تاریخچه و نقشه جامع شهر ایرانشهر در ویکی آنا

به گزارش خبرنگار حوزه سفر و گردشگری گروه اجتماعی خبرگزاری آنا, ایرانشهر (بلوچی: اڃرانشهر) یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان است که نام پیشین آن پهره بوده است. این شهر در مرکز بلوچستان ایران قرار دارد.

شهرستان ایرانشهر با مساحتی بالغ بر ۳۰۲۰۰ کیلومتر مربع و با ارتفاع متوسط۵۹۱ متر از سطح دریا در فاصله ۳۴۵ کیلومتری مرکز استان سیستان و بلوچستان واقع و ۱۵ درصد وسعت استان را به خود اختصاص داده‌است و همچنین سومین شهر پرجمعیت استان می باشد؛ و از جمله شهرهای ایران است که دارای فرمانداری ویژه می‌باشد و از محله های مهم آن اسدآباد،دولت آباد،غریب آباد،گندمکان،سردرگان،کلینک و کوشکوک را میتوان نام برد.

بیت رهبر معظم انقلاب یادآور خاطرات تلخ و شیرین حضور در ایرانشهر

رهبر معظم انقلاب از 28 آذرماه سال 1356 تا 22 مردادماه سال 1357 به مدت 237 روز به بلوچستان تبعید شدند و در ایرانشهر سکونت داشتند. بیت رهبر معظم انقلاب در ایرانشهر محلی است که ایشان در زمان حکومت رژیم ستم‌شاهی، دوران تبعید خود در ایرانشهر را در این محل سپری کرده‌اند. این مکان در سال 1370 از سوی صاحب آن به عنوان یادبودی از اقامت رهبر معظم انقلاب به سازمان میراث فرهنگی اهدا شده و در سال 1386 در فهرست آثار ملی ثبت و مرمت آن توسط سازمان میراث فرهنگی انجام شده است.

این ساختمان که در زمینی به مساحت 431 مترمربع با مصالح بومی، خشت، گل و معماری سنتی در خیابان "ولایت" ایرانشهر ساخته شده، در حال حاضر به عنوان نخستین موزه قرآن و عترت در جنوب سیستان و بلوچستان مورد استفاده قرار می‌گیرد و هر سال تعداد زیادی از گردشگران و علاقه‌مندان از آن بازدید به عمل می‌آورند.

 4 اتاق این ساختمان با درهای چوبی رو به حیاط باز می‌شود و گرداگرد آن حیاطی مزین به باغچه‌ای پرگل است که بر زیبایی این بنای ساده افزوده است. این اتاق‌ها هر یک دارای کاربری جداگانه هستند و به ترتیب از اتاق نخست تا چهارم به عنوان کتابخانه، محل اقامت حجت‌الاسلام راشد یزدی، محل اسکان و استراحت رهبر معظم انقلاب و آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

قلعه "ناصری" مرکز حکمرانی بلوچستان

قلعه "ناصری"، قلعه‌ای تاریخی است که در مرکز شهر ایرانشهر واقع شده و در عین حال یکی از وسیع‌ترین و زیباترین قلعه‌های منطقه محسوب می‌شود که در گذشته از آن به عنوان مرکز حکمرانی ایالت بلوچستان استفاده می‌شده است.

ناصرالدوله حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان، پیشنهاد ساخت یک دژ نظامی عظیم را در محل فعلی شهر ایرانشهر( فهرج یا پهره قدیم) به ناصر‌الدین شاه قاجار می‌دهد؛ ناصرالدین شاه با ساخت قلعه‌ در فهرج موافقت می‌کند و بدین ترتیب کار ساخت قلعه در سال 1264 هجری قمری توسط شخصی به نام "استاد حسین معارباشی کرمانی" آغاز و پس از هفت سال به اتمام می‌رسد و از آن پس به نام قلعه "ناصریه" نامیده می‌شود.

پس از ساخت این قلعه عظیم و مستحکم مرکز حکمرانی بلوچستان از "بمپور" به ایرانشهر منتقل می‌شود. با استقرار "دوست محمد خان بارگزایی" این قلعه به عنوان مرکز حکمرانی این حاکم محلی انتخاب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد و بدین جهت به نام قلعه "دوست محمدخان" نیز مشهور می‌شود.

قلعه "ابتر"

قلعه "ابتر" قلعه‌ای تاریخی مربوط به دوره قاجار است که در شهرستان ایرانشهر و بخش مرکزی روستای "ابتر" واقع شده است. این اثر در تاریخ 17 اسفندماه سال 1381 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

رودخانه "دامن"

رودخانه زیبای "دامن" که از مجاورت روستایی به همین نام می‌گزرد، از مواهب طبیعی بکر منطقه بلوچستان به شمار می‌رود که مناظری بدیع و دل‌انگیز از ترکیب نخلستان‌های صبور و سرافراز و شالیزار خرم و پربار را یک‌جا پدید آورده است.

