«ظفر» نتیجه موفقیت ایران در شرایط تحریم/ کدام دانشگاه‌ها در خط مقدم دانش فضایی قرار دارند؟

به گزارش خبرنگار حوزه‌ علم، فناوری و دانش‌بنیان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، این روزها مسئولان از پرتاب قریب‌الوقوع ماهواره ظفر به فضا خبر می دهد.

امروزه دانش فضایی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در سطح جهانی محسوب می‌شود و کمتر کشوری وجود دارد که توانایی ساخت ماهواره و پرتاب آن به فضا را به صورت همزمان داشته باشد؛ اما گویا این رؤیای دست‌نیافتی برای بسیاری از کشورهای جهان، قرار است با ماهواره ظفر برای ایرانی‌ها دست‌یافتنی شود.

ظفر چه ویژگی‌هایی دارد؟

ظفر یک ماهواره‌ سنجش از راه دور است که به سفارش سازمان فضایی ایران توسط محققان مرکز تحقیقات ماهواره‌ای دانشگاه علم و صنعت ساخته شده است. ماهواره‌های سنجشی به دو گروه اپتیکی و راداری دسته‌بندی می‌شوند. ماهواره ظفر نیز ماهواره‌ای اپتیکی است. دقت سیستم کنترل تعیین وضعیت ماهواره ظفر نسبت به ماهواره نوید (سومین ماهواره پرتاب‌شده ایرانی و نخستین ماهواره ساخت دانشگاه علم و صنعت) دو برابر شده و نرخ ارسال داده‌های تصویری در این ماهواره به بیش از 15 برابر ارتقا یافته است.

محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، به‌تازگی در حساب کاربری توئیتر خود اعلام کرد که ماهواره ظفر به‌زودی در مدار زمین قرار می‌گیرد. وزیر جوان با اشاره به این که ظفر در کنار مأموریت‌های تحقیقاتی، یک پیام‌ مردمی را نیز مخابره می‌کند، از مردم دعوت کرد تا در شبکه‌های اجتماعی یا هشتگ #صدای-ایران یا از طریق سایت ZafarPlus.ir پیام‌ خود را به اشتراک بگذارند تا بهترین مورد انتخاب و توسط ظفر منتشر شود.

ماهواره ایرانی در مدار 530 کیلومتری

مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران، در توئیتی نوشت که طراحی ماهواره ظفر به پایان رسیده و در هفته آینده رسماً آن را تحویل خواهیم گرفت تا مقدمات لازم برای قرار گرفتن در مدار نهایی شود. مأموریت ماهواره ظفر تصویربرداری به صورت زمان واقعی، ذخیره اطلاعات، ذخیره و ارسال پیام و ارتباط صوتی یک طرفه بین دو کاربر است.

این ماهواره در ارتفاع 530 کیلومتر مدار زمین قرار می‌گیرد. عملکرد ماهواره ظفر حداقل برای یک و سال نیم در نظر گرفته شده و با وزن 113 کیلوگرم در مدار لئو (مدار پایینی زمین) قرار می‌گیرد. مدت گردش این ماهواره در شیب 56 درجه مدار زمین حدود 94 دقیقه طول خواهد کشید.

کاربردهای ظفر چیست؟

 به‌روزرسانی نقشه‌های کاربری اراضی، پایش توسعه شهری و به‌روزرسانی مرز پهنه‌های کشاورزی در مقیاس ملی از جمله کاربردهای ماهواره ظفر است. این ماهواره به‌روزرسانی و پایش تغییرات در عرصه‌های طبیعی، جنگلی و دریاچه‌ها را نیز برعهده دارد. شناسایی مناطق تخریب‌شده بعد از بحران، تعیین مرز گسترش شهری، پایش رشد مناطق شهری و تهیه نقشه‌های ساختاری گسل‌ها و چین‌ها در مقیاس ملی نیز از دیگر وظایف این ماهواره در حوزه کاربردهای تهیه نقشه، هیدروگرافی، مدیریت بحران و زمین‌شناسی به شمار می‌رود.

ماهواره ظفر امکان تصویربرداری پانکروماتیک با تفکیک مکانی 25 متر و 50 متر را دارد. همچنین امکان ارسال پیام هر کاربر برای کاربر مقصد به تعداد 256 کاربر از طریق محموله ذخیره و ارسال پیام این ماهواره فراهم می‌شود. همچنین محموله تحقیقاتی تشعشعات فضایی که در جهت اندازه‌گیری میزان دوز یونیزه‌کننده پرتوهای کیهانی به کار گرفته شده نیز در این ماهواره قابل استفاده است.

ظفر؛ نخستین ماهواره پرتابی 98

به گفته براری، برای هر ماهواره دو نوع نمونه ساخته می‌شود که یک نمونه کیفی و یک نمونه پروازی است.

وی در نشست صمیمانه‌ای که سازمان فضایی ایران به مناسبت روز خبرنگار با اصحاب رسانه داشت نیز خبر از تکمیل 80 درصدی نمونه کیفی و 25 درصدی نمونه پروازی ماهواره ظفر داده بود.

رئیس سازمان فضایی ایران 28 آذر سال جاری نیز اعلام کرده بود نتیجه سازگاری ماهواره ظفر با پرتابگر بومی اعلام خواهد شد.  روند سازگاری هماهنگی این ماهواره با ایستگاه‌های زمینی و پرتابگر در حال انجام است و بعد از اتمام آنها مجوزهای لازم برای پرتاب از مراجع قانونی اخذ خواهد شد. به گفته جبار علی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت، ماهواره ظفر نخستین ماهواره در نوبت پرتاب امسال است.

