تولید زعفران ارگانيک در گرو حمایت عملی مسئولان/ آیا باید برای صادرات زعفران حق دلالی بدهیم؟
گروه استان‌های خبرگزاری آنا- داوود دهقانی محمودآباد؛ ذائقه تنوع‌طلب بشر همواره به‌دنبال ابتکارات نو و بدیع در ابعاد مختلف بوده و دامنه این خلاقیت حتی به بخش خورد و خوراک‌ها نیز کشیده شده؛ چراکه غذای لذیذ مورد علاقه افراد و ابنای بشر بوده است.
در دوران جدید بشر از هر چیزی برای لذیذکردن غذاهای خود استفاده می‌کند و ادویه مختلف در این بین نقش مؤثری دارند.
زعفران ازجمله ادویه و طعم‌دهنده‌های گران‌قیمتی است که در طول تاریخ همواره مورد استفاده بوده و با اندک مطالعه می‌توان به جایگاه این ادویه گران‌قیمت در زندگی بشر پی برد.
از دیرباز ایران به‌عنوان یکی از خاستگاه‌های کشت این ادویه گران‌قیمت مطرح بوده به‌طوری‌که بخش قابل‌توجهی از تولیدات زعفران جهان با فاصله بسیار زیاد با سایر کشورها در کشور ما انجام میشود.
در این روند و با دستیابی به کودهای شیمیایی، مرحله کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی دور از کودهای شیمیایی نبوده و این کودها با گذشت زمان آثار زیان‌بار خود را نشان داده‌‌اند.
اهمیت کشت این محصول به اندازه‌ای است که با ورود دانشگاه آزاد اسلامی به حل مسائل مختلف علمی و اجتماعی، تحقیق، پژوهش و کشت ارگانیک این محصول در دستور کار قرار داده و تحقیقات و پژوهش بر زعفران ارگانیک در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی به‌ویژه واحد تاکستان انجام شده است.
خبرنگار آنا برای آشنایی بیشتر با محصول زعفران ارگانیک با پژوهشگر زهرا دماوندی گفتگو کرده است که در ادامه می‌آید.
وی که در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان تحصیل و با پژوهشکده علوم صنایع غذایی ایران همکاری می‌کند در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید: «کشاورزی هستم که در مقاطع مختلف علمی تدریس هم می‌کنم و مهم‌ترین دلیلی که در عرصه تولید زعفران ارگانیک حضور پیدا کردم، این بود که در این سال‌ها مجبور بودیم روزبه‌روز و سال‌به‌سال لوله چاه‌های آب را در عمق بیشتری پایین ببریم.»
این پژوهشگر دانشگاه آزاد اسلامی اظهار می‌کند: «تاکستان در استان قزوین در مقایسه با سایر مناطق افت آب کمتری دارد با این حال بنده را که در حوزه دانشگاهی، عملی و کشاورزی فعال بودم به فکر واداشت تا در مورد محصولاتی که آب کمتری مصرف می‌کند، فعالیت و پژوهش کنم. از سوی دیگر به‌شخصه ناظر بودم که چگونه مصرف مواد شیمیایی می‌تواند باعث بروز انواع سرطان بین مردم شود.»
دماوندی با بیان این‌که اکنون شاهد رشد سرطان هستیم، می‌افزاید: «این رشد در نتیجه مصرف محصولات شیمیایی بوده که باعث سونامی سرطان شده که این نیز یکی از دلایل پژوهش و تحقیق بنده بر روی محصولات ارگانیک است.»
وی یادآور میشود: «رشد سرطان به‌دلیل وجود بیش از حدّ سم در محصولات کشاورزی است و از سوی دیگر با این‌که شاهد افزایش تولید در داخل هستیم؛ اما صادرات چندانی در حوزه کشاورزی به سایر کشورها وجود ندارد؛ چراکه آن‌ها اعتقاد دارند سم موجود در محصولات کشاورزی بیش از استاندارد است و با این استدلال از واردات محصولات کشاورزی ایرانی به کشورشان ممانعت می‌کنند.»
دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان خاطرنشان می‌کند: «با این پیش‌زمینه اقدام به انتخاب حدود 15 تا 16 محصول کردم تا نخست میزان مصرف آب این گیاهان را بررسی کنم؛ چراکه بر اساس بررسی‌ها متوجه شدم صنایع دارویی کشورهای فرانسه و آلمان برای ساخت داروهای خود حدود 70 تا 80 درصد از گیاهان دارویی استفاده می‌کنند برعکس کشور ما که مرکز تولید گیاهان دارویی بوده، صنایع داروسازی ما شیمیایی است و کمتر به این حوزه ورود کرده‌ایم.»
تولید ارگانیک به‌خودی‌خود انجام نمیشود
دماوندی تحقیقات خود را بر روی گیاهان دارویی در قسمت‌های مختلف کشور تشریح می‌کند و می‌افزاید: «در این تحقیقات متوجه شدم که فرصت خوبی است تا گیاهان دارویی به‌ویژه زعفران را پرورش دهم که در این راستا گیاهان انتخاب‌شده را در متراژ هزار متری کشت کرده و بررسی‌های خود را بر مصرف آب آنان آغاز کردم.»
وی یادآور میشود: «تولید ارگانیک به‌خودی‌خود انجام نمیشود و باید فعالیت‌های خود را با نظارت کشورهای دارای این تکنولوژی انجام داد، مثلاً کشورهای سوئیس، آلمان و ایالات‌متحده ازجمله کشورهایی هستند که شرکت‌های مستقر در آن‌ها، گواهی تولید ارگانیک صادر می‌کنند و برای اخذ این گواهی با شرکت‌های مستقر در هر سه کشور وارد همکاری و مذاکره شدم.»
این محقق رشته کشاورزی می‌گوید: «از آن‌جایی‌که در کشور ما کشت ارگانیک در مقیاس محدود انجام میشود؛ بنابراین شرکت‌های واردکننده سم‌های ارگانیک نیز محدود است که در ابتدای فعالیت خود به ارزیابی سم‌ها و کودهای ارگانیک این شرکت‌ها پرداختم یعنی سم و کودها را آزمایش می‌کردم تا ببینم کدام جواب می‌دهد، در این روند وقتی چند کود را با هم ترکیب می‌کردم به هم‌افزایی و تأثیر بالای کودهای پی می‌بردم.»
دماوندی اظهار می‌کند: «در روند تحقیقات خود برای رسیدن به کشت ارگانیک و محصول سالم فراز و فرودهای زیادی داشتم و با مؤسسات تحقیقاتی مختلفی ارتباط برقرار کردم به‌طوری‌که در یکی از این حضورها یکی از افرادی که با وی مرتبط شده بودم به من گفت که خون برای آماده‌سازی زمین خیلی مؤثر و مفید است.»
وی می‌افزاید: «با این شناخت هر روز در کشتارگاه دام حضور پیدا می‌کردم و خون حیواناتی که کشتار می‌شدند، جمع‌آوری و بر روی زمین برای فرآوری استفاده می‌کردم. در کنار خون، باکتری‌ها نیز برای فرآوری استفاده و هم‌زمان خون و باکتری باعث هم‌افزایی می‌شد.»
توانایی کشاورزان پیشکسوت برای انتقال مفاهیم به دانشجویان
این محقق و کشاورز پژوهشگر یادآور میشود: «برای شناخت و کسب اطلاعات بیشتر از کشاورزان زعفران‌کار در استان خراسان و مناطق و روستاهایی که زعفران کشت می‌کردند در محل حضور پیدا می‌کردم و با کشاورزان پیشکسوت به مبادله اطلاعات می‌پرداختم؛ چراکه معتقدم خیلی از مسائل است که استادان دانشگاه توانایی انتقال آن را ندارند و این کشاورزان پیشکسوت هستند که می‌توانند این مسائل را انتقال دهند.»
دماوندی خاطرنشان می‌کند: «با کمکی که از کشاورزان پیشرو در حوزه زعفران گرفتم و به‌کار بستن توصیه‌های آنان توانستم رکورد 25 کیلو زعفران در مقیاس یک هکتار را ثبت کنم و در مقیاس تحقیقاتی نیز توانستم رکورد بهتری ثبت کنم که اعلام آن ضرورتی ندارد.»
هر کیلو زعفران را حدود 20 میلیون تومان به فروش رساندم
وی با توجه به مشکلات دولت در فروش زعفران یادآور میشود: «سال گذشته دولت با مشکلاتی که داشت، توانست زعفران را کیلویی 5 تا 6 میلیون تومان بفروشد؛ اما من هر کیلو زعفران را حدود 20 میلیون تومان به فروش رساندم.»
