نکاتی کاربردی در باب نگارش چکیده پایان‌نامه که باید رعایت شوند

به گزارش خبرنگار حوزه پایان‌نامه سرویس دانشگاه خبرگزاری آنا؛ نگارش پایان‌نامه از جمله موارد تخصصی است که اغلب دانشجویان در نحوه نگارش علمی آن با مشکلاتی روبرو هستند، از انتخاب عنوان گرفته تا نگارش بخش‌های مختلف پایان‌نامه و اصلاحات تخصصی مربوط به آن، از این رو خبرگزاری آنا برآن است تا با ارائه سلسله مباحثی در رابطه با نحوه نگارش پایان‌نامه و نکاتی که در این خصوص دانشجویان باید بدانند، چراغ‌راهی برای علاقه‌مندان به نگارش دقیق و تخصصی پایان نامه‌ها باشد.

پس از خواندن این گزارش دانشجویان و علم دوستان با نحوه نگارش چکیده و انواع آن آشنا خواهند شد.

چکیده چیست و چرا لازم است

امروز که در عصر انفجار اطلاعات قرارداریم، وجود چکیده در ابتدای مقالات و کارهای پژوهشی این امکان را به محققان و پژوهشگران می‌دهد تا سرعت انجام کارهای خود را افزایش دهند و با مهارت و دقت بیشتری بتوانند به مطالعه بپردازند. چکیده خلاصه‌ای از مقاله یا پایان‌نامه یا تحقیق است که معمولا از دو پاراگراف مستقل و منسجم تشکیل شده است. نکاتی  که در نوشتن چکیده‌ها باید حتما به آن ها توجه داشت شامل این موارد است:

• یک چکیده خوب باید مختصر، دقیق و واضح باشد.


• چکیده معمولاً از یک یا دو پاراگراف مستقل و منسجم تشکیل می شود.


• جمله‌های یک چکیده باید خبری باشند.


• جمله‌ها باید ساده باشند. در نوشتن چکیده، مطلب مورد نظر را باید آسان و رسا بیان و از به کار بردن کلمات پر طمطراق خودداری کرد. بعلاوه باید از پرنویسی و استفاده از صفت‌های غیر لازم، کلمات مترادف و تکراری احتراز کرد.


• جمله‌های یک چکیده باید تا آنجا که ممکن است کوتاه باشند. جملات بلند ایجاد ابهام می‌کنند و وضوح چکیده را خدشه دار می‌سازند.


• چکیده باید شامل کلید واژه‌ها و اصطلاحات فنی و علمی متن اصلی باشد. این کار، درک محتوای چکیده را برای متخصصان و تهیه فهرست موضوعی را برای مجلات چکیده تسهیل می‌کند و از آنجایی که امروزه جستجوها و بازیابی اطلاعات به صورت الکترونیکی است، استفاده از کلید واژه‌ها به جستجوگر کمک می‌کند سریعتر به موضوع مورد نظر خود برسد.


• یک چکیده ابداً اطلاعات جدیدی ارائه نمی‌دهد بلکه صرفاً خلاصه‌ای از مقاله است.

روال نوشتن یک چکیده مقاله چگونه است؟

چکیده باید بعد از تمام شدن تحقیق انجام شود، متن و مقدمه مقاله را به منظور تهیه چکیده دوبار مطالعه کنید و نکات مهم را علامت‌گذاری کنید و کلید واژه‌ها را نیز لیست کنید.

بدون مشاهده اصل کار، نکات مهم بدست آمده از محتوا را به شکل یک بند یکپارچه پیش‌نویس نمایید، درضمن از روی متن اصلی رونویسی نکنید. کلیدواژه‌ها را نیز پیش‌نویس کنید، بعد از چندبار بازبینی و کم و زیاد نمودن نکات و رفع نواقص، آن را منتشر کنید.

در نوشتن چکیده به جای استفاده از گفته‌های دیگران، تفسیر خودتان را ارائه دهید.

در چکیده ضرورتی به ذکر منبع نیست.

در نوشتن چکیده شما فقط باید مثل یک داور بی‌طرف یافته‌های خود را بگویید و کار خود را ارزشیابی نکنید. برای نمونه نوشتن اصطلاح «در این گزارش برتر …» یا «برگزیدن نمونه با توجه و دقت بالایی انجام شد» بی‌طرفی شما را نفی می‌کند.