دانشگاه‌ها در خط مقدم جبهه ساخت ماهواره

نوید مقصودی، کارشناس حوزه هوافضا، در گفتگو با خبرنگار آنا در خصوص پیشرفت ایران در ساخت ماهواره گفت: فناوری‌های فضایی شامل سه بخش ماهواره‌بر(وسیله‌ای که ماهواره را در مدار زمین قرار می‌دهد)، ماهواره و فضاپیما و بهره‌برداری از ماهواره(دریافت و مدیریت اطلاعات) است.

وی افزود: ایران در دو حوزه اول فعالیت‌هایی داشته و ماهواره‌بر بومی ساخته و با آن ماهواره نیز پرتاب کرده‌ایم. بنابراین توان تثبیت‌شده در این حوزه داریم و جزو 10 کشور دارای دانش ساخت ماهواره‌بر در جهان به شمار می‌رویم.

این کارشناس حوزه هوافضا بیان کرد: تعداد کشورهایی که در حوزه ساخت ماهواره فعال هستند، بیشتر از تعداد کشورهای دارای تکنولوژی ساخت ماهواره‌بر است. با این حال یکی از تحول‌های ایجادشده در صنعت ماهواره‌سازی ایران در دهه اخیر فعالیت دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه صنعتی شریف، امیرکبیر، علم و صنعت ایران و مالک اشتر در این حوزه است.

به گفته مقصودی، این دانشگاه‌ها در حال بومی‌سازی دانش ساخت ماهواره‌ هستند و تاکنون چند ماهواره طراحی و ساخته‌اند. حداقل دستاوردهای ما از این فعالیت‌ها پیشرفت چشمگیر در دانش طراحی و ساخت ماهواره به عنوان یک سیستم بسیار پیچیده مهندسی است. امروز طراحی، ساخت، آماده‌سازی و یکپارچه‌سازی ماهواره در کشور بومی شده است. علی‌رغم تمام این پیشرفت‌ها، نداشتن ماهواره عملیاتی در مدار زمین یکی از ضعف‌های کشور در حوزه هوافضا به شمار می‌رود.

وی تأکید کرد: به سه روش می‌توان ماهواره عملیاتی در مدار زمین داشت. ساخت و پرتاب ماهواره را به طور کلی به کشور دیگر سپرد و تنها از اطلاعات بهره‌برداری کرد. ماهواره توسط کشور ساخته اما از طریق کشور دیگری به مدار پرتاب شود. برخی از کشورها نیز زنجیره کامل ساخت تا پرتاب ماهواره را دارند و تمام این کار خودشان انجام می‌دهند. امروز ایران در آستانه رسیدن به روش سوم است که موفقیت بسیار بزرگی محسوب می‌شود.

شتاب صنعت فضایی  ایران در دهه 90 کاهش یافت!

مقصودی افزود: ایران نه‌تنها توان ساخت ماهواره را دارد، بلکه توان ساخت پرتاب‌گر را نیز دارد اما مشکلات مدیریتی، سیاسی و فشارهای بین‌المللی مانع از شتاب گرفتن برنامه فضایی ایران در دهه گذشته شد.

مقصودی در این خصوص مطرح کرد: توسعه فعالیت‌های هوافضایی در ایران از سال 84 تا 90 شتاب بسیار خوبی گرفته بود و اگر این روند با همان سرعت ادامه پیدا می‌کرد، قطعاً‌ شرایط بسیار متفاوت‌تر از وضعیت کنونی بود. ایران ظرفیت، دانش و توانمندی اجرای توسعه و ساخت ماهواره را دارد و اگر این زنجیره در هم چفت شود، نخستین ماهواره عملیاتی در مدار زمین قرار می‌گیرد.

این کارشناس هوافضا با اشاره به تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران به خصوص در حوزه هوافضا گفت: پیشرفت در این حوزه بسیار چشمگیر بوده است. برای مثال، کره جنوبی ارتباط صمیمانه‌ای با غرب دارد اما چند سال بعد از ایران توانست نخستین راکت فضایی خود را آزمایش کرده و در مدار قرار دهد.

این امر نشان می‌دهد ایران با وجود تحریم‌های شدید و فشارهای مالی، در خصوص پرتاب نخستین ماهواره از کره جنوبی جلوتر عمل کرده است. کره جنوبی چندین نسل ماهواره در فضا دارد که البته پرتاب آن توسط کشورهای دیگر انجام شده است. این در حالی است که ایران در حوزه پرتاب مستقل و بدون کمک دیگران بهتر از این کشور پیشرفته عمل کرده است.

به گفته مقصودی، پیشرفت‌های ایران در حوزه هوافضا در حالی رخ داده که در کنار تحریم‌های شدید و فشارهای مالی، با تحریم دانش و محدودیت دسترسی به منابع علمی مواجه بوده‌ایم. نباید فراموش کرد که حوزه ساخت ماهواره بسیار پیچیده و دشوار است.

پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که این دستاورد بزرگ علمی ایران یعنی پرتاب و در مدار قرارگرفتن ماهواره ظفر و آغاز بهره‌گیری علمی کشور از ماهواره ای با فناوری صد در صد ایرانی از تولید تا پرتاب و دریافت اطلاعات در دهه فجر انقلاب اسلامی صورت خواهد گرفت.

انتهای پیام/4021/پ