مبادله زندانیان ایران و آمریکا چگونه بوده است؟ / بلوف دولت آمریکا برای مذاکره با ایران

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: آزادی «مسعود سلیمانی»، پژوهشگر ایرانی در بند آمریکا مدت‌ها بود که یکی از پرونده‌های در حال پیگیری وزارت امور خارجه تبدیل شده بود تا اینکه روز شنبه 16 آذر، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه با انتشار پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر از آزادی وی خبر داد. لحظاتی از انتشار این خبر نگذشته بود که وزارت امور خارجه آمریکا نیز از آزادی «ژیو وانگ» که به جرم جاسوسی برای آمریکا در ایران در زندان به‌سر می‌برد، خبر داد. 

وزارت امور خارجه کشورمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: با تلاش‌ها و پیگیری‌های وزارت امور خارجه، همکاری نهادهای امنیتی و قضائی جمهوری اسلامی ایران و در یک فرایند دیپلماتیک با همکاری دولت سوئیس، مسعود سلیمانی، استاد دانشگاه‌های ایران که به اتهام واهی دور زدن تحریم‌های غیرقانونی آمریکا بازداشت و بیش از یک سال در آمریکا زندانی بود، آزاد شد.

مسعود سلیمانی در کنار سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه
سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان این روند را مصوب شورای عالی امنیت ملی و با همکاری و موافقت نهادهای قضایی و امنیتی عنوان کرد و گفت: ژیو وانگ، شهروند آمریکایی که به جرم جاسوسی در حال گذراندن دوران محکومیت خود در ایران بود، با رأفت اسلامی آزاد و تحویل مقامات سوئیسی برای بازگشت به آمریکا شد.

نقش مؤثر کانال‌های غیردولتی در آزادی پژوهشگر ایرانی

گرچه با این اقدام، نخستین تبادل رسمی زندانیان میان تهران و واشنگتن از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا رقم خورد، ولی گمانه‌زنی‌ها درباره مذاکرات پشت‌پرده میان ایران و آمریکا افزایش یافت. منابع غربی این بار به میان آمدند و اثبات کردند که مذاکره‌ای میان ایران و آمریکا در کار نبوده است؛ چه اینکه نشریه «نیویورکر» روز دوشنبه به ماجرای پشت‌پرده تبادل زندانیان پرداخت که نشان می‌دهد تبادل زندانیان بیش از هر چیز نتیجه اقدامات گروه‌های غیردولتی و کانال‌های غیررسمی بوده است.

در گزارش نیویورکر به سابقه بازداشت آمریکایی‌ها در ایران و همچنین دستگیری اتباع ایران در آمریکا پرداخته شده و آمده است: سلیمانی در حالی به اتهام صادرات پروتئین‌های لازم برای تحقیقات پزشکی به ایران بازداشت شده بود که این موضوع یک «مورد جزئی دور زدن تحریم» به شمار می‌آید.

گرچه بعد از اعلام آزادی این دو زندانی، ترامپ و مقام‌های دولت آمریکا تلاش کردند تا این موضوع را ناشی از اقدامات خود معرفی کنند، ولی نیویورکر درباره افراد دخیل در روند گفتگوها برای آزادی این دو نفر نوشت: کاخ سفید روایت واقعی را تحریف کرده و تلاش‌های سه ساله کانال‌های غیررسمی را برای تحقق این توافق نادیده گرفته است.

این نشریه آمریکایی نقش مقامات دولتی آمریکا را در مبادله زندانیان رد نمی‌کند و می‌نویسد: «جیسون پابلت»، وکیل وانگ پس از آنکه از دولت آمریکا ناامید شد، به کانال‌های غیررسمی روی آورد و سراغ «جیم اسلتری»، نماینده سابق کانزاس در کنگره آمریکا رفت. اسلتری از مدت‌ها پیش به دلیل مشارکت در روند گفتگوی میان ادیان ابراهیمی با ایران در ارتباط و در چارچوب همین گفتگوها به ایران نیز سفر کرده است. وی با ظریف و همچنین مجید تخت‌ روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد که فارغ‌التحصیل دانشگاه کانزاس است آشنایی دارد.

وکیل وانگ گفت: من و اسلتری به مدت چندین ماه برای تحقق آزادی وانگ تلاش کردیم و در این مسیر با طرف‌های ایرانی و آمریکایی رایزنی کرده بودیم. 

همچنین «بیل ریچاردسون»، نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل متحد در گزارش نیویورکر به‌عنوان فرد دخیل در روند مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا معرفی شده است. ریچاردسون گفت: 20 ماه در این روند مشارکت داشتم. من روایت  دولت (از تحولات) را نقض می‌کنم، زیرا ما بودیم که درباره این توافق مذاکره کردیم.

بولتون سد راه مبادله زندانیان بود

جان بولتون، مشاور سابق امنیت ملی کاخ سفید از افراطی‌های دولت آمریکا در برخورد با پرونده‌های ایران بود و نقش عمده‌ای در ادامه یافتن بازداشت سلیمانی داشت. نیویورکر دراین‌باره نوشت: برکناری بولتون از سمتش به‌عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا گشایشی در روند گفتگوها ایجاد کرد و با روی کار آمدن «رابرت اوبرایان» که پیش‌تر نماینده آمریکا در امور اتباع زندانی در خارج از آمریکا بود، علاقه کاخ سفید به مشارکت در روند مبادله زندانیان افزایش یافت. 

