عناصر اصلی ساختار مقاله‌های علمی را بشناسید
به گزارش خبرنگار حوزه پایان‌نامه گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، نوشته حاضر به معرفی اجزا و عناصر ساختاری مقالات علمی و پژوهشی می‌پردازد و ویژگی‌های مطلوب هریک از این اجزا را به‌اختصار تبیین می‌کند.
در اینجا به ۲۰ عنصر یا مؤلفه اصلی تشکیل دهنده مقالات و کارکرد هریک اشاره شده که از بیست مؤلفه موجود، فقط نخستین مورد، یعنی «اصالت موضوع» مربوط به محتوای مقالات است و ۱۹ مؤلفه دیگر به ساختار مقالات و چگونگی ارائه مطالب می‌پردازند.
بدیهی است که به دلیل تنوع رشته‌های علمی امکان تدوین ساختاری واحد که بتواند برای همه رشته‌ها مفید باشد، میسر نیست.
بااین‌حال در اثر مختصر تلاش شده است فارغ از جنبه موضوعی مقالات، عناصری از ساختار آنها مطرح شود که بیشترین عمومیت را در رشته‌های مختلف دارند.
بیشتر بخوانید:
یک مقاله علمی پژوهشی استاندارد چه ویژگی‌هایی دارد؟
11. تشریح روش‌شناسی مورداستفاده و تبیین رویکرد مقاله
اجرای هر طرح پژوهشی مستلزم به‌کارگیری یک روش‌شناسی مناسب است که پژوهشگر را به اجرای طرح موردنظر و پاسخگویی به پرسش‌های پژوهش قادر می‌سازد.
معمولاً در هر رشته روش‌های متعددی وجود دارد که برخی از آنها مقبولیت و عمومیت بیشتری دارند و در اغلب تحقیقات آن رشته مورداستفاده قرار می‌گیرند. البته معیار گزینش یک روش قبل از هر چیز به‌تناسب آن با اهداف پژوهش بستگی دارد.
درواقع این هدف پژوهش و پرسش‌های آن است که نوع روش را تعیین می‌کند. بااین‌حال توانایی پژوهشگر در بیان دلایل انتخاب روش خود و دفاع از آن کاملاً اهمیت دارد.
بنابراین، تبیین دقیق روش مورداستفاده و دلیل انتخاب آن از ویژگی‌های مهم هر مقاله علمی محسوب می‌شود و در زمان داوری مقاله موردتوجه داوران قرار می‌گیرد.
12. ابزار گردآوری و تحلیل داده‌ها
اشاره مختصر به روش گردآوری و تحلیل داده‌ها برای خوانندگان بسیار مفید خواهد بود و فرصتی برای آنان فراهم خواهد آورد که ضمن آشنایی با روش پژوهش گزارش‌شده از دلایل نتایج به‌دست‌آمده نیز آگاه شوند.
در این قسمت لازم است چگونگی ابزار گردآوری داده‌ها تبیین شود.
13. توصیف ویژگی‌های جامعه پژوهش و مشخصات نمونه گرفته‌شده از آن
لازم است در یک مقاله علمی جامعه پژوهش و ویژگی‌های آن به‌دقت و درعین‌حال به‌اختصار معرفی شود. به‌ویژه مشخصاتی از این جامعه که مربوط به موضوع مقاله است اهمیت شایان توجهی دارد.
اگر این بخش از مقاله به‌خوبی تبیین شود، به بسیاری از پرسش‌هایی که ممکن است
در ذهن خوانندگان درخصوص دلایل انتخاب روش‌شناسی و چگونگی تحلیل داده‌ها شکل گیرد، به‌خوبی پاسخ داده خواهد شد.
14. تبیین محدوده و محدودیت‌های پژوهش
هر طرح تحقیقاتی از نظر جامعه موردمطالعه و هدفی که دنبال می‌کند، دارای محدوده مشخصی است که از سوی پژوهشگر و به‌منظور انجام پذیر شدن طرح تدوین می‌شود. محدوده هر پژوهش توسط خود پژوهشگر تعیین شده و بر روند پژوهش اعمال می‌شود. به‌منظور عملی شدن طرح‌های تحقیقاتی پژوهشگران ناچار به تعیین محدوده کار خود هستند تا بتوانند از این طریق نظمی منطقی به کار خود بخشیده و از نتایجی که به دست می‌آورند، دفاع کنند.
در مقابل، محدودیت‌هایی وجود دارد که خارج از کنترل پژوهشگر است و منشأ دیگری از جمله عوامل محیطی دارند.
معمولاً این محدودیت‌ها به نحو اجتناب‌ناپذیری بر روند پژوهش تأثیر می‌گذارد. معرفی و تشریح عواملی که محدوده و محدودیت‌های یک پژوهش را نشان می‌دهند، از امتیازهای یک مقاله علمی به‌شمار می‌آید.
اشاره به محدودیت‌های مطالعه به محقق کمک می‌کند با نگاهی نقادانه به پژوهش خود بنگرد و نتایج به‌دست‌آمده را بهتر تفسیر کند. همچنین، قبول این محدودیت‌ها، به داور نشان می‌دهد که
پژوهشگر در کارش منصف و واقع‌بین بوده و محدودیت‌های پژوهش را نادیده نگرفته است.
سرانجام، با ذکر محدودیت‌ها، تصویر روشن‌تری از محیط پژوهش برای خوانندگان ترسیم می‌شود.
