احسان حسینی: لزوم حرکت تشکل‌ها به سمت مسئله‌محوری/ علیرضا قدس: بسیج دانشجویی در بحث ترویج علم برنامه‌های خوبی دارد

به گزارش خبرنگار حوزه تشکل‌های دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، با توجه به اهمیت ترویج علم برای توسعه کشور در بخش‌های مختلف و عدم توجه کافی نهادهای متولی در پیش‌گیری از پرداخت سطحی به ترویج و توسعه علم در جایگاه حقیقی آن، خبرگزاری آنا را بر آن داشت تا در راستای سیاست ذاتی خود در سلسله گفتگوهایی پای صحبت دانشجویان و نخبگان بنشیند و با ارائه راهکارهایی به مسائل و چالش‌های «ترویج علم» در دانشگاه‌ها بپردازد.

بیشتر بخوانید:

علی فرقانی:انجمن‌های علمی موجب رشد سطح کیفی فعالیت‌های پژوهشی می‌شوند/ امیرکافی: جای خالی شرکت‌های دانش‌بنیان در علوم پزشکی احساس می‌شود

در این گفتگو میزبان دو تن از دانشجویان فعال در حوزه تشکل‌های دانشجویی و انجمن‌های علمی هستیم، علیرضا قدس مسئول علمی بسیج دانشجویی دانشگاه تهران و سید احسان حسینی مسئول سابق مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران؛ که در ادامه مشروح گفتگوی خبرگزاری آنا با شرکت‌کنندگان در این نشست را می‌خوانید.

آنا: امروزه حتی برای بیانیه نوشتن هم باید استدلال قوی آورده شود؛ اما تشکل‌ها از این استدلال به دور هستند؛ نظر شما در مورد ضعف محتوایی و سیاست‌زدگی تشکل های دانشجویی چیست؟

سید احسان حسینی: اگر بخواهیم دانشگاه را بررسی کنیم، اساتید به‌عنوان پیشران‌های آن هستند؛ که باید بعد از شناسایی نیازهای جامعه مطابق با آن‌ها راه‌حل ارائه دهند؛ اما در حال حاضر دانشگاه با جامعه ارتباطی ندارد، اساتید هم با محوریت مقالاتی که غربی‌ها تولید کرده‌اند، با همان نظرات و پارادایم دست به بازتولید می‌زند. به همین دلیل دانشجویان علوم انسانی و فنی مهندسی بعد از اتمام دوران تحصیل به این نتیجه می‌رسند که علمی ندارند به درد جامعه بخورد و مشکلات را نفهمیده‌اند درنهایت دچار سردرگمی می‌شوند.

اما دراین‌بین تنها کسانی که به دنبال راهکار برای حل مشکلات جامعه می‌گردند تشکل‌های دانشجویی هستند؛ که خیلی بهتر از اساتید و مابقی دانشجویان غیرتشکلی عمل کردند؛ اما اگر فضای بسته اساتید را مقاله بدانیم، فضای بسته تشکل‌ها هم رسانه است. به‌طوری‌که به‌جای فهم مشکلات کشور از طریق ریشه‌یابی مسائل تنها منتظر اتفاقات در رسانه‌ها هستند و درنهایت یک موضع رسانه‌ای می‌گیرند. درواقع رسانه‌زدگی مشکل اصلی تشکل‌های دانشجویی است.

علت آن هم مسئله‌محور نبودن تشکل‌های دانشجویی است، بعد از گذشت ۴۰ سال از انقلاب دانشگاه قرار بود راهکارهایی برای حل معضلات کشور ارائه دهد، الآن مشکل اصلی کشور اقتصاد است و رهبری ۱۰ سال دارد بر اساس محور اقتصاد مقاومتی شعار تعریف می‌کند، خب راهکار و کارنامه دانشجوها برای این مسئله چیست؟ می‌بینیم همچنان در فضای شعاری اول انقلاب باقی مانده‌اند که اتفاقی بیفتد و موضع سوپر حزب‌اللهی بگیرند و دیده شوند تا بگویند اثرگذار بودیم.

