توصیه رهبری را باید جدی گرفت/ لزوم تشکیل میز مخصوص ژنوم در داخل کشور

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، طرح نقشه‌برداری و تعیین توالی کل ژنوم انسان با استفاده از روش‌های علمی، برای نخستین بار در سال ۱۹۸۴ میلادی در کنفرانسی در شهرک آلتا، یوتا عنوان شد.

هدف این پروژه بین‌المللی تعیین اجزای تشکیل‌دهندهٔ دی‌ان‌ای انسان از هر دو نظر فیزیکی و عملکرد بود. تأمین قسمتی از بودجه این پروژه را دپارتمان انرژی آمریکا به عهده گرفت و در سال ۱۹۸۸ کنگره آمریکا رسماً اجرای پروژه ژنوم انسانی را از سال ۱۹۹۱ به مدت ۱۵ سال تصویب کرد.

در این سال انستیتو بهداشت ملی آمریکا (NIH) نیز برای اجرای این طرح اعلام آمادگی کرد. درنهایت ژنوم انسان در سال 2003 تعیین توالی شد. دستاورد این تعیین توالی در حوزه پزشکی فرد محور دارای قابلیت استفاده زیادی است.

اکنون هم با گسترش کروناویروس رهبر معظم انقلاب در یک سخنرانی نگاه‌ها را به آمریکا گره زدند و به اظهارات چندباره مقام‌های آمریکایی مبنی بر آمادگی برای ارسال کمک‌های دارویی و درمانی در صورت درخواست ایران اشاره کردند و گفتند: صحبت‌های آمریکایی‌ها جزء حرف‌های بسیار عجیب است؛ زیرا اولاً خودشان دچار کمبود شدید دارو و تجهیزات پیشگیری از بیماری هستند و برخی مسئولانشان صراحتاً از این کمبودهای وحشت‌آور سخن به میان آورده‌اند؛ بنابراین آن‌ها اگر امکاناتی دارند به مردم خودشان برسند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: ثانیاً هنگامی که آمریکایی‌ها متهم به تولید این ویروس هستند، کدام انسان عاقلی، کمک از این کشور را قبول می‌کند.

ایشان خاطرنشان کردند: به آمریکایی‌ها هیچ اعتمادی نیست؛ زیرا ممکن است داروهایی را ارسال کنند که ویروس را در ایران شایع‌تر و یا ماندگار کند و یا حتی ممکن است افرادی را به‌عنوان درمان‌کننده بفرستند تا ببینند اثرگذاری این ویروسی را که گفته می‌شود بخشی از آن فقط مخصوص ایران ساخته شده، چگونه بوده و اطلاعات خود را تکمیل و دشمنی خود را بیشتر کنند؛ بنابراین سخنان آمریکایی‌ها قابل قبول نیست.

وجود ژنوم های مختلف در ایران

سید حمید جمال‌الدینی در گفتگو با خبرنگار آنا اظهار کرد: در اختیار داشتن مخزن ژنومی یک کشور بسیار اهمیت دارد و این بانک اطلاعاتی درباره کشور ما بسیار اهمیت دارد چراکه قومیت‌های مختلف نزدیک به 10 قومیت در کشور وجود دارد که حتماً خاستگاه‌های متخلفی دارد که باید این را در مطالعات آینده مورد توجه قرار داد. حال این سؤال مطرح است که آیا گستردگی ویروس یا قرار گیری در گروه‌های هدف الزاماً در همه کشورها مشابه است یا الزاماً مراقبت‌های بهداشتی و فردی که حتماً مهم است وجه تمایز است؟

وی افزود: البته هنوز اطلاعات کافی درباره دست‌کاری ژنتیکی ویروس وجود ندارد اما ازآنجایی‌که علم پزشکی تجربی است و ممکن است که بعدها نتایج جدیدی دراین‌باره اخذ شود به همین دلیل نیاز است مراقبت‌های لازم صورت گیرد.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران بیان کرد: باید چند اقدام را جدی بگیریم دیتابانک ژنوم و اطلاعات بالینی افراد (چه افرادی که مبتلا شده‌اند، چه افرادی بیشتر در معرض بودند)، پاسخ درمان، طول مدت بستری و بهبودی جمع‌آوری و بعداً مطالعات تکمیل شود.

