10 نویسنده ایرانی و 10 رمان؛ برای دوران قرنطینه خانگی/ از روایت عاشورا تا ادبیات دفاع مقدس

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، اخبار مربوط به ویروس کرونا این روزها از همه طرف  جامعه را دربرگرفته و از همان اولین روزهای اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به ایران و گسترش این بیماری به استان‌های مختلف بر میزان استرس و اضطراب ناشی از گرفتار شدن به این ویروس افزایش پیدا کرد. سرعت انتشار این استرس و اضطراب که به گفته کارشناسان سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و همچنین باعث ایجاد ناامیدی و افسردگی نیز می‌شود از سرعت انتشار ویروس کرونا بیشتر بوده و تعداد افراد مبتلا به استرس و نگرانی خیلی بیشتر شده است.

بدون شک مطالعه‎ کتاب‎های مفید و امیدبخش می‎تواند در این شرایط راهکار خوبی برای دورشدن افراد از وسواس‎های فکری و افکار منفی باشد. مطالعه کتاب هر چند اندک هم باشد، می‎تواند تاثیر مثبتی در نگرش و باور افراد ایجاد کند و با ترویج مثبت‎اندیشی، آرامش روانی را در جامعه تقویت کند.

قرنطینه خانگی این روزها فرصتی است تا برخی آثار و کتاب‌های خوب را بخوانیم. در این مطلب به معرفی 10 رمان از 10 نویسنده پرداخته‌ایم که عمده آنها مربوط به یک نسل هستند و در معرفی آثارشان ضمن اشاره به آثار شاخص آنها به معرفی اثری که در عین شایسته و خوانا بودن کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اشاره می‌شود.

1- «ارمیا» اثر رضا امیرخانی

بسیاری از اهل فن و صاحب‌نظران ادبیات داستانی رمان «من او» را بهترین اثر رضا امیرخانی معرفی می‌کنند اما رمان «ارمیا» که اولین اثر امیرخانی برای ورود به دنیای نویسندگی بود هم بسیار خواندنی است. رمان ارمیا اولین رمان بلند این نویسنده است که سال 1374 منتشر شد.

داستان این رمان ماجرای پسری به نام ارمیا اهل شمال شهر تهران است که در جبههٔ جنگ ایران و عراق حضور می‌یابد و در آنجا دوستش، مصطفی، را بر اثر انفجار در سنگر از دست می‌دهد. ارمیا متحول می‌شود و حتی پس از پایان جنگ و بازگشت به تهران هم نمی‌تواند از فکر جبهه و جنگ بیرون بیاید. او در ادامهٔ سیر و سلوک عرفانی‌اش به جنگل‌های شمال می‌رود تا اینکه خبر درگذشت روح‌الله خمینی را می‌شنود و به تهران بازمی‌گردد.

 ارمیا داستان یک سفر درونی است که در بستر اتفاقات سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق رخ می‌دهد. رضا امیرخانی با شخصیت‌پردازیِ دو شخصیتِ ارمیا و مصطفی که از دو بستر فرهنگی و خانوادگی مختلف و با نگاه‌هایی متفاوت به زندگی، راهی جبهه جنگ می‌شوند؛ اثر ماندگاری از خود به جا گذاشته است. رمان ارمیا با وجود اینکه اولین کار نویسنده است و از لحاظ ساختاری با مشکلاتی مواجه است، اما به لحاظ محتوایی یکی از آثار خوب حوزه‌ی ادبیات مقاومت به حساب می‌آید.

این کتاب جوایزی شامل «کتاب برگزیده بیست سال ادبیات دفاع مقدس»، «تقدیر شده در دومین دوره کتاب سال دفاع مقدس»، «تقدیر شده در اولین دوره جشنواره فرهنگی و هنری مهر» کسب کرده است.

