نگاهی دوباره به بندهای تلخ برجام/ آیا واقعاً بازدید از دانشگاه‌ها، فقط در قالب «پروتکل الحالقی» صورت گرفته است؟
گروه سیاسی خبرگزاری آنا، مدت‌هاست که موضوع بازدید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور بر سر زبان‌ها افتاده و رسانه‌ها با هر دیدگاه سیاسی به آن می‌نگرند و آن را مورد واکاوی و بررسی قرار می‌دهند.
در همین رابطه علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان موضوع بازدید نمایندگان آژانس از دانشگاه‌ها را مورد تأیید قرار داده بود و آن را مطابق با پروتکل الحاقی عنوان کرد و موضوعی طبیعی دانست. همچنین او اعلام کرد که دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت، صنعتی امیرکبیر و کاشان جزو مراکز علمی و تحقیقاتی هستند که تاکنون بازدید از آ‌نها صورت گرفته است.
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان این‌که اگر در مقالات منتشرشده استفاده از مواد هسته‌ای مطرح شده باشد، مورد بازرسی و سؤال بازرسان قرار می‌گیرد، پیشنهاد کرده در صورتی‌که در مقالات پژوهشگران استفاده از مواد هسته‌ای مطرح شده است، این مواد را به سازمان انرژی اتمی تحویل دهند تا در حسابرسی آژانس انرژی اتمی به مشکلی برنخوریم.
توافقی که قرار بود ضامن توسعه پیشرفت علوم هسته‌ای باشد نه مانع!
همان‌طور که رئیس سازمان انرژی اتمی بیان کرده، این بازرسی‌ها طبق پروتکل الحاقی صورت پذیرفته؛ لذا برآیند این صحبت‌ها این است که بازرسان آژانس هرگاه احساس کردند در هر مرکز علمی و دانشگاهی که به موضوع علوم هسته‌ای و مواد هسته‌ای می‌پردازد، بازرسان آژانس اجازه بازرسی از آن را خواهند داشت؛ در صورتی‌که قرار بود بر اساس گفته مسئولان دولتی از رئیس‌جمهور گرفته تا منصوبان او، برجام بستر تحقیق و توسعه علوم هسته‌ای را فراهم کند نه این‌که مراکز علمی و تحقیقاتی را با هدف بازرسی بدون مجوز مورد رصد و پایش قرار دهد.
پروتکل الحاقی همواره موضوعی بوده که دولت علاقه‌ای به تشریح ابعاد مختلف آن نداشته است و هر گونه اقدام در این خصوص را مخالف جایگاه و حیثیت سیاسی خود می‌داند.
هرگاه برجام را مورد مطالعه قرار می‌دهیم، ردپایی از پروتکل الحاقی در آن مشاهده می‌شود؛ در واقع رضا روستاآزاد عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف و رئیس پیشین این دانشگاه در گفتگو با خبرنگار آنا می‌گوید: «این پروتکل ابهاماتی دارد که هرکسی می‌تواند از آن تفسیر به رأی کند».
با پروتکل الحاقی همچنان دانشگاه‌ها منتظر مهمان ناخوانده باشند
هرچند در برجام به‌طور مستقیم نامی از دانشگاهی خاص به‌منظور بازرسی سرزده از آن نیامده، اما در بندهایی از برجام به تکرار کلیدواژه «نگرانی» قید شده است که می‌تواند بهانه‌ای برای بازرسان آژانس برای بازرسی سرزده از مراکز علمی و تحقیقاتی کشورمان باشد.
در بندهای 75 برجام اشاره شده است که «در پیشبرد اجرای برجام، اگر آژانس نگرانی‌هایی در رابطه با مواد یا فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های غایر با برجام در محل‌هایی که تحت موافقت‌نامه جامع پادمان یا پروتکل الحاقی اعلام نشده‌اند، داشت آژانس به ایران اساس و پایه‌های چنین نگرانی‌هایی را ارائه نموده و درخواست شفاف‌سازی می‌نماید».
در بند 76 این توافقنامه که تکمیل‌کننده بند 75 است تأکید شده است: «اگر توضیحات ایران نگرانی‌های آژانس را حل‌وفصل نکند، آژانس ممکن است دسترسی به چنین محل‌هایی را منحصراً به‌دلیل راستی‌آزمایی عدم وجود مواد و فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در چنین محل‌هایی را درخواست نماید .آژانس به‌صورت مکتوب دلایل خود برای دسترسی و اطلاعات مرتبط را در اختیار ایران می‌گذارد».
از دو بند 75 و 76 چنین نتیجه‌گیری می‌شود که احتمالاً پیش از بازرسی سرزده نمایندگان آژانس از دانشگاه‌ها، دولت از این موضوع خبر داشته و آژانس، دولت آقای روحانی را مطلع ساخته، اما دولت آن را نه رسانه‌ای کرده و نه پیش از انجام بازرسی، رؤسای دانشگاه‌ها را از انجام این بازرسی باخبر ساخته است که اگر چنین فرضیه و احتمالی صحت داشته باشد در واقع دور از انصاف و اصول علمی و تحقیقاتی است؛ چون به‌طور قطع هر پروژه تحقیقاتی که در حوزه هسته‌ای در دانشگاه‌ها صورت می‌گیرد وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور از آن آگاه هستند؛ لذا دولت موظف است که نتایج علمی دانشگاه‌ها را حفظ یا حداقل پیش از انجام بازرسی، اساتید و مسئولان دانشگاه را در جریان این اقدام می‌گذاشت.
