هیولای بیماری‌های روانی شکست‌دادنی است/ چرا کسانی که دچار اختلالات روانی هستند به پزشک مراجعه نمی‌کنند؟

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- ملیحه محمودخواه؛ بسیاری از افراد در زندگی روزمره دچار استرس، اضطراب، رفتارهای روان‌پریشی و مشکلات روان‌تنی می‌شوند؛ اما بیش از نیمی از آن‌ها حاضر به پذیرش این موضوع نیستند که دچار بیماری روانی شده و نیاز به مراجعه به روان‌پزشک دارند؛ زیرا وقتی انگ بیماری بر روی کسی زده شد، در فعالیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای با تبعیض‌هایی روبه‌رو می‌شود.

این در حالی است که بیش از 150 میلیون نفر از مردم دنیا در هر برهه از زمان از افسردگی رنج می‌برند و حدود یک میلیون نفر در هر سال در کل دنیا به دلیل مشکلات روانی دست به خودکشی می‌زنند. این در حالی است که حدود 25 میلیون نفر از مردم جهان از اسکیزوفرنی، 38 میلیون نفر از صرع و بیش از 90 میلیون نفر از یک بیماری وابسته به مصرف الکل  یا سایر مواد رنج می‌برند.

14 درصد بار بیماری‌ها در کشور روی بیماری‌های روانی است

در ایران نیز در سال 1383 تحقیقی در سه استان به صورت پایلوت انجام شد که نشان می‌داد بیماری‌های روانی پس از حوادث به طور مشترک با مشکلات قلبی و عروقی در جایگاه دوم بیماری‌های مردم قرار دارد.

به این صورت که 28 درصد بار بیماری‌ها متعلق به حوادث غیرعمومی، 14 درصد متعلق به بیماری‌های قلبی-عروقی و 14 درصد متعلق به بیماری‌های روانی بود.

اگر به تفکیک بیماری و جنس به رتبه‌بندی اختلال‌های روانی نگاه کنیم، در مردان سوءمصرف مواد بعد از سوانح و بیماری‌های قلبی رتبه سوم را دارد و در زنان اختلال‌های افسردگی رتبه اول را به خود اختصاص می‌دهد.

اما نمی‌توان از این موضوع به‌سادگی گذشت که بیماری‌های روانی می‌تواند به بیماری‌هایی مانند سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی منجر شود؛ از سوی دیگر برخی رفتارهای غلط مانند مصرف تنباکو و الکل و روابط جنسی ناایمن می‌تواند به بیماری‌های روانی منجر شود. هر چند برخی از بیماری‌ها مانند چاقی، فشار خون و کلسترول بالا نیز می‌تواند فاکتورهایی برای بیماری روانی به شمار بیاید.

24 درصد مردم ایران دچار افسردگی مقطعی هستند

 به گفته کارشناسان 24 درصد مردم در ایران با مشکلات افسردگی و استرس روبه‌رو هستند؛ اما شیوع افسردگی اساسی در جمعیت به طور کل بین 3 تا 10 درصد است که این میزان نیز رقم بالایی است.

آمارها نشان می‌دهد 29 درصد از افراد جامعه که مبتلا به فشار خون  هستند، افسردگی اساسی دارند؛ 22 درصد از مبتلایان به انفارکتوس قلبی، 30 درصد افراد جامعه که مبتلا به صرع هستند، 27 درصد افراد مبتلا به دیابت، 31 درصد افراد مبتلا به سکته مغزی، 33 درصد از افراد مبتلا به سرطان، 44 درصد افراد مبتلا به ایدز و 46 درصد از افراد مبتلا به سل از افسردگی اساسی رنج می‌برند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد چه در سطح دنیا و چه در ایران از هر چهار خانواده یک خانواده با مشکلات روانی روبرو بوده و در چنین شرایطی خانواده‌ها علاوه بر اینکه با فشار و استرس بیماری یکی از بیماران روبرو هستند، در معرض انگ اجتماعی و تبعیضی قرار دارند که بیماری روانی در اجتماع به روی آن‌ها می‌گذارد. طرد شدن از طرف دوستان بستگان و همسایگان، احساس منفک بودن و محدودیت در فعالیت‌های اجتماعی را با خود به همراه دارد. در اغلب موارد خانواده‌ها هزینه درمان بیـماران روانی را تحمل می‌کنند و اغلب سهم دولت‌ها و سازمان‌های بیمه‌گر ناچیز است.