2- «ارتباط ایرانی» اثر علی مؤذنی

«احضاریه» رمانی با حال و هوای پیاده‌روی اربعین آخرین منتشر شده از اثر علی موذنی است. نویسنده کتاب‌های «نه آبی نه خاکی»، «خوش نشین» و ... رمان «ارتباط ایرانی» را نیز نوشته است که شاید برای بسیاری اثر کمتر شناخته شده‌ای باشد.

«ارتباط ایرانی» داستان خانواده‌ای است که پسر خودشان مهرداد را در سال‌های منتهی به انقلاب به اجبار برای تحصیل به کشور آمریکا می‌فرستد. پسر در مدت اقامت در آمریکا با دختری آمریکایی آشنا می‌شود و با آن ازدواج می‌کند. بازگشت به ایران و معرفی همسر به خانواده دردسرهایی به همراه دارد که دستمایه این داستان شده است. علی موذنی «ارتباط ایرانی» را با تم و درون‌مایه روابط اجتماعی نوشته است. یکی از ویژگی‌های این کتاب شاید آن باشد که دو فرهنگ متقابل ایرانی و آمریکایی را در قالب ازدواج دو جوان از دو سنت فرهنگی متفاوت به تصویر می‌کشد. البته این اصلاً به این معنا نیست که رگه‌هایی سیاسی را در رمان نمی‌توان دید.

با آنکه سال‌های زیادی از روزهای انقلاب گذشته است این کتاب هنوز هم خواندنی است و میتواند مخاطب را با خود همراه کند.

3- «روی ماه خداوند را ببوس» اثر مصطفی مستور

دغدغه های اجتماعی و آنچه که در ساختار کلی زندگی مردم شهرنشین می‌گذرد عمده ذهنیت مصطفی مستور را تشکیل می‌دهد، ذهنیتی که در اغلب آثار او مشهود است. آثار مستور در تقسیم‌بندی‌های مربوط به حوزه ادبیات داستانی به داستان‌های شهری پهلو می‌زنند و عمده اتفاقاتی که در دنیای نویسندگی او می‌گذرد، مربوط به عناصر شهری است.

رمان «روی ماه خداوند را ببوس» نوشته‌ی «مصطفی مستور» نویسنده‌ی نام‌آشنای معاصر است. به نظر بسیاری از صاحب‌نظران حوزه‌ی ادبیات داستانی، این اثر که مخاطب عام و خاص را با خود همراه ساخته، از موفق‌ترین کارهای مصطفی مستور است. داستان حاضر، زندگی مردی که در مورد خودش و خدایی که تا چندی قبل می‌شناخته دچار شک و تردید شده است را روایت می‌کند. یونس دانشجوی دکترای پژوهشگری اجتماعی شخصیت اصلی داستان است. او در حال تحقیق و جستجوی دلیل جامعه‌شناختی خودکشی جوانی به نام پارسا است که دکترای فیزیک داشته است.

مستور که می‌توان از او به عنوان یکی از نویسندگان فعالگونه ادبیات شهری نام برد، در چندین اثر از زوایای گوناگون به ذکر مصائب انسان گرفتار در چمبره آهن و بتون پرداخته و این نگاه در داستان بلند روی ماه خداوند را ببوس به اوج خود رسیده است.

4- «شماس شامی» اثر مجید قیصری

کتاب «شماس شامی» نوشته‌ی مجید قیصری در سال 1387 منتشر شد. این رمان روایت تاریخی واقعه‌ی عاشورا در قالب داستان است. این کتاب با نگاه نو اثر برجسته‌ای در میان رمان‌های تاریخی است زیرا با زاویه دید متفاوت از سایر آثار بیان شده است. کتاب «شماس شامی» از زبان یک غیر مسلمان مطرح می‌شود و همین موضوع باعث شده کتاب بدون هیچ جانب‌داری مسائل پس از حماسه‌ی عاشورا را بیان کند. این کتاب روایت داستانی مربوط به سال 61 هجری قمری است که طی بیست و هشت فصل کوتاه و روان بازگو می‌شود.