این محقق و پژوهشگر علوم کشاورزی با بیان این‌که کشاورزان در ایران با کشت محصولات پرآب مانند هندوانه، خربزه، گوجه‌فرنگی و نظایر آن نمی‌توانند این محصولات را نسبت به تلاشی که می‌کنند با قیمت مناسب بفروشند، می‌گوید: «چرا باید کشاورزان با تلاشی که برای به ثمر نشستن دسترنج‌شان می‌کشند، محصولاتی را کشت کنند که عایدی اندکی نصیب آنان می‌کند؟»
دماوندی اقدامات انجام‌شده را با هزینه شخصی خود عنوان کرده و می‌افزاید: «در این مسیر هیچ حمایتی از ما نشده و با تلاش و فعالیت‌های خودم و یکی از کشاورزان هم‌محله‌ای بود که قبول کردم در زمین وی مشغول کار شوم و با فعالیتی که انجام دادیم، توانستیم کشت خوبی داشته باشیم و محصول‌‌مان را صادر کنیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که چرا الگوی کشت بین کشاورزان تغییر پیدا نمی‌کند؛ اظهار کرد: «تغییر الگوی کشت بین کشاورزان مانند تغییر فرهنگ بین عده‌ای از افراد است، درواقع اگر خواسته باشیم به تغییر الگوی کشت دست بزنیم، باید از طریق کشاورزان پیشرو و پیشکسوت اقدام کنیم؛ چراکه کشاورزان از همکاران خود بیش از افراد دانشگاهی حرف‌شنوی دارند.»
محقق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان می‌افزاید: «وقتی یک کشاورز می‌بیند که همکارش که حدود 500 تا 600 هکتار زمین دارد به تغییر الگوی کشت مبادرت ورزیده او نیز با الگوبرداری اقدام به تغییر الگوی کشت می‌کند وگرنه اگر خواسته باشیم از طریق استادان دانشگاه و توصیه‌های دانشگاهی اقدام کنیم، موفقیت چندانی به دست نمی‌آوریم.»
دماوندی یادآور میشود: «موفقیت کشورهای توسعه‌یافته به این‌صورت است که یک معلم و استاد کشاورزی متخصص در یک رشته است و به‌صورت عمومی نیست. بنده نیز با تأسی از این بینش اقدام به یادگیری همه علومی که مربوط به زعفران است، کرده‌ام و دوست دارم به تمام جزئیات محصول زعفران اشراف داشته باشم. در دیداری که با یکی از استادان علم شیمی داشتم به من گفت آیا حاضر هستی که بخش شیمی که به زعفران ارتباط پیدا می‌کند را آموزش ببینی که پاسخ مثبت دادم و در حال یادگرفتن شیمی هستم.»
همه قسمت‌های زعفران دارای خاصیت هستند
وی می‌گوید: «در تصور عامه کلاله‌های گیاه را با نام زعفران می‌شناسند این در حالی است که همه قسمت‌های زعفران دارای خواص و قابل استفاده بوده و عموم مردم از آن بی‌اطلاع هستند.»
این محقق عرصه کشاورزی اظهار می‌کند: «قسمت‌هایی از زعفران توانایی جذب املاح سنگین آب را دارد و در حال پژوهش بر روی آن هستیم تا این توانایی را به کارایی برسانیم یا این‌که قسمت‌های دیگر زعفران هست که با مصرف آن توسط زنان، فرآیند پیری در آنان به تأخیر می‌افتد. استفاده از بخش دیگری از زعفران از چرب‌شدن کبد جلوگیری و قند خون را متعادل می‌کند.»
وی با بیان این‌که زعفران در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد، بیان می‌کند: «بارها برای خرید یک ماده غذایی مراجعه کرده و بر روی بسته غذایی با این پیام که از رنگ مجاز غذایی استفاده‌شده مواجه شده‌ایم که این پیام نشان می‌دهد در ساخت آن ماده غذایی از ماده شیمیایی استفاده شده است، زعفران قابلیت رنگ‌زایی در مواد غذایی را دارد و برای رسیدن به این هدف بخشی از تحقیقات را در این راستا متمرکز کرده‌ام.»