با توجه به مطالب بیان شده، توصیه ما این است که موقع نوشتن چکیده گزارش، زمان و دقت کافی داشته باشید. نتیجه یک پژوهش که وقت و هزینه بسیاری از شما گرفته در چکیده مشخص می‌شود و قادر است در قبول یا رد شدن آن موثر باشد.

چکیده تمام‌نما (informative Abstract ):

چکیده تمام‌نما، هر قدر که ممکن است کمیت و کیفیت اطلاعات موجود در یک مدرک را ارائه می‌نماید. این نوع چکیده در حقیقت هر دو وظیفه را انجام می‌دهد. چکیده تمام‌نما هر دو هدف در ارزیابی مدرک، یعنی قبول و رد آن را برآورده می‌کند. در مواردی که رئوس مطالب و یا اطلاعات سطحی از مدرک مورد نظر باشد؛ به‌عنوان جانشین مدرک عمل  می‌کند. یک چکیده تمام‌نما، فشرده‌ای از بحث‌های اساسی و یافته‌های اصل مدرک را ارائه می‌دهد.

به منظور انجام هر دو هدف، چکیده تمام‌نما طولانی‌تر از سایر چکیده‌ها است. نوعا گزارش‌های کوتاه و یا مقالات مجلات استحقاق چکیده‌های در حد ۱۰۰ تا ۲۵۰ کلمه را دارند؛ در حالی‌که برای گزارش‌های مفصل و رساله‌ها، چکیده‌های تا ۵۰۰ کلمه مناسب‌تر است. در هر حال طول چکیده باید متناسب با حجم اطلاعات مدرک باشد و بنابراین نمی‌توان طول معینی را برای چکیده تمام‌نما در نظر گرفت. برای توصیف متون تجربی و مدارکی که روی یک موضوع تمرکز یافته‌اند؛ نوشتن چکیده‌های تمام‌نما مطلوب‌تر از چکیده راهنما است؛ اما تهیه آنها، گران‌تر و با صرف وقت بیشتری همراه است.

چکیده راهنما  ( Indicative Abstract):

چکیده راهنما، بیشتر برای نشان دادن مقالات بحث و بررسی، کتاب‌ها و در بعضی شرایط، خلاصه مذاکرات کنفرانس‌ها، گزارش‌های بدون نتایج، مقاله نامه‌ها و کتاب‌شناسی‌ها، بکار می‌رود. یک چکیده راهنما، صرفا بر محتوای مقاله دلالت دارد و شامل مطالبی کلی درباره یک مدرک است. در چکیده راهنما کوشش نمی‌شود که یک گزارش واقعی از محتوای مقاله آنچنان‌که در چکیده تمام‌نما مطرح است ارائه گردد. در چکیده راهنما، عبارات «بحث شده است» یا «بررسی شده است» فراوان به چشم می‌خورد، به این دلیل که هنوز نتیجه بحث و بررسی بدست نیامده است. از آنجایی که شیوه کار در چکیده راهنما، سطحی‌تر از چکیده تمام‌نما است؛ چکیده راهنما را می‌توان سریع‌تر نوشت و برای تهیه آن، نیاز کمتری به متخصص موضوعی است و به همین لحاظ اقتصادی‌تر است.

درباره تفاوت این دو می‌توان  گفت که چکیده راهنما‏، صرفا آنچه را که سند درباره آن است‏، توصیف می‌کند‌‌‎، در حالی‌که چکیده تمام‌نما، خلاصه‌ای از محتوای سند است که از جمله نتایج آن را منعکس می‌سازد. چکیده راهنما، ممکن است حاوی اطلاعاتی درباره هدف‏، دامنه، یا روش‌شناسی باشد، اما شامل نتایج و پیشنهادها نیست. در عین آنکه حاوی اطلاعاتی مرتبط به هدف‏، دامنه، و روش‌ها است، شامل نتایج یا پیشنهادها نیز می‌شود. چکیده تمام‌نمای خوب‏، جانشینی مناسب برای متن اصلی است. چکیده تلفیقی‏، به گونه‌ای تهیه می‌شود که بخشی به صورت تمام‌نما و بخشی به صورت راهنما است. ممکن است سیاست‌گذاری بر تهیه چکیده تمام‌نما برای مدارک باشد‌‎، اما ماهیت برخی بخش‌های متن همانند جداول و نمودارها، به گونه‌ای است که امکان چکیده کردنشان وجود ندارد. بنابراین، بخشی را که به متن می‌پردازد‏، به صورت تمام‌نما و بخشی را که به این‌گونه موارد اشاره می‌کند، به صورت راهنما تهیه می‌کنند.