این کتاب داستان «شماس» خدمت‌کار و محافظ مخصوص جالوت است که از روم به شام آمده است. جالوت از نوادگان حضرت داوود است که نزد مسیحیان روم و شام از احترام بالایی برخوردار است. جالوت در ابتدای داستان از حوادث مربوط به عاشورا بی‌اطلاع است ولی پس از تحقیق و تفحص به اصل ماجرا و حقانیت امام حسین (ع) پی می‌برد. او در درگاه یزید، که در آن زمان خلیفه‌ی مسلمانان بوده شکایت می‌کند و از قیام امام حسین (ع) دفاع می‌کند. یزید در کاخ خود جالوت را از یاران امام حسین (ع) می‌خواند و او را متهم می‌کند و به جلادانش دستور کشته شدن نماینده‌ی روم را می‌دهد.

با وجود استنادات نوشتن از تاریخ به‌خصوص وقایع مذهبی سخت و حساس است. مجید قیصری نیز با نگاشتن کتاب شماس شامی قصد تحلیل و بررسی ماجراهای پس از عاشورا را نداشته است. او در نوشتن کتاب شماس شامی در تلاش بوده است تا یک اثر ادبی با ارزش بالا خلق کند.

5- «نامیرا» اثر صادق کرمیار

کتاب «نامیرا» نوشته‌ی صادق کرمیار است. «نامیرا» داستانی شخصیت‌محور است؛ رمانی با خرده‌روایت‌هایی از تغییر روش، هدف، آرزو و عاقبت آدم‌ها. این روزگار است که آدم‌ها را در محک انتخاب شدن و انتخاب کردن می‌گذارد و نویسنده‌ی نامیرا فقط تصویرساز صادق این رویدادهاست.

پیکره اصلی رمان «نامیرا»، جریان پیوستن مردی از قبیله بنی کلب به نام عبدالله بن عمیر به سپاه امام حسین (ع) است. این کتاب روایت ساده‌ای است که از اوضاع کوفه شروع شده و به واقعهٔ کربلا می‌رسد.

بیان نامیرا روان و به زبان امروزی است به طوری که صمیمیتی را ایجاد کرده که مخاطب را به خود جدب می‌کند. نویسنده برای روایت داستان، از سوم شخص مفرد یا همان دانای کل استفاده کرده است.

«نامیرا» به زیبایی کوفه را پیش از کربلا روایت می‌کند و فضای پر شک و تردید را به تصویر می‌کشد. صادق کرمیار نامیرا را در سال ۱۳۸۰ در دو نسخه‌ی فیلم‌نامه و رمان نوشت. به گفته‌ی او روایت قصه کاملا تخیلی است اما بر بستری از واقعیت و با شخصیت‌های واقعی بنا شده است. کرمیار پس از نوشتن نامیرا قصد انتشار آن را نداشت و تنها فیلم‌نامه را در اختیار سازمان صدا و سیما قرار داده بود. ۸ سال پس از آن  از طریق دوستان صادق کرمیار، نامیرا به انتشارات «کتاب نیستان» رسید و آن‌ها از آن استقبال کردند. کرمیار در مدت دوماه کتاب را بازنویسی و ویرایش کرد و سال ۱۳۸۸ نامیرا منتشر شد.

نامیرا در دوره سوم جایزه ادبی جلال آل‌احمد که گرانترین جایزه ادبی ایران محسوب می‌شود کتاب شایسته تقدیر شناخته شده است؛ همچنین این کتاب اثر برگزیده چهارمین جشنواره «کتاب دین و پژوهش‌های برتر» معرفی شد.

6- «آفتاب در حجاب» اثر سید مهدی شجاعی

سیدمهدی شجاعی صاحب کتاب‌های «کشتی پهلو گرفته»، «پدر عشق و پسر»، «کمی دیرتر...»، «دموکراسی یا دموقراضه؟» در کتاب «آفتاب در حجاب» در هجده بخش یا به زبان خود کتاب در هجده پرتو بخش‌های مختلف زندگی حضرت زینب (س) را به تصویر می‌کشد. این کتاب زندگی حضرت زینب (س) را از کودکی تا وفات توصیف می‌کند.

