«ابوالحسن افشار اُرمَوی» و نگارگری دل‌انگیز روی قلمدان
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آناـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.
با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.
برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.
ابوالحسن افشار اُرموی قلمدان‌نگار ایرانی در نیمه دوم سده سیزدهم هجری است.
عموی وی، علی اشرف از نقاشان زبردست که از طوایف افشار ارومیه بود آثار خود را با سجع انحصاری خود یعنی «زبعد از محمد علی اشرف است» رقم می‌زد. او در دستگاه احمدخان دنبلی هنرآفرینی می‌کرد و شهرت بسیاری داشت. برادر وی، الله‌وردی، از نگارگران آبرنگ‌ساز و نقاشان نامدار دوره زندیه بود و نیز در نقاشی زبردست بود و از نقاشان بنام دوره قاجاریه محسوب می‌شد.
ارموی، پسر الله‌وردی، در ارومیه متولد شد. ابعدها در تبریز با سمت نقاش‌باشی و در جامه نظامی ادای وظیفه می‌کرد.
وی در نگارگری به‌ویژه گل و بوته‌سازی و پرنده‌سازی بر روی قلمدان، رنگ‌آمیزی و انواع تذهیب و نیز در آرایش مجالس مهارت داشت. قلمدان‌ها و جلدهای کار دست او و عمویش که از استادان بزرگ و مشهور بود، بسیار به هم شباهت داشتند و تشخیص صاحب اثر فقط از روی رقم ممکن بود. عزیزخان سردار مکری، آثار او را از تبریز برای اعیان تهران هدیه می‌فرستاد، قلمدان‌های ساخت او در زمان حیاتش تا 50 تومان، خرید و فروش می‌شد که در آن دوره مبلغ بالایی بود.
طبق نوشته‌های اعتمادالسلطنه، اُرموی در اواسط 40 سالگی و در سال چهلم سلطنت ناصرالدین شاه، یعنی 1304ق، درگذشت.
آثار رقم‌دار و تاریخ‌دار بازمانده از او انگشت‌شمار است، اما همین آثار اندک که بیشتر میان سال‌های 1270-1296ق ساخته شده است، وی را در زمره نگارگران برجسته سده سیزدهم هجری ایران قرار می‌دهد.
آثار شناخته‌شده این هنرمند عبارت‌اند از:
1. یک عدد جلد مقوایی (دفتینِ) روغنی عالی با گل و برگ ریز با طلا اندوده شده در زمینه مشکی با رقم «ابوالحسن افشار ارومیه 1270»؛
2. قلمدان روغنی با نقوش گل و بوته که به دستور شجاع‌الدوله از روی آثار عموی خود، علی اشرف، نسخه‌برداری کرده است، با رقم «کمترین ابوالحسن افشار ارومی 1273»؛
3. قلمدان روغنی گل و مرغ نفیس، که با طرح بدیع و ممتازی نقاشی شده، با رقم «ابوالحسن افشار ارومیه 1280» .
4. نقاشی آبرنگی که دو مرغ را در نهایت استادی بر روی شاخه درختی نشان می‌دهد، با رقم «ابوالحسن افشار سرباز قدیمی 1296».
5. تصویر سیاه قلم تمام قد حاجی علی‌خان حاجب‌الدوله مقدّم مراغه‌ای با کادر بیضی؛
6. قلمدان روغنی پرکاری با گل و بوته‌هایی با رنگ‌های روشن با رقم «ابوالحسن افشار ارومیه» .
انتهای پیام/4104/
انتهای پیام/