توصیه‌های قرآنی برای استخدام و گزینش افراد در شرکت‌ها/ چطور مجموعه‌ای پر از نیروهای توانمند بسازیم؟
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا - مرتضی باقری‌زاده: در دنیای امروز شرکت‌ها و کارخانجات مختلفی مشغول به کارند که در اغلب موارد رقبای مشابهی دارند و همگی سعی بر آن دارند تا بر این رقبا غلبه کرده و بخش بیشتری از بازار را به دست آورند. از رهاورد این رقابت یک یا دو شرکت گوی سبقت را از سایرین ربوده و به یکه تازه آن میدان تبدیل می‌شوند. اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که این شرکت‌ها چرا موفق می‌شوند و رعایت چه پارامتری باعث ایجاد یک مزیت در آنها نسبت به سایر رقبا می‌شود؟
از جمله علل برتری یک شرکت بر دیگران می‌تواند به توانایی بالای آنها در گزینش و جذب نیرو برگردد. طبیعتاً هرچه نیروی کار، قوی‌تر و اصطلاحاً کارآمدی بیشتری داشته باشد، در نهایت خروجی کار هم می‌تواند کیفیت بهتری را تجربه کند. در این زمینه به سراغ قرآن کریم رفته تا راهکارهای این کتاب آسمانی در عرصه مدیریت و خاصه موضوع جذب نیرو مورد بررسی قرار گیرد.
تخصص بر آشنایی ارجحیت دارد
در آیه 124 از سوره بقره آمده است که وَ «إِذِ ابْتَلي إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ» بدین معنی که «و [یاد کنید] هنگامی که ابراهیم را پروردگارش به اموری [دشوار و سخت] آزمایش کرد ، پس او همه را به طور کامل به انجام رسانید، پروردگارش [به خاطر شایستگی ولیاقت او] فرمود: من تو را برای همه مردم پیشوا و امام قرار دادم. ابراهیم گفت: و از دودمانم [نیز پیشوایانی برگزین]. [پروردگار] فرمود: پیمان من [که امامت و پیشوایی است] به ستمکاران نمی رسد.» و کتاب شریف تفسیر نور در ذیل این آیه چنین تفسیر کرده است که، براى منصوب كردن افراد به مقامات، گزينش و آزمايش لازم است.
از این آیه شریف و تفسیر آن در چنین بر می‌آید که گزینش افراد به کار بایستی با آزمایش و توانایی باشد و نه صرفاً بر اساس آشنایی و یا نسبت فامیلی. به تعبیر دیگری هنگامی که در یک شرکت یا سازمان برای انتخاب و انتصاب افراد، گزینش دارای اهمیت شد، آن گاه مسئولین سازمانی از اطرافیان خود کسانی که تخصصی ندارند را برای پست های سازمانی انتخاب نمی‌کنند.
نکته مهم اینجاست که ایرادی ندارد، اگر اطرافیان مقامات رده بالای سازمان لیاقت داشته باشند، برای مسئولیت انتخاب شوند، ولی مهم لایق بودن است و نه آشنا داشتن. موضوعی که مشابه آن در تاریخ قصص انبیا و در ماجرای حضرت موسی و هارون مشاهده می‌شود.
این پیامبر الهی هنگامی که به پیامبری رسید، از خداوند درخواست نمود تا برادرش هارون را وزیر او قرار دهد. البته ایشان دلیل انتخاب هارون را هم توضیح می‌دهند. در این خصوص شایسته است به آیه 34 از سوره قصص رجوع شود. در این آیه چنین آمده «وَ أَخي هارُونُ هُوَ أَفْصَحُ مِنِّي لِساناً فَأَرْسِلْهُ مَعي رِدْءاً يُصَدِّقُني إِنِّي أَخافُ أَنْ يُکَذِّبُونِ» و بدین معنا که «و برادرم هارون زبانش از من گویاتر است ، پس او را همراه من بفرست که یاور و دستیارم باشد تا [در همه امور] مرا تصدیق کند زیرا می ترسم [فرعون و فرعونیان] تکذیبم کنند».
پس چنانچه از این آیه شریفه مشاهده می‌شود این است که گماردن اطرافیان و خویشاوندان به مسئولیت‌های مختلف گرچه ایرادی ندارد اما بایستی بر اساس شایستگی‌های فرد باشد و نه بدون دلیل و صرفا بخاطر نسبت و نزدیکی.
معیارهای قرآن برای گزینش چیست؟
نکته مهم بعدی که در مورد گزینش مطرح می‌شود، این است که معیارها برای گزینش افراد چیست؟ قرآن کریم معیارهای گزینش را نیز برای ما مشخص کرده است. در این زمینه بایستی به آیات 55 سوره یوسف، 29 سوره حج 72 از سوره ص اشاره کرد.