اما فرضیه یا احتمال دومی که وجود دارد عدم آگاهی دولت از انجام چنین بازرسی‌هایی بوده است؛ یعنی بندهای 80 و 81 برجام به آژانس این اجازه را داده که بدون اطلاع قبلی( بر اساس متمم که به برجام از سوی ایران پذیرفته شده است؛ یعنی پروتکل الحاقی) با دولت و مسئولان دانشگاه‌ها سرزده از مراکز علمی ما بازدید به عمل آورند. در واقع این دو بند همواره محل ایراد مخالفان و منتقدان برجام بوده که آن را مصداق بارز معایب و زیان‌های پروتکل الحاقی می‌دانند که منافع علمی و توسعه تحقیقاتی کشورمان را زیر پا گذاشته است.
در دومین بخش از بند 80 توافقنامه برجام آمده است: «ایران همه مکان‌ها و تجهیزات را، برای مثال ماشین‌های فرم‌دهی سرد، ماشین‌های پیچش الیاف و قالب‌های ساخت روتور را که به قصد تولید لوله‌های روتور و بیلوز مورد استفاده قرار می‌گیرند، اعلام کرده و به آژانس اجازه می‌دهد با پایش مداوم شامل محدودسازی و نظارت بر روی این تجهیزات از این موضوع راستی‌آزمایی نماید که این تجهیزات تولید سانتریفیوژها فقط برای فعالیت‌های مشخص در این برجام استفاده می‌شوند»
همچنین بند 81 این توافقنامه مستقیماً این اجازه را به بازرسان آژانس داده تا هرگاه احساس کردند بدون اطلاع با دولت ایران( بر اساس پروتکل الحاقی) از مراکز علمی و حساس بازرسی کند، این بند می‌افزاید: «برای 10سال، ایران به آژانس اجازه دسترسی جهت راستی آزمایی انطباق فعالیت‌های تحقیق‌وتوسعه و یا تولید جداسازی ایزوتوپی اورانیوم با این ضمیمه را خواهد داد».
پروتکل الحاقی در ایستگاه آخر؛ آیا گام چهارم تیر خلاص بر بازرسی‌های سرزده است؟
هرچند بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی به خبرنگار آنا از پایان یافتن این بازرسی‌ها خبر داده و گفته است که «در قضیه بازرسی نمایندگان آژانس از دانشگاه‌ها بعضی مسائل وجود داشت که این مسائل برطرف شد و هم‌اکنون موضوعی در رابطه با بازرسی نمایندگان آژانس از دانشگاه‌ها وجود ندارد»، اما همچنان این پرسش، بی‌پاسخ مانده که آیا با گام‌های کاهش تعهدات برجامی کشورمان، بازدید سرزده و بدون هماهنگی بازرسان آژانس از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی مانند سایر بخش‌های حساس خاتمه می‌یابد یا خیر.
البته، سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در بخشی از نشست خبری خود در محل وزارت امور خارجه درباره محدودیت بازرسی آژانس از دانشگاه‌ها و تأیید وزارت علوم گفت: این بازدیدها مربوط به برجام نیست و داوطلبانه و ذیل پروتکل الحاقی بوده است تا بهانه را از دست مخالفان بگیریم.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی با بیان این‌که در گذشته نیز موارد مشابهی بوده و پرونده آن بسته شده است، افزود: بازرسی آژانس از دانشگاه‌ها به کاهش تعهدات ما در برجام ربطی ندارد و در ذیل برجام نیز چنین مبحثی مطرح نشده و تنها در چارچوب پروتکل الحاقی بوده است.
از آن‌جا که سخنگوی سازمان انرژی اتمی در آخرین نشست خبری خود اشاره‌ای به پایان یافتن بازرسی‌ها در گام سوم کاهش تعهدات برجامی نداشته، اما این احتمال وجود دارد گام بعدی که از آن به‌عنوان گام آخر نام برده می‌شود، تیر خلاص بر پیکر پروتکل الحاقی و بازدید بدون هماهنگی بازرسان آژانس تلقی شود، البته هرچند رضا روستاآزاد با خبرنگار آنا در میان می‌گذارد که اعتقادی به این موضوع ندارد و بعید می‌داند دولت در گام آخر کاهش تعهدات برجامی بخواهد تصمیمی برای پایان دادن به پروتکل الحاقی اتخاذ کند.
البته در این رابطه از سخنگوی دولت پرسشی داشتیم که متأسفانه در نشست علی ربیعی به خبرگزاری آنا وقتی اختصاص داده نشد؛ در صورتی‌که خبرنگار آنا در ردیف نخست سؤال‌کنندگان قرار داشت و به بیشتر رسانه‌های ارزشی اجازه پرسش داده نشد. آیا این سؤال مطرح نمی‌شود که با تحقیق از دانشگاه جان دانشمندان هسته‌ای ایران در خطر خواهد بود؟!
انتهای پیام/4079/
انتهای پیام/