بیماری روانی کارآیی، کاریابی و حفظ شغل را در فرد کاهش می‌دهد

در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا 35 تا 45 درصد غیبت از محل کار به دلیل مشکلات بهداشت روانی است. به طور متوسط تعداد روزهای ازدست‌رفته کاری که به بیماری‌های روانی نسبت داده می‌شود 6 روز در ماه در هر 100 کارگر و تعداد روزهای کم‌کاری 31 روز در ماه در 100 کارگر است.

بررسی مراجعه‌کنندگان به کمیسیون اعصاب و روان سازمان تأمین اجتماعی شهر تهران نشان داد که اختلال‌های روان‌پزشکی به طور معناداری بیش از اختلال‌های عصب‌شناختی منجر به ازکارافتادگی و استراحت پزشکی می‌شوند به‌طوری‌که اختلال‌های روانی مسئول 56.9 درصد موارد ازکارافتادگی و 83.5 درصد کل مراجعان استراحت پزشکی است.

اما هنوز تابوی بیماری روانی در کشور ما شکسته نشده است؛ 55 درصد مردم معتقدند که نباید بیماری روانی خود را با دیگران در میان بگذارند، 30 درصد مردم برخی از بیماری‌های روانی را اثر سحر و جادو و دعا می‌دانند، 20 درصد مردم معتقدند بیماری‌های روانی درمان ندارد؛ اما در کنار آن حدود 60 درصد نیز بر این باورند که ازدواج می‌تواند درمان بیماری‌های روانی باشد. 85 درصد مردم نیز معتقدند که فردی که داروی اعصاب مصرف می‌کند، به این داروها اعتیاد پیدا می‌کند و این اعتیاد نیز درمان ندارد. اینها تنها بخشی از اعتقادات افراد مختلف در خصوص بیماری های روانی است.

چه کسانی به بیماری روانی دچار می‌شوند

بررسی‌ها نشان می‌دهد شیوع اختلالات در افراد بیکار و دهک‌های اول و دوم جامعه، بیش از سایر جمعیت کشور است. در حالی که امروز، نابسامانی‌های اقتصادی، به مراتب بیش از سال 90، سلامت روان خانواده ایرانی را مورد تهدید قرار داده، روانپزشکان متولی رصد آمار خودکشی همواره این هشدار را داده‌اند که در ایام پایانی سال به دلیل درگیری خانواده‌ها بر سر مخارج و هزینه‌های شب عید و تأمین مایحتاج خانواده، آمار اقدام به خودکشی یا خودکشی‌های منجر به فوت نسبت به باقی فصول سال، رشد نامحسوسی دارد و همین هشدار هم مؤید همان نتایج به دست آمده در پیمایش ملی سلامت روان است که تفاوت شیوع اختلالات روانی در افراد متأهل نسبت به افراد مجرد جامعه را معنادار اعلام کرده بود. مشکل جدی که مبتلایان اختلالات روانی در ایران با آن مواجه هستند، پوشش بسیار ناچیز بیمه‌های پایه برای درمان این اختلالات است که به همین سبب، رابطه سلامت روان با مسائل اقتصادی را در چرخه تکراری و ناگزیر قرار می‌دهد.

بیمه و مشکلات روانی

 سال 1397 با رأی دیوان عدالت اداری، بیمه سلامت موظف به پوشش صددرصدی خدمات روان‌پزشکی شد. همین رأی، تمام محدودیت‌های تابع تأکیدات بند «ز» ماده 38 برنامه پنجم توسعه مبنی بر محدودسازی خرید راهبردی خدمات روان‌پزشکی در مراکز تخصصی را ملغی و این سازمان بیمه‌گر را موظف کرد که از تاریخ ابلاغ این رأی، باید خدمات روان‌پزشکی برای تمام بیمه‌شدگان تحت پوشش این سازمان،  مشمول بیمه شود. اما باقی سازمان‌های بیمه‌گر که از منابع دولتی تغذیه می‌کنند و جمعیت قابل توجهی هم تحت پوشش دارند، تحت چنین الزامی قرار نگرفته‌اند و حتی بیمه‌های تکمیلی هم هیچ تعهد اجباری و الزامی در این باره ندارند.