طبق توافق اولیه‌ای که میان ریچاردسون، اسلتری و پابلت با طرف ایرانی به دست آمد، قرار بود این مبادله هفته آینده انجام شود، سلیمانی 11 دسامبر (20 آذرماه جاری) در دادگاهی حضور یابد و اتهامات مطرح‌شده را بپذیرد. در مقابل، قاضی نیز قرار بود که دوره بازداشت وی را به عنوان دوران محکومیتش بپذیرد و حکم آزادی صادر کند.

برایان هوک در آمریکا از وانگ، جاسوسی که ایران آزاد کرده بود، استقبال کرد

نیویورکر نوشت: در مقابل ایران پذیرفت که بعد از آزادی سلیمانی، وانگ را به سفارت سوئیس در تهران تحویل دهد و طرف سوئیسی نیز وی را با هواپیما به قطر بفرستد. روز چهارم دسامبر (13 آذرماه جاری) ریچاردسون با نماینده ایران در سازمان ملل متحد دیدار کرد تا جزئیات مبادله را نهایی کند. با وجود این، دولت آمریکا در اقدامی غافلگیرکننده تمام اتهامات مطرح علیه سلیمانی را لغو کرد و این موضوع به «لنی فرانکو»، وکیل سلیمانی اطلاع داده شد.

ریچاردسون، اسلتری و پابلت می‌گویند از این موضوع خبر نداشتند و بعد از اعلام خبر مبادله از تغییر برنامه اطلاع یافتند. ریچادسون دلیل این اقدام را روحیه ترامپ و دولت وی می‌داند که همواره تلاش می‌کنند اعتبار هر اقدامی را به نام خود ثبت کنند. در مقابل، دولت آمریکا روایت ریچاردسون را به چالش کشید و مدعی شد که این تبادل حاصل رایزنی‌های دولت کنونی این کشور بوده است.

دستیار وزیر امور خارجه: تبادل زندانیان بدون مذاکره انجام شد

محسن بهاروند، دستیار و مدیرکل آمریکای وزارت امور خارجه در راستای گزارش نشریه نیویورکر گفت: آمریکایی‌ها می‌گفتند ما مذاکره کنیم که چگونه تبادل انجام شود، در حالی که دستورالعمل‌ وزارت امور خارجه مذاکره مستقیم با طرف آمریکایی نبود. معتقد بودیم که مبادله زندانیان جزء کارهایی است که می‌شود بدون مذاکره انجام داد و لزومی ندارد در این زمینه مذاکره کنیم.

وی افزود: درباره مبادله این دو نفر پیش‌تر صحبت‌هایی کلی مطرح بود و ظریف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مصاحبه‌ای موضوع را مطرح کرد. بعضی‌ها همچون ریچاردسون صحبت‌هایی با وزیر امور خارجه انجام دادند، ولی ما صحبت مستقیم با دولت آمریکا به ماهو دولت نداشتیم؛ یعنی ما ننشستیم با آنها صحبت کنیم.

ماجرای پرواز اختصاصی برای بازگشت سلیمانی به ایران

مدیرکل آمریکای وزارت امور خارجه تصریح کرد: چند نهاد در ایران در مبادله زندانیان نقش داشتند که وزارت امور خارجه قدردان آنهاست. در جریان کار، شورای عالی امنیت ملی و قوه قضائیه مؤثر بودند، وزارت اطلاعات همکاری خوبی با ما انجام داد و دفتر ریاست جمهوری هم کمک کرد. وزارت امور خارجه درواقع نظام را نمایندگی می‌کرد. بدون کمک آنها وزارت امور خارجه نمی‌توانست این کار را انجام دهد.

محسن بهاروند، مدیرکل آمریکای وزارت امور خارجه

بهاروند در تشریح جزئیات عملیات گفت: پس از آنکه به توافق دست یافتیم که می‌شود این دو نفر را با هم تبادل کرد، متوجه شدیم که واشنگتن برای تبعه خودش هواپیمای دولت آمریکا را می‌آورد تا با پرواز اختصاصی وی را به‌ آمریکا برگرداند. لذا ما تأکید کردیم برای تبعه ایرانی نیز همان وضعیت باشد؛ لذا از هواپیمای دولت خودمان استفاده کردیم.

وی گفت: اگر می‌خواستیم هواپیمای اختصاصی ببریم، ‌طبق قانون باید وزیر نیز حضور داشته باشد، زیرا طبق قانون زیر آن درجه نمی‌شود از هواپیمای اختصاصی استفاده کرد. از سوی دیگر ظریف می‌گفت در عملیات اجرایی ممکن است تا ما را ببینند، تقاضایی بکنند که نیاز به مشورت و تصمیم‌گیری داشته باشد.

دستیار وزیر امور خارجه ادامه داد: ساعت سه صبح روزی که می‌خواست تبادل انجام شود، من در اتاق ظریف بودم، با هم هماهنگ کردیم و دستورالعمل‌هایی داشتیم. وی اقداماتی که باید انجام دهیم و موضوعات سیاسی و نحوه برخورد و گفتگو را به ما گفت.

این دیپلمات ارشد افزود: حدود ساعت 10 صبح بعد از اینکه ما از هتل حرکت کردیم، وزیر امور خارجه باز هم با تلفن با ما در تماس بودند که چه اقدامی انجام دهیم. برایان هوک از طرف آمریکا و من از طرف ایران به‌عنوان رئیس هیئت وارد منطقه بی‌طرفی که سوئیسی‌ها در نظر گرفته بودند، شدیم. زندانی‌ها را مبادله کردیم بدون اینکه هیچ مذاکره‌ای بکنیم، برگشتیم و ظریف نیز آمد سوار هواپیما شدیم و برگشتیم.

انتهای پیام/4106/4033/پ