تشکل‌ها در منطقه بسته‌ای که فضای دانشگاه و مابقی دانشجویان به آن هیچ حسی ندارند برای خود تعریف کرده‌اند و شعار مرگ بر آمریکا می‌دهند. درحالی‌که از نظر رهبری مرگ بر آمریکا خدمت به مردم، ارائه راهکار و حل مشکلات آن‌ها است آن موقع این شعار برایشان قابل‌فهم و پذیرش است، در غیر این صورت جواب نمی‌دهد. درواقع آن دوران شور گذشته است و این شعور است که قالب شده؛ که همان بحث پژوهش و ارائه راهکار است. متأسفانه تشکل‌ها هر از چند گاهی یک سوژه مثل حدادعادل، مهدی ترابی و... پیدا می‌کنند و درگیر آن می‌شوند درحالی‌که مسئله کشور بسیار سنگین‌تر از این‌ها است و این مسائل برای انحراف افکار عمومی است که تشکل‌ها در آن زمین بازی می‌کنند.

اصلاً دقیقاً حرف همین است. یک زمینی طراحی می‌شود که دانشجو طراحی‌اش نمی‌کند و رسانه‌ها به آن قضیه می‌پردازند و دانشجو می‌خواهد در همان زمین بازی کند. این کار غلط است. الآن رسانه دارد به دانشگاه خط می‌دهد. ما می‌گوییم باید برعکس باشد و دانشگاه به رسانه خط بدهد. خود دانشجو باید زمین بازی طراحی کند. کاری که ما کردیم همین بود در آن سال‌هایی که فعالیت دانشجویی می‌کردیم. ما اصلاً کاری به رسانه‌ها، شخصیت‌های سیاسی، سلبریتی‌ها و ... نداشتیم و می‌گفتیم خود دانشجویان باید زمین بازی را طراحی کنند و در همان زمین بازی کنند. الآن مشکل اصلی تحریم نفتی است. اگر نتوانیم نفت بفروشیم، ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه خواهیم داشت. کما اینکه همین الآن هم گرفتارش شده‌ایم و واقعاً این‌قدر کسری بودجه در کشور وجود دارد. این می‌شود اولویت اصلی ما، حالا به تبعیت شرایط مختلف هم ما یک سری موضع‌گیری‌ها می‌کنیم و این هم باید باشد.

یک‌باره صادرات نفتی ما از ۲,۵ میلیون بشکه به ۱۰۰ هزار بشکه رسیده است که موجب کسری بودجه می‌شود. ما کار تحقیقاتی انجام دادیم که صادرات نفت را پله‌پله باید به صفر برسانیم، به‌طوری‌که وقتی صادرات نفت را به حد معقول یک تا یک و نیم میلیون بشکه رساندیم، مابقی آن را با ابزارهای دیگر مثل مالیات جبران کنیم. بعد اتمام این کار تحقیقاتی و حتی پیگیری قضیه بورس نفت با رسانه‌ای کردن آن با وزارت نفت ارتباط گرفتیم و کتابچه طرح را برای آن‌ها ارسال کردیم؛ که درنهایت وزارت نفت علیه برنامه ما موضع گرفت، این نشان می‌داد که زمین بازی دست ما بود. تشکل‌های دانشجویی این تجربیات را نمی‌بینند، فکر می‌کنند کار علمی برای انجمن علمی است و تشکل باید کار سیاسی کند، به نظرم این درست نیست.

علیرضا قدس: قبول دارم که اساتید در مبدأ تحول گم و پرت هستند؛ اما باید بارقه‌های امیدی که حرکت می‌کند را ببینیم. به‌عنوان‌مثال دکتر دهقانی در دانشگاه شریف هسته‌هایی را برای حل مسائل کشور و ارتباط با صنعت تشکیل داده‌اند؛ که باعث می‌شود دانشجو به‌جای مهاجرت همین‌جا بماند. دکتر دهقانی قبلاً در دانشگاه شریف بودند و مدتی قرارگاه فاطر را داشتند که برای هوافضای سپاه بود؛ الآن به شخص دیگری محول کردند. می‌خواهم بگویم جرقه‌های امید را باید ببینیم و از اساتید ناامید نشویم چون خیلی از کارها به آن‌ها برمی‌گردد و می‌توانند مبدأ تحولات باشند. در تشکل‌های دانشجویی مسئله را در این نمی‌بینم که فقط فعالیت آن‌ها سیاسی باشد کما اینکه آن را هم انجام نمی‌دهند، کار سیاسی تمیز مسئله‌محور بودن آن است.