از سوی دیگر، این رأی دیوان عدالت اداری برای یک سازمان بیمه‌گر در حالی صادر و لازم‌الاجرا شد که این سازمان، همواره با کسورات سنواتی قابل‌توجه روبه‌روست و بیش از 41 میلیون بیمه‌شده را هم تحت پوشش انواع خدمات سرپایی و بستری دارد. چالش فراگیر نبودن پوشش بیمه پایه، یکی از مهم‌ترین دلایل امتناع مبتلایان اختلالات روان برای آغاز یا ادامه مداخلات روان‌پزشکی است؛ چالشی که می‌تواند وضعیت بیماری را در مبتلایان از مرحله خفیف به وضعیت شدید سوق داده و برای سلامت جسم و روح این بیماران، خانواده وی و حتی همسایگان و بستگان و جامعه، به خطری جدی تبدیل شود.

1800 روان‌پزشک در ایران داریم

مریم رسولیان در گفتگو با خبرنگار حوزه بهداشت و پزشکی گروه اجتماعی خبرگزاری آنا گفت: یک هزار و 800 روان‌پزشک در ایران داریم که تلاش می‌کنند نقشی را در کاهش بیماری‌های روانی در کشور ایفا و حیطه‌هایی که مغفول مانده است، احیا کنند. این گروه سعی می‌کنند تا به روان‌پزشکی جامعه‌نگر نیز توجه شود، این بدان معناست که بیمار را تنها در بیمارستان نبینیم و بیمار با مشکلات اجتماعی‌اش دیده شود و بیمار را جزئی از جامعه بپنداریم نه به‌عنوان یک بیمار که هیچ ارتباط اجتماعی ندارد.

وی با تأکید بر اینکه دانشگاه‌ها باید با هم تبادل‌نظر داشته باشند، اضافه می‌کند که باید برنامه‌های مفید و غیرمفید را شناسایی کنند و یک رویه واحد بر اساس نیاز کشور در روان‌پزشکی کشور داشته باشیم. اخلاق در روان‌پزشکی بحثی جدی است که مغفول مانده است. وقتی جامعه رشد و پیشرفت می‌کند و تعداد آدم‌ها زیاد می‌شود رعایت اصول اخلاقی به‌صورت مجموعه کدهایی و رعایت قوانین باید وجود داشته باشد که مخصوص جامعه ماست و نباید از جوامع دیگر کپی شود.

در حوزه روان‌پزشکی در کجای دنیا قرار داریم

رئیس انجمن روان‌پزشکی ایران با اشاره به اینکه تفاوت بیماری‌های روانی در کشور ما با سایر نقاط دنیا خیلی بارز نیست اضافه می‌کند: به‌هرحال در منطقه جزو معدود کشورهایی هستیم که آمار کشوری داریم. خیلی از کشورها این آمار را ندارند و برخی آمار مانند خودکشی را گزارش نمی‌دهند. درواقع کشوری که آمار خودکشی آن صفر است به این معناست که آمار خود را گزارش نمی‌کند. این در حالی است که ما جزو کشورهایی هستیم که این سیستم ثبت و پژوهش‌هایمان فراگیر است و در حوزه بیماری‌های روانی آمار زیاد داریم. به‌طور مثال در بحث خودکشی آمار ما از میانگین جهان پایین‌تر است؛ منتهی میانگین ما در سه سال گذشته افزایش پیداکرده است در مقایسه با خودمان اینکه کمترین روند رو به افزایش را ببینیم، به ما هشدار می‌دهد که باید راجع به افسردگی و خودکشی کار کنیم.

وی اضافه می‌کند: واقعیت این است که روان‌پزشکی وابسته به تکنولوژی نیست به همین دلیل فکر نمی‌کنم تفاوتی نسبت به کشورهای دیگر دنیا داشته باشیم شاید توزیع درست داروها در مقاطعی دچار مشکل باشد؛ اما نکته مثبت اینجاست که بسیاری از داروها در داخل کشور ما تولید می‌شود.