15. ارائه یافته‌های توصیفی و تحلیلی
معمولاً یافته‌های پژوهش باید ابتدا توصیف و سپس تجزیه‌وتحلیل شوند. معمولاً در این بخش چهار سطح توصیف، مقایسه، تحلیل و تفسیر قابل مشاهده است که طی این مراحل به‌تدریج بر سهم نویسنده و اندیشه او در بیان مطالب افزوده می‌شود.
در بخش توصیفی در ارائه نتایج استفاده از جدول و نمودار و به‌ویژه در رشته‌های علوم پایه، کشاورزی، پزشکی و مهندسی کاملاً معمول و پذیرفته شده است.
توصیه می‌شود این جدول‌ها و نمودارها به‌نحوی تنظیم شوند که بیشترین اطلاعات را با اشغال کمترین فضا در اختیار خواننده قراردهند.
16. بحث و نتیجه‌گیری
این دو بخش ممکن است همراه هم یا جداگانه اما معمولاً به‌دنبال یکدیگر ارائه شوند. انتظار می‌رود که نویسنده در این بخش پاسخ پرسش‌های پژوهش و برداشت نهایی خود را از پژوهش مطرح کند.
در این قسمت باید مقایسه‌ای بین نتایج به‌دست‌آمده در مقاله با آثار دیگران که در مرور نوشتارها به آنها استناد شده است، صورت پذیرد.
17. پیشنهاد/پیشنهادهایی برای پژوهش‌های بعدی
معمولاً مقالات علمی با ارائه پیشنهادهایی برای پژوهش‌های بعدی به پایان می‌رسند. به‌بیان‌دیگر یک مقاله علمی باید راهگشای سایر پژوهشگران در حوزه موضوعی خود باشد و به‌جای آنکه سعی در گذاشتن نقطه پایانی برای یک موضوع داشته باشد، برای گشودن افق‌های تازه برای سایر محققان تلاش کند.
18. تقدیر و تشکر
معمولاً در پایان مقالات علمی به نام افراد یا سازمان‌هایی که به‌نحوی در اجرای پژوهش گزارش‌شده نقش داشته‌اند، اشاره می‌شود. برای مثال، مؤسسه یا سازمانی که پشتیبان مالی پژوهش بوده، کسانی که در گردآوری یا تحلیل داده‌ها نقش داشته‌اند، افرادی که به پرسش‌نامه‌ها پاسخ داده یا در مصاحبه مربوط به آن پژوهش شرکت کرده‌اند و گاهی نیز از داوران مقاله به‌دلیل تذکر نکات مفید تشکر می‌شود.
البته بدیهی است در مواردی از این افراد با ذکر نامشان تقدیر می‌شود و در مواردی که این امکان وجود ندارد فقط به‌دلیل نقشی که داشته‌اند موردتقدیر قرارمی‌گیرد.
مثلاً براساس اخلاق پژوهش نمی‌توان نام شرکت‌کنندگان در مصاحبه برای اجرای یک تحقیق را ذکر کرد و فقط کافی است از آنان برای نقش مثبتی که در اجرای تحقیق داشته‌اند، تشکر شود. درهرصورت، باید به‌نحوی از تمام کسانی که نامشان در این قسمت ذکر می‌شود اجازه گرفته شود و با موافقت آنان این کار صورت گیرد.
19. منابع مورداستفاده و گاهی ذکر منابعی برای مطالعه بیشتر
تمام منابعی که به‌نحوی در مقاله استفاده شده‌اند باید با ذکر مشخصات کتاب‌شناختی و براساس شیوه‌نامه مجله موردنظر تدوین شوند.
به‌طورکلی دو شیوه اصلی استناد عبارت‌اند از: استنادهای درون‌متنی و استنادهای برون‌متنی تقسیم‌بندی می‌شوند که جزئیات مربوط به هریک در انواع شیوه‌نامه‌ها موجود است. شیوه‌هایی مانند ای. پی. ای و ام. آل. ای که مطابق قواعد آنها مشخصات کوتاهی از مأخذ پس از نقل مطلب در متن نوشته می‌شود، درون‌متنی هستند.
در مقابل در شیوه‌های برون‌متنی، مثل شیوه‌نامه شیکاگو و ونکور، سند موردارجاع در جایی خارج از متن مورداستناد قرارمی‌گیرد. از دیدگاهی دیگر می‌تواند استنادها را به دو دسته استنادهای رسمی و غیررسمی تقسیم‌بندی کرد.
استنادهای رسمی معمولاً به منابع چاپی مثل کتاب و مجله صورت می‌گیرد و استنادهای غیررسمی به منابع منتشرنشده مثل جزوه‌های درسی یا سخنرانی‌ها ارجاع می‌دهند.
20. سایر موارد (مثل پیوست‌ها، واژه‌نامه تخصصی، متن پرسشنامه یا معرفی نویسندگان)
چنانچه ارائه اطلاعات تکمیلی مثل پرسشنامه و موارد مشابه بتواند به تبیین بیشتر موضوع مقاله کمک کند، لازم است موارد مذکور به‌صورت پیوست به مقاله افزوده شوند. گاهی نیز در بعضی از مجله‌ها از نویسندگان می‌خواهند که شرح مختصری از سوابق علمی خود را ضمیمه کنند.
انتهای پیام/4133/پ
انتهای پیام/