در آیه 55 سوره یوسف آمده که «قالَ اجْعَلْني عَلي خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفيظٌ عَليمٌ» که ترجمه آن به فارسی چنین است، «یوسف گفت: مرا سرپرست خزانه های این سرزمین قرار ده زیرا من نگهبان دانایی هستم». تفسیر نور در ذیل این آیه و در باب ویژگی‌های فردی که به مسئولیت گماشته می‌شود اشاراتی دارد که بیان آن لازم است. در این کتاب آمده در انتخاب و گزينش افراد، به معيارهاى قرآنى توجّه كنيم. علاوه بر «حفيظ و عليم» بودن، معيارهاى ديگرى در قرآن ذكر شده است، از آن جمله:1. ايمان، 2. سابقه، 3. هجرت، 4. توان جسمى و علمى، 5. اصالت خانوادگى و 6. جهاد و مبارزه.
لیاقت از سابقه مهم‌تر است
البته به غیر از موارد بالا، قرآن کریم به دو نکته بسیار مهم دیگر نیز اشاره می‌کند. سابقه، مى‌تواند یک ارزش باشد. موردی که تفسیر نور ذیل آیه 29 از سوره حج آورده است. اما در کنار سابقه و مهم‌تر از سابقه، لیاقت افراد است، چنان که در همان کتاب تفسیر نور در ذیل آیه 72 از سوره ص آمده، لياقت از سابقه مهم‌تر است.
معنای مهم و راهبردی که از این دو گزاره قابل استنباط می‌باشد چنین است که اگر شخصی مدتی در یک پستی مشغول به کار بود و فرد دیگری پیدا شد که از او لیاقت بیشتری را داشت، باید فرد جدید را به کار بگیریم. (البته با احترامی که به فرد قدیمی‌تر قائل هستیم).
چنین است که امام علی علیه السلام محمد ابن ابی بکر را از استانداری مصر عزل و مالک اشتر را به جای وی انتخاب می‌کنند. البته نامه‌ای نیز به محمد نوشته و از ایشان دلجویی کرده و مسئولیت دیگری که از نظر روحی برای او مناسب‌تر است را به ایشان می‌سپارند. رجوع شود به نامه 34 در کتاب شریف نهج‌البلاغه.
لزوم انجام مصاحبه شفاهی با افراد متقاضی
نکته دیگری که در زمینه گزینش افراد لازم است مورد اشاره قرار گیرد، بحث انجام مصاحبه شفاهی و بسنده نکردن به مصاحبه کتبی است. جالب است که در این زمینه نیز گزاره‌های قرآنی در دسترس بوده و قابل رجوع می‌باشد.
در آیه 54 از سوره یوسف اینطور آمده است که «وَ قالَ الْمَلِکُ ائْتُوني بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسي فَلَمَّا کَلَّمَهُ قالَ إِنَّکَ الْيَوْمَ لَدَيْنا مَکينٌ أَمينٌ» و در ترجمه آن به فارسی نیز چنین بیان شده که «پادشاه گفت: او [یوسف] را نزد من آورید ، تا وی را مخصوص خود گردانم! هنگامی که (یوسف نزد وی آمد و) با او صحبت کرد ، (پادشاه به عقل و درایت او پی برد و) گفت: تو امروز نزد ما جایگاهی والا داری ، و مورد اعتماد هستی!». تفسیر نور در ذیل این آیه به نکته مذکور اشاره دارد و می‌نویسد، در گزينش‌ها، مصاحبه حضورى نيز مفيد است.
معروفیت و شهرت کافی نیست
نکته دیگر اینکه مدیران لازم است هنگام مصاحبه حضوری توجه داشته باشند که افراد را بر اساس ظاهر و معروفیت انتخاب نکنند. هستند کسانی که ممکن است از لحاظ مالی وضع مناسبی نداشته باشند و یا در آن حیطه کاری معروف نباشند، اما برای سازمان بسیار مفید باشند.
همان طور که در تفسیر نور در خصوص سوره بقره و آیه 247 آن آمده، از استعدادهای نهفته در افراد گمنام و فقیر، غافل نباشید.
بنابراین خلاصه مبحث گزینش این گونه شد که، برای انتخاب افراد در سازمان باید گزینش انجام شود. ایرادی ندارد اگر اطرافیان مسئولین لیاقت داشته باشند، در سازمان و پست های سازمانی، مشغول به کار شوند. معیارهای گزینش نیز به این شرح است: ايمان، سابقه، هجرت، توان جسمى و علمى، اصالت خانوادگى، جهاد و مبارزه، سابقه و لیاقت. در نهایت برای گزینش افراد مصاحبه حضوری نیز انجام شود.
انتهای پیام/4139/پ
انتهای پیام/