در پزشکی فرد محور به ویژگی‌های هر فرد برای تشخیص بموقع بیماری و درمان‌های هدفمند و اثربخش استفاده می‌شود. در حقیقت پیشگویی، پیش‌بینی. درمان هدفمند البته با مشارکت فعالان نظام سلامت انجام می‌شود. رویکرد پزشکی فرد محور استفاده از ابزار زیست‌شناسی و به کار بردن آن در عرصهٔ بالین را هویدا می‌کند.

جمال‌الدینی اضافه کرد: با توجه اینکه به هزینه‌ای سنگینی که در حوزه بهداشت و درمان درباره این بیماری صورت می‌گیرد حتماً باید از این تجربه دست آموخته‌های کاربردی بخصوص در پزشکی فرد محور در آینده آن استفاده کرد.

خروج نمونه‌های ژنتیکی به بهانه‌های مختلف

وی ادامه داد: متأسفانه در سال‌های اخیر به بهانه‌های مختلف نمونه‌های ژنتیکی از کشور خارج شده است و اکنون تطبیق اطلاعات بالینی با اطلاعات ژنومی مشکل نیست. چند پیشنهاد عملی این است که میز مخصوصی ژنوم ایران در داخل کشور با حضور صاحب‌نظران و اطلاع‌رسانی شفاف در تدوین پروژه‌ها ایجاد شود. همچنین دستورالعمل مشخصی درباره نمونه‌های خونی و نمونه‌های بزاقی برای بررسی ویروس و افراد مبتلا و نگهداشت آن در سطح کشور تدوین و با کد مشخصی در کنار اطلاعات بالینی ذخیره‌سازی شود.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران گفت: جلوی خروج اطلاعات به‌ویژه اطلاعات ژنومی ممنوع شود و تحت نظر یک میز مخصوص در سیاست‌گذاری عالی کشور باشد. همچنین در نظام موضوعات دانشگاه‌ها به‌عنوان هدایت پایان‌نامه و طرح‌های پژوهشی هدف‌گذاری شود و به‌عنوان مأموریت و تکلیف دانشگاه خواسته شود. همچنین با تغییر سرفصل‌های در اختیار دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های مرتبط آموزشی دراین‌باره لحاظ شود. از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی معاونت علمی ریاست جمهوری و شورای عتف درصدی از حمایت‌های پژوهشی به این پروژه اختصاص یابد.

وی بیان کرد: از طرفی ویژگی‌های ویروس نیز مهم است بنابراین در این پروژه اطلاعات ژنوم انسان، ژنوم ویروس، خصوصیات بالینی و خصوصیات پاراکلینیکی باید مدنظر قرار گیرد. به‌تبع شراکت اطلاعات بیماران ایرانی با اطلاعات جهانی فرصت برای درمان و شناسایی بهتر بیماران و انتقال تجارب موفق به ما می‌دهد اما باید مراقب بود انتقال اطلاعات ژنومی یک شمشیر دولبه هم هست از آن سمت آسیب‌هایش ما دچار ضررهای بزرگ نکند.

وی ادامه داد: شواهد نشان می‌دهد که در برخی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی دیده می‌شود که اطلاعات ژنتیکی ایرانیان نیز وجود دارد و بااین‌وجود برخی معتقدند که برای اینکه داروی موردنیاز تأمین شود باید اطلاعات ژنتیکی نیز در دسترس باشد. ولی تجربه نشان داده که منافع اقتصادی برای کمپانی‌های داروسازی از همه چیز مهم‌تر است. ما نباید مبنای توجهمان به مبحث بیوتروریسمی درباره این ویروس یا دست‌کاری ژنتیکی فقط مقالات منتشرشده در مجلات معتبر خارجی نظیر «نیچر» (nature) باشد که دست‌کاری ژنتیکی این ویروس را رد می‌کند.

جمال‌الدینی گفت: تجربه نشان داده است دست‌کاری ژنتیکی بعد از فشارهای سیاسی هدفمند صورت می‌گیرد یا نمی‌گیرد. چراکه در بسیاری مجلات معتبر علمی برخورد با موضوع دانشی مبتنی بر علم و ارزش‌های انسانی نبوده است.

با همه این تفاسیر به نظر می‌رسد که این همه‌گیری جهانی زوایای مهمی را از علم پزشکی را نمایان کرده که باید بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گیرد و برای آن برنامه‌ریزی اساسی و نه مقطعی صورت گیرد.

انتهای پیام/۴۰۴۰/پ