با توجه به موارد بیان شده و از آنجا که تهیه چکیده تمام‌نما هم پرهزینه و هم وقت‌گیر می‌باشد، لذا چکیده تهیه شده برای بیشتر منابع به ویژه مقلات مجلات عملی از نوع چکیده  راهنما و یا تلفیقی است.

چکیده تمام نما_ راهنما (indicative- informative AbstracI)

حری، چکیده تلفیقی را چکیده ای می‌داند که ترکیبی از چکیده تمام‌نما و راهنما است. قسمت‌هایی از این چکیده، به سبک چکیده تمام‌نما و  بخش‌هایی از مدرک (جدول، نمودار، فرمول) که از اهمیت کمتری برخوردار است، مانند چکیده راهنما تهیه می‌گردد و استفاده از آن زمانی است که بتوان با آن، حداکثر اطلاعات را در حداقل حجم (طول) انتقال داد.

چکیده تلگرافی (Telegraphic – Style Abstract)

چکیده‌ای است بسیار فشرده، کوتاه و با حداقل عناصر جمله‌ای که برای تهیه آن، اول چکیده‌ای راهنما یا تمام‌نما  تهیه می‌گردد  و سپس کلمه‌های دستوری مانند حروف اضافه، اسم‌های اشاره و … حذف می‌شود.

تعداد کلمات این چکیده از ۷۵ تا ۱۲۵ کلمه است. و هزینه تهیه آن از چکیده‌های نوع دیگر بیشتر است.

منظور اصلی از نوشتن این چکیده، مناسب بودن آن برای کاربرد در رایانه و دادن و گرفتن اطلاعات از آنها است. و  همچنین برای تهیه فهرست بسیار مناسب هستند.

چکیده عنوانی (Titular Abstract)

چکیده عنوانی، عمدتا شکل عبارتی دارد و گاه حتی جانشین عنوان می‌شود و این عنوان بیشتر مبین موضوع نوشته شده است تا مطالب مندرج  و در اصل این چکیده همان عنوانی است؛ که نویسنده به نوشته خود می‌دهد. این چکیده در مواردی سودمند است؛ که عنوان اصلی، برای نشان دادن محتوای نوشته کافی باشد. این چکیده نیز چکیده واقعی شمرده نمی‌شود.

چکیده معمولی

چکیده‌ای است که تابع سیاست سازمان تولیدکننده (پایگاه اطلاعاتی، مجله، سازمان و غیره ) است. هیچ استاندارد از قبل تعیین شده‌ای برای حجم وجود ندارد، حجم تابع قراردادهایی است که در سازمان‌ها براساس سیاست‌ها و اهداف صورت می‌گیرد.

چکیده عام  (General )

چکیده عام عبارت است از چکیده‌ای که سیمای تمام عیار متن اصلی با تمام برجستگی‌ها و افتادگی‌ها است  (حری). در این چکیده، تمرکز موضوع چکیده دقیقا تابع محوریت اصلی است. یعنی اگر بخشی در متن اصلی برجسته است باید در چکیده هم منعکس شود.

چکیده سو گرفته (Slanted Abstract)

این نوع چکیده، محوریت را باتوجه به مخاطب تغییر می‌دهد و چکیده‌ای است که شامل قسمتی از مطالب نوشته (مدرک) که در زمینه خاص است می‌باشد. این چکیده، ممکن است تمام‌نما، راهنما یا انتقادی بوده و اغلب به صورت چکیده نامه‌های اختصاصی تهیه می‌شوند.