لزوم حرکت تشکل‌ها به سمت مسئله‌محوری

سید احسان حسینی: دانشجوها کاملاً منفعلانه روی مسائل کنش می‌کنند، به‌طوری‌که مسائل را خیلی سطحی در رسانه مطرح می‌کنند و بعد از مدتی از آن عبور می‌کنند. تشکل‌ها واقعاً برنامه‌های تکراری هستند و مسائل را جدی پیگیری نمی‌کنند درواقع ادبیات مسئله‌محوری در تشکل‌ها وجود ندارد؛ بنابراین اگر مبدأ تحول را اساتید و تشکل‌های دانشجویی بدانیم ابتدا باید مسئله‌محور شوند و دردشان را پیدا کنند درنهایت برای حل آن هسته‌هایی تشکیل دهند. نمونه‌اش دانشکده مدیریت ما که روی بحث بودجه کشور تمرکز کرده است، این کنش‌های پراکنده را باید ارج بنهیم تا حمایت شوند.

آنا: در بحث مسئله محوری موضوعات مختلف علم تشکل‌ها چه فعالیتی انجام داده‌اند؟

سید احسان حسینی: واقعیتش به دلیل اینکه من از بالا نگاه می‌کنم، به قضیه به علت اینکه چهار پنج سال تجربه دارم با ناامیدی خاصی صحبت می‌کنم. چراکه در این زمینه تلاش کردیم بعد از آن دیدیم هنوز هم تشکل‌ها به سمت دیگری حرکت می‌کنند؛ اما بارقه امیدی را هم که دوستمان می‌گویند هم قبول دارم به‌هرحال باید تلاشمان را انجام دهیم.

اتفاقات خوبی به‌خصوص در بسیج دانشجویی که شروع‌کننده این حرکات است رخ داده. تا الآن ندیدم تشکل‌های دیگری مسئله‌محور عمل کنند که مثلاً بگویند الآن ما کسری بودجه داریم و چه راهکارهایی می‌توان جایگزین آن کرد، یا الآن بحث فرار مالیاتی که خیلی زیاد است که چیزی معادل بودجه نفت است یا ۳۰۰ هزار نفری که مالیات پرداخت نمی‌کنند؛ که باید ساماندهی شوند. در همین حال یکی از ایدئال‌ترین حرف جنبش دانشجویی در مسئله شفافیت چیست؟ شفافیت رأی نماینده‌ها یا FATF درصورتی‌که مسائل کلان‌تری مثل شفافیت مالی در کشور وجود دارد که مغفول مانده است.

تشکل‌ها به‌جای مسئله‌محور بودن ایستاده نگاه می‌کنند تا اتفاقی بیفتد تا کمی با بیانیه دادن و مناظره برگزار کردن‌ها شلوغش کنند؛ و من این رویکرد را ناشی از فضای موجود در تشکل‌ها می‌بینم که با مسئله‌محور بودن مشکل دارند. علت این است که تشکل‌های دانشجویی عمدتاً به سمت فعالیت‌های سیاسی که نه سیاست‌زده رفته‌اند که ذهن متمرکزی در آن وجود ندارد یک‌بار به سلبریتی‌ها گیر می‌دهند یک‌بار آمریکا و... اگر شخصی بخواهد حرف جدیدی بزند و کار علمی کند بدنه جنبش دانشجویی نمی‌پذیرد، یا فوقش به او بگویند در یک گوشه‌ای کار کن درواقع این فضای سیاست‌زده مانع مسئله‌محوری تشکل‌ها شده است.

بسیج دانشجویی در بحث ترویج علم برنامه‌های خوبی دارد

علیرضا قدس: مشکلی که تشکل‌ها دارند این است که کار سیاسی آن‌ها سلبی است نه ایجابی. ضعف دیگر آن‌ها این است که در تربیت نیرو هم دچار مشکل شده‌اند، به‌طوری‌که آرزو دارند از دل تشکل‌ها رئیس‌جمهور یا وزیر خارجه خوب خارج شود اما از نهادهای علمی غافل هستند که واقعاً چه کسانی قرار است وزارت علوم،‌ آموزش‌وپرورش وزارت بهداشت و... را در سال‌های آینده اداره کند و این در صورتی اتفاق می‌افتد که از حالت سیاسی خارج و مسئله‌محور شوند. به نظرم باید یک باز تعریف کار تشکیلاتی داشته باشیم یعنی هر دانشکده در حیطه حوزه تخصصی خودش کار تشکیلاتی کند.

