روایت مستند خیانت شاه و شیادی آمریکا در قاب تلویزیون/ ماجرای تهاتر مخفیانه 20 میلیارد دلاری نفت و تسلیحات چه بود؟

به گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، مستند «بند یازدهم» به نویسندگی و کارگردانی وحید حاجی‌پور روز دوشنبه 26 اسفند، ساعت 16:30 روی آنتن شبکه سوم سیما می‌رود.
این مستند به بررسی معاملات مخفیانه نفت و سلاح میان شاه ایران و آمریکایی‌ها می‌پردازد تا تصویر روشنی از مسائل هاشور خورده معاملات تهاتری آن دوران ارائه دهد. اسناد از طبقه خارج‌شده سیا و وزارت امور خارجه آمریکا به‌عنوان اسناد پشتیبان این مستند مورد استفاده قرارگرفته و مدیران وقت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و مسئولان فروش نفت ایران در آن دوره، ناگفته‌‌های آن معاملات را برای نخستین بار افشا می‌کنند.

در همین ارتباط، کارگردان مستند «بند یازدهم» در گفتگویی با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره علت پرداختن به این سوژه در قالب یک مستند تلویزیونی گفت: بیش از 10 سال است که به عنوان خبرنگار تخصصی حوزه نفت فعالیت می‌کنم. علائق عمده‌ام  بیشتر در موضوع اقتصاد سیاسی نفت است و بند یازدهم اولین کار من در حوزه فیلم مستند محوب می‌شود.

 کتابی که مقدمه یک فیلم مستند شد

وحید حاجی‌پور اظهار کرد: سال 1396 مشغول جمع‌آوری داده‌هایی برای نگارش کتبی تحت عنوان «ناگفته‌های فروش نفت» بودم. این کتاب سال گذشته منتشر شد. در بخش‌هایی از کتاب لازم دیدم با افرادی که در سال‌های دهه پنجاه و در زمان حکومت محمدرضا پهلوی در جریان معاملات نفتی و روند فروش نفت ایران قرار داشتند صحبت کنم.

وی اظهار کرد: آنها در صحبت‌های خودشان به یکسری معاملات نفتی اشاره کردند که شاه با  شرکت‌های آمریکایی داشت. معاملاتی که می‌توان آنها را «تهاتر مخفیانه نفت و تسلیحات» آن هم با روندی پیچیده و البته یک طرفه به نفع طرف آمریکایی نامید.

این پژوهشگر اقتصاد نفت افزود: همزمان با این تحقیقات و گفتگوها، یکسری از اسناد سازمان سیا و وزارت امورخارجه ایالات متحده آمریکا در زمان نیکسون که به تازگی از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده بود را محور قراردادم. به همراه یکی از دوستانم روی این اسناد متمرکز شدیم و آنها را به صورت دقیق بررسی کردیم. برآیند این سندها نیز گویای همین معاملات نفتی و از جمله یک قرارداد بزرگ 20 میلیارد دلاری بود.

 دست و دلبازی به سبک شاه!

وی عنوان کرد: این اسناد نشان می‌داد که شاه در زمان ریاست جمهوری «ریچاردنیکسون» در قبال تخفیف‌های ویژه‌ای که در فروش نفت به شرکت‌های آمریکایی می‌داد یک قرارداد به ارزش 20 میلیارد دلار برای خرید تسلیحات با ایالات متحده آمریکا بست.

این خبرنگار حوزه نفت در توضیح این مطلب گفت: مثلاً آن موقع که قیمت هر بشکه نفت 12 دلار بود، شاه به ازای هر بشکه 5 دلار به شرکت‌های خریدار آمریکایی تخفیف داد. در ازای این تخفیف، تسلیحات نظامی سبک و سنگینی را خرید که طرف آمریکایی در یک روند شیادانه حدود سه برابر قیمت به ایران فروختند. ضمن اینکه تحویل بخشی از این تسلیحات با پیروزی انقلاب اسلامی متوقف شد و هنوز هم بر سر این موضوع با ایالات متحده آمریکا درگیری‌های حقوقی داریم.