رسولیان توزیع سیستم‌های خدماتی و پیگیری آن را در کشور ضعیف ارزیابی می‌کند و معتقد است در این حوزه با کشورهای پیشرفته دنیا تفاوت‌های اساسی داریم و باید روی این موضوع تمرکز کنیم.

 آگاهی بخشی قدم مؤثر برای حل مشکلات روانی

رئیس انجمن روان‌پزشکی ایران می‌گوید: میزان مراجعه به روان‌پزشک نسبت به مشکلات روانی در کشور بسیار پایین است و آن‌هم به دلیل انگی است که بیماری‌های روانی به مردم می‌زنند. در تحقیقی که چندی پیش انجام گرفت، مشخص شد که 63 درصد مردمی که دچار افسردگی و مشکلات روانی می‌شوند، معتقدند که بیماری‌شان خودبه‌خود درمان می‌شود و نیازی به مراجعه به پزشک نیست. این نشان می‌دهد دانش کافی در این خصوص وجود ندارد و متأسفانه عوارض آن به خانواده و جامعه اطراف آن فرد سرایت می‌کند واین یعنی آنکه نیاز به آگاهی بخشی بیشتر از درمان است و به همین دلیل بسیاری از مردم بر این باورند که بیماری روانی مشکل نیست و این ضعف شناخت مردم از این بیماری است.

وی با تأکید بر اینکه 24 درصد از مردم به ورود روانگر سلامت نیاز دارند، اضافه می‌کند که از این میزان 3 درصد دچار بیماری‌های حاد روانی هستند. متأسفانه مردم زمانی به روان‌پزشک مراجعه می‌کنند که بیماری‌شان به مرحله حاد می‌رسد و به همین دلیل درمان آن طولانی‌تر شده  و  باید آگاهی در خصوص این بیماری در کشور افزایش پیدا کند.

 رسولیان با تأکید بر اینکه برخی از مردم دلیل بروز بیماری‌های روانی را عقوبت کار بد می‌دانند، خاطرنشان می‌کند: آگاهی نقش مهمی در این خصوص بازی می‌کند. هنوز هم می‌بینیم که خانواده‌ای که فرزند معلول دارد، آن را پنهان می‌کند؛ زیرا این تصور در برخی افراد جامعه وجود دارد که آن‌ها فکر می‌کنند کار بدی انجام داده‌اند و گاهی متأسفانه ما در رسانه می‌بینیم که در برخی فیلم‌ها نقش منفی فیلم آخرش روی ویلچر می‌نشیند یا روانی می‌شود و این تفکر مشکلات زیادی برای حل بیماری‌های روانی ایجاد می‌کند.

رئیس انجمن روان‌پزشکی ایران ترویج غلط طب سنتی برای درمان افسردگی را یکی دیگر از مشکلات این حوزه عنوان کرده و می‌گوید: درمان‌های طب سنتی در افسردگی خفیف مؤثر است؛ اما با تشدید بیماری داروهای گیاهی پاسخ نمی‌دهد و می‌تواند به تشدید بیماری منجر شود هر بیماری اگر زود شناسایی شود درمان آن نیز زودتر صورت می‌گیرد.

اما تمام این مشکلات در کنار هم دست‌به‌دست یکدیگر داده تا از انواع اختلالات روان، هیولای  شکست‌ناپذیری برای خانواده این بیماران بسازد؛ هیولایی که در تمام ساعات شبانه‌روز، با اشتهای سیری‌ناپذیر بر سر سفره این خانواده‌ها می‌نشیند و هست و نیست‌شان را می‌بلعد تا آنجا که تمام خانواده‌های مبتلایان اختلالات روان، به‌شرط آغاز و ادامه درمان‌های روان‌پزشکی، به دهک‌های اول و دوم جامعه سقوط کرده و البته در صورت خودداری از درمان هم، اختلالات روان از آن دست بیماری‌های ناتوان‌کننده است که فرد مبتلا را به یک انسان بی‌مصرف و هزینه‌بر تبدیل کرده و بازهم در این شرایط، خانواده دارای بیمار اعصاب و روان، در فهرست فقرای جامعه قرار خواهد گرفت.

انتهای پیام/4087/پ