌ساز و نقاش محراب به چشم می‌خورد. 

در گذشته سقف این مسجد از چوب و آجر ضربی تشکیل شده بود که بر اثر فرسودگی و خرابی که ناشی از مرور زمان بر آن عارض شده بود، این سقف برداشته شد و با اسلوبی جدید و بتون مسلح تجدید بنا شد و در ادامه کاشی کاری و تزئین گردید. در ادامه ضلع شمالی آن نیز توسعه یافت و به رواق دارالشکر متصل شد.

محراب قدیمی که سابقا در ضلع جنوبی مسجد بالاسر قرار داشت، بر اثر تعمیرات یادشده که در طی سال‌های 1342-1344 انجام شد، به ناچار برداشته شده و به همان صورت به موزه آستان قدس منتقل شد.

ابعاد و تزئینات مسجد بالاسر

مسجد تاریخی بالاسر به لحاظ ابعاد و اندازه، 8 متر طول، 4/5 متر عرض و 10متر ارتفاع دارد. در خصوص تزئینات مسجد نیز باید گفت که ازاره مسجد، سنگ مرمر و در بالای سنگ مرمر، به کاشی‌های الوان شش ضلعی که حاوی آیاتی از قرآن کریم و احادیث و هشت ضلعی منقوش شده، مزین است.

در بالای قسمت كاشی شدۀ دیوار، دو كتیبۀ چشم‌نواز و زیبا وجود دارد. یكی از این  کتیبه‌، که كتیبۀكاشی سنجری چینی مانند، به عرض 50 سانتی متر است و رنگ آبی بوده که مزین به آیاتی از قرآن کریم به خط ثلث است.

همچنین در بالای طاق این مسجد که به حرم مطهر نیز متصل است، دو بیت از دعبل خزاعی شاعر مشهور اهل بیت علیهم السلام به چشم می‌خورد. این ابیات زیبا بدین شرح هستند؛

 قبران فی طوس خیر الناس کلهم                   وقبر شرهم هذا من العبر

 لا ینفع الرجس بقرب الزکی                         ولا علی الزکی بقرب رجس من ضرر

انتهای پیام/4139/