این محقق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان می‌افزاید: «با به ثمر نشستن این تحقیقات نه‌تنها به سلامت غذایی مردم کمک میشود؛ بلکه کمکی به صنایع غذایی ایران است و در صورت دیگر با فروش گل زعفران توسط کشاورز زعفران‌کار به اقتصاد وی کمک میشود.»
دماوندی با بیان این‌که پرچم زعفران نیز دارای خواص پزشکی است به آنا می‌گوید: با استفاده از موادی که در پرچم زعفران است، می‌توان سرطان پروستات را در مردان کنترل و عقیمی مردان را درمان کرد. این‌ها مجموعه‌ای از اقدامات پژوهشی بنده بر روی زعفران است و اگر با محدودیت منابع مالی مواجه نشده بودم، تحقیقاتم به سرانجام رسیده بود.»
گاهی عطای تسهیلات بانکی را به لقایش بخشیده‌ام
وی با بیان مشکلاتی که در این مسیر داشته اظهار می‌کند: «برای گرفتن تسهیلات بانکی با مراجعه به مقامات وزارت جهاد کشاورزی و معاونت فناوری ریاست جمهوری با انواع و اقسام دست‌اندازها مواجه شدم که گاهی عطای آن را به لقایش بخشیده‌ام، با این حال، پژوهش و تحقیقات به منابع مالی احتیاج دارد که با مراجعه زیاد به وزارت جهاد کشاورزی و رایزنی با معاون وزیر توانستم حدود یک میلیارد تومان وام دریافت کنم که در مرحله اخذ آن با مشکل وثیقه مواجه شدم.»
این پژوهشگر رشته کشاورزی خاطرنشان می‌کند: «منِ پژوهشگر چه منبع مالی برای وثیقه‌ای دارم که خواسته باشم در گرو بانک بگذارم، هنوز که هنوز است در حال رفت و آمد برای گرفتن وام هستم و با مطلع شدن استانداری قزوین، مسئولان این نهاد در حال رایزنی برای پرداخت وام هستند.»
دماوندی با بیان مشکلاتی که در این مسیر گریبان وی را گرفته اظهار می‌کند: «اگر از روز نخست می‌دانستم که در این مسیر چه دشواری‌هایی در کمین بنده است، اصلاً قدم در این راه نمی‌گذاشتم؛ منظورم از دشواری‌ها دقیقاً کم‌لطفی‌هایی بوده که مسئولان دولتی در حق یک پژوهشگر و علاقه‌مند به صنعت کشاورزی می‌کنند. با این همه تبلیغاتی که از سوی دولت برای کمک به محققان و پژوهشگران میشود؛ اما هیچ کمکی نمیشود.»
دماوندی می‌افزاید: «متأسفانه با این‌که حدود 90درصد از زعفران جهان در ایران تولید میشود، سازمان خواروبار جهانی (فائو)، ایران را به نام تولیدکننده این محصول نمی‌شناسد؛ چراکه زعفران تولیدشده در ایران فرآیند شیمیایی دارد، گواهینامه ندارد، کشورهای توسعه‌یافته آن را خریداری نمی‌کنند و برای این‌که این محصول را بفروشند از یک کشور واسطه‌ای مانند امارات، قطر و یا عربستان استفاده کرده و آن را می‌فروشند.»
وی با بیان این‌که کشوری مانند اسپانیا یک‌دهم ایران تولید زعفران ندارد، می‌گوید: «این کشور به دلیل داشتن گواهینامه نامش در فهرست تولیدکنندگان زعفران در سازمان خواروبار جهانی وجود دارد.»
دماوندی خاطرنشان می‌کند: «تمام سعی بنده این است با تلاشی که می‌کنم و با کشت ارگانیک زعفران، نام ایران را در فهرست تولیدکنندگان زعفران در فائو ثبت کنم که اگر دیر شود ممکن است افغانستان زودتر از ما نام خود را در این فهرست ثبت کند.»
وی می‌افزاید: «چند سال پیش با اهدای بنه زعفران به افغانستان و کشت این محصول در این کشور رقیبی برای خودمان ساخته‌ایم که اگر این بنه‌ها وسعت کشت پیدا کند و نام افغانستان زودتر از ایران ثبت شود، زمانی‌که بخواهیم صادرات زعفران داشته باشیم باید به‌دلیل مجاورتی که در منطقه با افغانستان داریم، پورسانتی هم به این کشور بدهیم.»
انتهای پیام/4117/4062/پ
انتهای پیام/