"بمپور" از قدیمی‌ترین شهرهای ایران

شهر "بمپور" در 25 کیلومتری غرب ایرانشهر واقع شده است. برخی عقیده دارند این شهر ساخته "بهمن" پسر "اسفندیار" است و نام اولیه آن "بهمن‌پور" بوده که به تدریج به بمپور تبدیل شده است.

بمپور دارای آب و هوای گرم و مرطوب است که دارای تابستانی طولانی بوده و میانگین دمای آن در تابستان از 40 درجه سانتی‌گراد بیشتر است. می‌توان گفت که بمپور از لحاظ تاریخی یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود که بر اساس کاوش‌هایی که در اطراف این شهر صورت گرفته، تاریخ پیدایش آن به زمان ساسانیان و اشکانیان برمی‌گردد.

از درختان این منطقه می‌توان به "کهور، گز، کنار" و از حیوانات به "آهو، شتر، روباه، شغال، گرگ، گراز" و از پرندگان به "کبک و تیهو" اشاره کرد. محصول عمده این شهر خرما، مرکبات، تره بار، گندم، جو و ذرت است.

قلعه "بمپور" بنایی تاریخی و زیبا بر فراز تپه‌ای در ارتفاع 470 متر ساخته شده  و از نظر ساخت و نقشه مانند "ارگ بم" است؛ قلعه‌ای مسکونی و تدافعی که تماماً از خشت خام و گل ساخته شده و قسمت شمالی ارگ، حاکم‌نشین و جنوب بخش عام‌نشین بوده است. این قلعه در سال 1345 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.

استاد "شیرمحمد اسپندار"، بهترین دونلی‌نواز جهان

گرچه این گزارش به معرفی آثار تاریخی و مناطق طبیعی گردشگری شهرستان ایرانشهر پرداخته، اما پرداختن به استاد و نوازنده بزرگ و بی‌نظیری که بسیاری از گردشگران در جریان سفر به ایرانشهر به منزل وی رفته و با او ملاقات می‌کنند، خالی از لطف نیست.

استاد "شیرمحمد اسپندار" در سال 1310 هجری شمسی در شهر بمپور از توابع شهرستان ایرانشهر متولد شد. وی در نوجوانی به پاکستان رفت و در سال 1337 پس از کسب تجربه در زمینه موسیقی به ایران بازگشت. وی تا سال 1362 برای نواختن موسیقی بلوچس از تک نی هم استفاده می‌کرده است.

استاد اسپندار موفق به کسب دکترای افتخاری موسیقی سنتی از کشور فرانسه و دیپلم افتخار نوازندگی در ایران شده است. تندیس چهره و نخستین دونلی(دو نی) او در موزه تهران به یادگار گذاشته شده است.

وی نواختن "دونلی" را با نگاه کردن به انگشتان کسی که همزمان در 2 نی می‌نواخته، فرا گرفته است. آنگونه که شیرمحمد اسپندار می‌گوید، تنها یک نفر در استان پهناور سیستان و بلوچستان نواختن دونلی را از او آموخته که آن یک نفر هم در سال 1390 بر اثر سانحه تصادف از دنیا رفته است.

گرچه این گزارش به معرفی آثار تاریخی و مناطق طبیعی گردشگری شهرستان ایرانشهر پرداخته، اما پرداختن به استاد و نوازنده بزرگ و بی‌نظیری که بسیاری از گردشگران در جریان سفر به ایرانشهر به منزل وی رفته و با او ملاقات می‌کنند، خالی از لطف نیست.

استاد "شیرمحمد اسپندار" در سال 1310 هجری شمسی در شهر بمپور از توابع شهرستان ایرانشهر متولد شد. وی در نوجوانی به پاکستان رفت و در سال 1337 پس از کسب تجربه در زمینه موسیقی به ایران بازگشت. وی تا سال 1362 برای نواختن موسیقی بلوچس از تک نی هم استفاده می‌کرده است.

استاد اسپندار موفق به کسب دکترای افتخاری موسیقی سنتی از کشور فرانسه و دیپلم افتخار نوازندگی در ایران شده است. تندیس چهره و نخستین دونلی(دو نی) او در موزه تهران به یادگار گذاشته شده است.

وی نواختن "دونلی" را با نگاه کردن به انگشتان کسی که همزمان در 2 نی می‌نواخته، فرا گرفته است. آنگونه که شیرمحمد اسپندار می‌گوید، تنها یک نفر در استان پهناور سیستان و بلوچستان نواختن دونلی را از او آموخته که آن یک نفر هم در سال 1390 بر اثر سانحه تصادف از دنیا رفته است.

آوای گوش‌نواز دونلی استاد شیرمحمد اسپندار در حال حاضر در تیتراژ مجموعه تلوزیونی "علی البدل"، سریال نوروزی شبکه یک سیما در حال پخش است.