کتاب «آفتاب در حجاب» از جمله آثار شجاعی در حوزه‌ی ادبیات مذهبی است که در سال ۱۳۷۷ منتشر شد. این کتاب اثر پرباری است  که تا کنون  چندین مرتبه تجدید چاپ شده است. شجاعی برای نوشتن کتاب از استنادهای تاریخی فراوانی استفاده کرده و جزئیات مربوطه به زندگی حضرت زینب(س) را بازگو می‌کند.

7- «سفر به گرای 270 درجه» اثر احمد دهقان

از احمد دهقان؛ داستان‌نویس ایرانی به عنوان یکی از نویسندگان موفق و سرشناس در زمینه ادبیات جنگ و دفاع مقدس نام برده می‌شود. دهقان داستان‌های بسیار زیادی با موضوع جنگ میان ایران و عراق به رشته تحریر درآورده است.

«سفر به گرای 270 درجه» به عنوان یکی از آثار برجسته و مهم در ادبیات دفاع مقدس توسط دهقان نوشته و برای اولین بار در سال 1375 منتشر شد. این رمان به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده است.

رمان «سفر به گرای 270 درجه» از زبان جوانی به نام ناصر روایت می‌شود. ناصر یکی از رزمندگانی است که علی‌رغم اینکه سن چندانی ندارد، اما از رزمندگان با سابقه میدان‌های جنگ به شمار می‌رود و تاکنون چندین بار در جبهه‌های جنگ حضور به عمل رسانده است. داستان از جایی شروع می‌شود که ناصر به همراه یکی از دوستان صمیمی‌اش به نام علی درس و مدرسه را رها کرده و بار دیگر راهی میدان جنگ می‌گردد و بلافاصله پس از ورود به آنجا متوجه یک عملیات قریب‌الوقوع می‌گردد که در طی آن چندین نفر از دوستان و هم‌رزم‌های قدیمی‌اش به شهادت رسیده و یا به شدت مجروح شده‌اند.

ناصر نیز در روند این عملیات دچار مجروحیت شده و بدین ترتیب برای درمان به شهر بازمی‌گردد، اما در ادامه داستان با دریافت نامه‌ای از یکی از دوستانش بار دیگر عازم جبهه‌های جنگ می‌شود.

این رمان توانست جایزه بیست سال داستان نویسی، چهارمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس و جایزه بیست سال ادبیات پایداری را از آن خود کند.

8- «مردگان باغ سبز» اثر محمدرضا بایرامی

بایرامی با نوشتن رمان «پل معلق» خودش را در کسوت یک رمان نویس بزرگسال نشان داد و می‌توان گفت با رمان «مردگان باغ سبز» خود را تثبیت کرد. این نویسنده با کتاب «لم یزرع» توانست برنده نهمین دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد شود.

نویسنده در این رمان، راوی زندگانی غریب فردی به نام «بالاش» است که دوره گردی عادی است، اما به واسطه صدای زیبایش، همای سعادت بر شانه‌اش می نشیند تا ابتدا گوینده رادیوی فرقه شود و بعد گزارشگر یک روزنامه. اما دولت او مستعجل است؛ چون انتخابات پانزدهم مجلس در راه است و اگرچه آذربایجان اعلان استقلال کرده، اما دولت قوام به بهانه نظارت بر حسن انجام انتخابات، ارتش را روانه آذربایجان ساخته است. ماحصل این اتفاقات و کشمکش ها توقیف همه اموال روزنامه و متواری شدن اعضای فرقه است.