چکیده مولف ( Author Abstract)

چکیده مولف توسط نویسنده مدرک که بر موضوع احاطه دارد تهیه و با اصل مدرک چاپ می‌شود. شکل ساده‌تر مطلب است و تغییر و اصلاح آن برای موسسات خدمات چکیده نویسی راحت‌تر است. این چکیده تنها به‌عنوان درآمدی بر اصل مطلب می‌باشد. و باید بطور کامل کنترل و ویرایش شود. این چکیده غالبا شامل قانون حق مولف بوده و اغلب در جهت علایق استفاده کنندگان سازمان‌های چکیده نویسی، تهیه  نمی‌شود.

چکیده ماشینی (Abstract – Auto)

این چکیده  براساس الگوریتم طراحی شده و  به کمک رایانه و براساس روش‌های آماری و بسامد کلمات تهیه می‌گردد.  بطوری‌که بسامد (frequency) کلمات در جمله‌ها مشخص شده و باتوجه به تعداد وقوع کلمات، جمله‌ها نمره‌بندی می‌شود و در نهایت جمله‌هایی که دارای نمره بیشتری هستند انتخاب می‌شوند که خود باعث بوجود آمدن مجموعه‌ای از جمله‌های ویژه‌ای است که در یک نوشته عینا وجود دارد.

چکیده برهیخته ( Extracted Abstract)

چکیده‌ای که از اصل اثر بدون دخل و تصرف در انشای آن برگرفته شده باشد. این چکیده با نام استخراجی نیز شناخته می‌شود.

چکیده انتقادی (critical Abstractd)

یک چکیده انتقادی خوب هم محتوای مدارک را توصیف و هم ارزیابی می‌کند. بر عمق و دامنه کار، تفسیر تجارب حاصله، روش‌شناسی، معرفی گرایش‌های مطلب تاکید دارد و  نقاط ضعف مدرک را بدون در نظر گرفتن علایق چکیده‌نویس مشخص می‌کند. در تهیه این چکیده نه فقط نیاز به چکیده نویس ماهر، بلکه مستلزم احاطه کامل بر موضوع نیز می‌باشد.

چکیده آماری (Statistical Abstract)

چکیده آماری، جدولی و عددی، وسیله‌ای هستند برای خلاصه کردن داده‌های عددی، و ابزار موثری برای انتقال انواع معین داده‌های اقتصادی، اجتماعی و بازرگانی می‌باشند.

چکیده نکات برجسته ( Highlight Abstract )

به منظور جلب توجه خواننده به یک مقاله و برانگیختن اشتیاق او برای خواندن مطلب تهیه می‌شوند و  تصویر کاملی از مقاله ارائه نمی‌دهد. در اصل این نوع چکیده جرقه‌ای برای برانگیختن حس کنجکاوی و تشویق خواننده به مطالعه اصل مدرک یا نوشته می‌باشند. همچنین این چکیده نمی‌تواند مستقل از مقاله بیاید و چکیده واقعی شمرده نمی‌شود.

 چکیده عنوان محتوانما (Notation of content Title) 

اگر عنوان نوشته، به اندازه کافی نشان دهنده مطالب مندرج در نوشته نباشد. عنوان کامل‌تری برای آن می‌نویسند که شامل تمام یا اغلب لغت‌های فهرست آن نوشته باشد و  بیانگر محتوای نوشته باشد. از این چکیده هم به تنهایی و هم همراه با چکیده‌های کامل‌تر استفاده می‌شود و همچنین استفاده از این چکیده باعث سهولت کار فهرست نویسان است.

 چکیده گزاره‌ایی (Annotated Abstract)

از چند کلمه یا یک جمله تشکیل شده و کوتاه‌ترین نوع چکیده است و تفاوت چندانی با عنوان محتوا نما ندارد به جزء اینکه، نمی‌توان به جای عنوان نوشته به کار برد. سبک نگارش این چکیده، شبیه چکیده راهنما، ولی خیلی کوتاه‌تر از آن است.

چکیده کد شده (Encoded Abstract)

چکیده‌ای است به زبان طبیعی که به‌وسیله یکی از تدابیر مرسوم نیز کدگذاری شده است. با کدگذاری، خواندن و مرور آن از طریق داده آمایی‌های الکترونیکی میسر می‌شود.

انتهای پیام/ 4133