آنا: در دانشگاه‌ها و تشکل‌ها در بحث ترویج علم چه فعالیت‌های صورت گفته و دستاوردهای آن چه بوده است، اگر انجام نداده‌اند آیا به این سمت می‌روند یا در فعالیت‌های سیاسی باقی می‌مانند؟

مثل مستند سونامی که در دانشگاه تهران اکران کردیم، ترویج آن می‌تواند به این فضا کمک کند. بسیج دانشگاه تهران به‌صورت جامع در همه دانشکده‌ها در قالب ۲۰ پایگاه بسیج فعالیت می‌کند؛ اما تجربه‌های موفق آن برای سال‌های بعدی بومی و پیگیری نمی‌شود؛ اما قرار است در یک رویداد برای مسئله‌محوری و هسته‌های خودجوش کار کنیم. متأسفانه مسئله‌محوری حتی در سطح بالای آن تنها ادبیات سطحی هم گسترش پیدا کرده است. بسیج دانشجویی در بحث ترویج علم خوب عمل می‌کند اما مشکل اینجا است که اگر کسی حرف سیاسی بزند خیلی بازتاب رسانه‌ای خواهد داشت. به‌طور مثال کتاب راه نو که در زمینه مسئله‌محوری است به علت اینکه رسانه‌ها به آن نپرداخته‌اند کسی از آن اطلاعی ندارد.

سید احسان حسینی: اتحادیه انجمن اسلامی مستقل هم در بحث مسئله‌محوری یک کار تمیز انجام داده‌اند که برای مسائل مختلف راهکار ارائه دهیم. به‌طور مثال بحث تحریم نفتی و یارانه انرژی را به دانشکده فنی سپرده بودیم، یا دانشکده مدیریت بر روی تحریم بانکی که این تحریم‌ها خنثی شوند. در دانشکده حقوق و علوم سیاسی متناسب با فضایش در مورد سن ازدواج یا برخی مباحث حقوقی کار می‌کردند. این مسئله یک‌ساله تشکل بود؛ که در قالب میزگرد، مصاحبه، نشریه تا آخر سال ادامه داشت. همچنین این تجربه جریان‌سازی مسئله‌محوری را در کتاب راه نو منتشر کردیم ولی دیده نشد.

در بحث‌های مسئله‌محوری باید دقت کرد بین سیاسی‌کاری مطالبه‌گری یا گفتمان‌سازی آن در مسائل مختلف تفاوت دارد. ممکن است یک بحث سیاسی بحث‌های رسانه‌ای شدن را داشته باشد اما درعین‌حال نقاط عمیق‌تری نیز دارد؛ که این دوگانه تشکیلاتی جدی ماست. اینکه ما در چه سطح در مسائل عمیق و دقیق می‌شویم و چقدر کنشگری خواهیم کرد. همچنین نقطه مقابل عمیق شدن، عدم کنشگری، رسانه‌ای نشد، مطالبه نکردن و دیده نشدن است. البته گاهی برخی با مطرح کردن ادبیات مسئله‌محوری آسیب جدی‌تری به آن می‌زنند، چراکه برخی این ادبیات را به‌صورت ناقص و سطحی گسترش می‌دهند درصورتی‌که این کارها هم وقت می‌خواهد و هم تجربه تشکیلاتی و انباشت مجموعه‌ای.

علیرضا قدس: هر وقت بسیج دانشجویی می‌خواهد کار علمی کند، ادبیات رایج در دانشگاه این است که کار علمی به بسیج چه ربطی دارد. درصورتی‌که بسیج دانشجویی، معاونت علمی دارد که وظیفه‌اش همین است و تجربه‌های موفقی هم داشته. همچنین ادبیات یکسانی در مجموعه انجمن‌های علمی نیست.

سید احسان حسینی: این قضیه باید بسیار تبیین شود، به‌طوری‌که اگر چند اتفاق و فعالیت خوب علمی در دانشگاه می‌افتد رسانه به آن بپردازد. این باعث می‌شود سایر رسانه‌ها هم نسبت به این مسئله دغدغه‌مند شوند، درنهایت روی تشکل‌ها اثر می‌گذارد که به‌دنبال کارهای اثربخش بگردند. علاوه‌براین می‌شود مناظراتی بین اساتید با گرایش‌های فکری مختلف برگزار کرد که تأثیر خوبی دارد. به‌طورکلی اگر این مباحث در رسانه‌ها داغ بماند و ضریب پیدا کند باعث دیده شدن و سوق پیدا کردن جامعه به سمت آن می‌شود.

*گفتگو از علیرضا غفاری

انتهای پیام/4133/پ