بالاش هم از پس این اتفاق، به کمک پدر نظامی اش تا مرز می رود؛ اما آشفته حال و با کودکی مریض احوال بازمی گردد. بایرامی همزمان با شرح مصائب بالاش که به شیوه سوم شخص روایت می شود، داستان «بولوت» را هم به شیوه اول شخص روایت می کند که در دو سالگی او پدرش را کشته شده اند. از این دو روایت موازی هم می رسد به کشتارها و اعدام ها و خشونت هایی غریب که کینه ها و بدخویی های پایان ناپذیر آدم ها را به نمایش می گذارد.

9- «کافه‌ی خیابان گوته» اثر حمیدرضا شاه‌آبادی

رمان «دیلماج» یکی از آثار برجسته حمیدرضا شاه‌آبادی است. کتاب «کافه‌ی خیابان گوته» اثر دیگری از این نویسنده است که قهرمان داستان رمان کیانوش مستوفی، نوه میرزا یوسف، شخصیت اول رمان «دیلماج» است، بنابراین این کتاب به نوعی ادامه رمان «دیلماج» است با داستانی مستقل. در ابتدای کتاب توضیحاتی درباره اسماعیل، پسر میرزایوسف داده می‌شود اما در ادامه، داستان به زندگی کیانوش مستوفی نوه میرزایوسف می‌پردازد.

در داستان، سه دانشجو یک گروه مبارزه چپ را تشکیل می‌دهند که در ابتدا دیدی انقلابی ندارند اما در آینده شرایط عوض می‌شود و با این تغییر دید، یکی از اعضا به گروه خیانت می‌کند، گروه از هم می‌پاشد و به همین دلیل کیانوش به زندان می‌افتد. کیانوش بعد از آزادی از زندان، راهی آلمان می‌شود و فرد خیانتکار را در آلمان غربی پیدا می‌کند، اما زمانی به آن مرد می‌رسد که او آلزایمر گرفته و خود را یک کودک هفت ساله می‌پندارد. در چنین شرایطی دیگر انتقام معنایی ندارد، به همین دلیل کیانوش با همکاری یک نویسنده داستان های کودک که روای این رمان است، تلاش می‌کند با روش های مختلف و در واقع با مرور خاطرات مشترک، حافظه مرد را به او برگرداند تا مزه انتقام خود را به او بچشاند.

زمان وقوع اتفاقات این رمان به‌هم‌ریخته است، اما اکثر اتفاقات در دوره‌ی قاجار و پهلوی رخ می‌دهد و گریزی هم به بعد از انقلاب اسلامی زده شده است که حوادث بعد از انقلاب در خارج از ایران اتفاق می‌افتد.

10- «تالار پذیرایی پایتخت» اثر محمدعلی گودینی

آثار محمدعلی گودینی با آنکه در جوایز و جشنواره‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته اما آنچنان که شایسته است از سوی مخاطبان دیده و خوانده نشده است. رمان «تالار پذیرایی پایتخت» یکی از آثار این نویسنده است که در سومین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد مورد تقدیر قرار گرفت.

داستان «تالار پذیرایی پایتخت» مربوط به اصلاحات ارضی شاه و درآوردن زمین‌های کشاورزی از دست مالکان و تقسیم آن بین رعیت‌هاست. رعیت‌های بیچاره که شیرینی طرح در ابتدای مالک شدن زیر زبانشان رفته، پس از مدتی با همدیگر کنار نیامده و کار به درگیری می‌کشد. بعد از مدتی هم یکی یکی به فکر فروش زمین‌ها افتاده و به قول نویسنده، بن کن کرده و به پایتخت مملکت کوچ می‌کنند تا بلکه مثل ناصرخان سرنجله، برای خودشان کسی شده و همسایه دولت و نخست وزیر شوند!

پس از مهاجرت رعیت‌های روستا به پایتخت مملکت و زندگی فلاکت‌بار و گاه همراه با خفت و خواری، خودشان متوجه اشتباه شده اما راه برگشتی هم ندارند. در گوشه گوشه رمان، هرجا لازم بوده، نویسنده نقبی هم به اوضاع انقلاب و تحرکات امام خمینی (ره) و مواضعش زده است.

انتهای پیام/4028/