حاجی پور افزود: علاوه بر اسناد آمریکایی‌ها که بخشی از پشتوانه پژوهشی مستند بند یازدهم بودند، گفتگوهایی هم با آقایان پرویز مینا و قباد فخیم از اعضای هیئت مدیره شرکت نفت ایران در سال‌های دهه پنجاه  داشتیم. این دو نفر در فرانسه و آمریکا ساکن هستند و توانستیم با آنها ارتباط برقرار کنیم. به سختی راضی شدند که در این باره صحبت کنند. البته امیدوارم به خاطر برخی افشاگری‌هایی که داشتند برایشان درسر درست نشود.

شاه  در قبال تخفیف‌های ویژه‌ای که در فروش نفت به شرکت‌های آمریکایی می‌داد یک قرارداد به ارزش 20 میلیارد دلار برای خرید تسلیحات با ایالات متحده آمریکا بست.

کارگردان مستند «بند یازدهم» اظهار کرد: آنها نیز نکاتی را مطرح کردند که پیش از این با این جزئیات در منابع دیگر نیامده بود. مثلاً نقش ارتشبد طوفانیان در معاملات تسلیحاتی را با جزئیات بیشتری بیان کردند یا به قول وقرارهایی که نیکسون و شاه داشتند نیز اشاره کردند.

 واقعیت‌های تلخ تاریخی که ناگفته مانده‌اند

وی درباره تفاوت این مستند با آثار تصویری و مکتوبی که در موضوع سیاست نفتی شاه تولیدشده است نیز گفت: در این موضوع پژوهش‌های بسیار خوبی داریم. درباره وابستگی سیاسی و اقتصادی شاه به آمریکا هم آثار پرتعدادی ساخته شده است، اما «بند یازدهم» به عنوان یک مستند درحوزه تاریخ سیاسی و به تعبیر بهتر اقتصادسیاسی، این وابستگی را با استناد به اسناد خود آمریکایی‌ها و با تکیه بر صحبت‌های مدیران رده بالای نفتی محمدرضاشاه به تصویر کشیده است. بنابراین مخاطبان می‌توانند با داده‌هایی که این مستند به آنها ارائه می‌دهد خودشان در این باره قضاوت کنند.

حاجی‌پور در توضیح این مطلب افزود: مثلاً در همین موضوع فروش نفت با تخفیف بالا و قرارداد تسلیحاتی 20 میلیارد دلاری، باید اشاره کنم که جمعیت کشور ما در آن زمان حدود 35 میلیون نفر بود و میزان فروش روزانه نفت هم به طور متوسط حدود 5 میلیون بشکه بود در حالی که اکنون جمعیت کشور ما 80میلیون نفر است و متوسط فروش روزانه نفت حتی در خوش بینانه‌ترین حالت و بدون درنظرگرفتن تحریم های ظالمانه حدود دو میلیون بشکه است.

وی اظهار کرد: در نتیجه در سال‌های دهه پنجاه درآمد بسیار بالایی در اختیار شاه قرار گرفت که می‌توانست برای توسعه ایران و تبدیل آن به یک قطب صنعتی صرف شود. اما این درآمدها به خاطر فرمول‌های شیادانه آمریکایی‌ها به باد رفت و نصیب صاحبان اصلی آن یعنی ملت ایران نشد.

مستند «بند یازدهم» وابستگی شاه به آمریکا را با استناد به اسناد خود آمریکایی‌ها و با تکیه بر صحبت‌های مدیران رده بالای نفتی محمدرضاشاه به تصویر کشیده است. 

کارگردان مستند بند یازدهم گفت: چنین موضوعاتی باید با یک نگاه منطقی و مستند به مردم گفته شود تا بدانند که وقتی می‌گوییم شاه با اقدامات خود خیانت کرده و یا اشتباهات بزرگی را در حق مردم و ثروت ملی مرتکب شده از چه صحبت می‌کنیم؛ خیانت‌ها و اشتباهاتی که حتی خود آمریکایی‌ها و وابستگان نظام پهلوی نیز به آن اذعان دارند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا در کارهای بعدی خود نیز این گونه سوژه‌ها را محور قرار خواهد داد نیز عنوان کرد: همان طور که اشاره کردم من به مباحث اقتصاد سیاسی نفت علاقه زیادی دارم. به امید خدا قصد دارم کارهایی که در آینده خواهم داشت، چه پژوهش‌های مکتوب و چه فیلم‌های مستند نیز در همین مسیر باشد.

انتهای پیام/4104/