جرم افشای اسرار خصوصی در فضای مجازی چیست؟/ آیا اسکرین‌شات گرفتن جرم محسوب می‌شود؟
گروه اجتماعی خبرگزاری آنا-امیرحسین صفدری؛ از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر به معنی مجازی و غیرملموس است، این در حالی است که هم‌زمان با توسعه جوامع، تکنولوژی و فناوری‌ها هم در جامعه نیز توسعه می‌یابند و علوم کامپیوتری جزء علوم و فناوری‌هایی می‌شود که توسعه آن سریع‌تر و دارای پیچیدگی‌های خاص خواهد بود.
با افزایش ارتباطات بین مردم و افزوده شدن فضای مجازی به یک عضو اصلی در جامعه به‌تبع آن جرم هم در فضای مجازی افزایش پیدا کرده و همین امر باعث شده عده‌ای سودجو از اسرار مردم در این فضا کلاهبرداری، اخاذی و جعل کنند. برخی از تبهکاران در این حوزه از این فضا سوءاستفاده کرده و با تهدید سایر کاربران به افشای حریم خصوصی آن‌ها نظیر انتشار تصاویر خصوصی و فیلم‌های خانوادگی و شخصی آن‌ها به اخاذی یا درخواست‌های غیرقانونی می‌پردازند و همین امر باعث شده است تا فضای مجازی یا همان فضای سایبری به فضای ناامن و غیرقابل‌اعتمادی تبدیل شود و در پی آن سوءاستفاده‌های غیرقابل جبرانی اتفاق بیفتد.
باید دانست همین‌که شخصی شما را تهدید به افشای اطلاعات خصوصی و شخصی که شامل عکس‌ها، متن پیام‌ها، صدای ضبط‌شده، فیلم و... کند حتی اگر هرگز آن عمل را انجام ندهد (که در بیشتر مواقع این تهدیدها هرگز عملی نمی‌شود) ارتکاب جرم تهدید از سوی او قطعی و قابل شکایت و پیگیری است چرا که تهدید یک جرم آنی محسوب می‌شود. در حقوق جزایی ایران ماده خاصی که عنوان مجرمانه اخاذی را تعریف دقیق و جامع کند وجود ندارد اما بااین‌حال در ماده 669 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مقرر شده است هرگاه شخصی، یک نفر را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید اعم از این‌که به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
اسکرین‌شات گرفتن به‌خودی‌خود خلاف قانون نبوده و جرم محسوب نمی‌شود، اما اسکرین‌شات گرفتن با اهداف شوم و خلاف قانون و سوءاستفاده از دیگران جرم محسوب شده و مجازات هم دارد. گاهی شاهد این هستیم که در فضای مجازی دو فرد از طریق پیامک در موبایل خود یا شبکه‌های اجتماعی از قبیل تلگرام، اینستاگرام، واتساپ و... در ارتباط با موضوعاتی مختلفی باهم صحبت کرده‌اند و یا عکسی، فیلمی، صوتی ردوبدل کرده‌اند و بعدازآن یکی از آن‌ها دیگری را تهدید کرده که از محتویات پیام‌ها اسکرین‌شات گرفته است و به دیگری می‌گوید که اگر فلان کار را انجام ندهی آن‌ها را منتشر می‌کنم، طبیعی است که آن فرد از ترس این‌که مبادا متن این پیام‌ها جایی انتشار یابد یا به دست شخص دیگری برسد، از شکایت صرف‌نظر کرده و به خواسته شخص مقابل تن می‌دهد و این عمل فضای مجازی را ناامن می‌کند. باید این نکته مهم را دانست، افرادی که از طریق اسکرین‌شات یا در فضای مجازی تهدید شده و مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند می‌توانند با مراجعه به دادسرای جرائم رایانه‌ای و یا مراجع انتظامی، از فردی که از آن‌ها سوءاستفاده کرده شکایت کنند.
اگر شخصی مبادرت به تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از شخص یا مراسم خانوادگی و خصوصی فردی کند و به توزیع و تکثیر آن در فضای اینترنتی و سایبری بپردازد و یا هر کس با سوءاستفاده از آثار مبتذل و مستهجن تهیه‌شده از دیگری وی را تهدید به افشا و انتشار آثار مزبور نماید و از این طریق با آن فرد رابطه نامشروع داشته باشد به مجازات زنای به عنف محکوم می‌شود، یا با وسیله قراردادن آثار مستهجن به‌منظور سوءاستفاده جنسی، اخاذی، جلوگیری از احقاق حق یا هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر کند مشمول قانون نحوه مجازات اشخاصی که در قانون امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیرمجاز می‌کنند می‌شود و مجازات سنگینی در انتظار آن شخص می‌شود.
قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات در مواد 744 و 745 که مربوط به هتک حیثیت و نشر اکاذیب است موارد مربوط به افشای اسرار خصوصی مردم را جرم انگاری کرده است. باید توجه داشت قانون برای افرادی که به افشای اسرار خصوصی دیگران بدون اجازه آن‌ها می‌پردازند مجازات سنگینی در نظر گرفته و مجازات آن شامل جزای نقدی و تا دو سال حبس تعیین کرده است.
قانون‌گذار در جایی دیگر مطابق قانون جرائم رایانه‌ای در ماده 18 می‌گوید «هرکس به‌قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به‌وسیله سیستم رایانه یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، رأساً یا به‌عنوان نقل‌قول، به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقام‌های رسمی به‌طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از این‌که از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت به حبس از نودویک روز تا دو سال یا جزای نقدی از 5 تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
افشای اسرار محدود به فضای مجازی نیست و قانون‌گذار در ماده 648 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات در خصوص افرادی که به مناسبت شغل خود یا حرفه خود محرم اسرار شده‌اند می‌گوید «اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک‌میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شوند.»
در قانون جرائم رایانه‌ای عناوینی مشخص از جمله کلاهبرداری رایانه‌ای، جاسوسی رایانه‌ای و سرقت نرم‌افزار، جعل رایانه‌ای، ایجاد خسارت در تغییر و تخریب داده‌ها یا برنامه‌های رایانه‌ای، خرابکاری رایانه‌ای، نفوذ کردن رایانه‌ای با استفاده از هک کردن و دسترسی غیرمجاز، استراق سمع غیرمجاز، پورنوگرافی رایانه‌ای جرم انگاری شده است که می‌توان فرد را مورد پیگرد قضائی قرار داد.
بنابراین اگر شخصی به‌وسیله فعلی از سوی فرد خطاکار مورد آسیب در فضای مجازی قرار گرفته می‌تواند در صورت سوءاستفاده قرار گرفتن توسط فرد خرابکار مورد را توسط پلیس فتا پیگیری کرده تا قبل از آن‌که هم مورد تهدید و ارعاب و اخاذی قرار بگیرد مورد توسط نیروهای سایبری پلیس مورد رصد قرار بگیرد.
* پژوهشگر حقوقی
انتهای پیام/4076/پ
انتهای پیام/