«توموگرافی» اگر بود شاید «درختان ولیعصر» قطع نمیشد/ دستگاهی که درختان را از مرگ حتمی نجات میدهد!
گروه استانهای خبرگزاری آنا ـ مجتبی آزادیان؛ قطع درختان در شهرها توسط شهرداریها بهویژه قطع آنها در کلانشهرهایی مانند تهران با واکنشها و انتقادهای مختلفی از سوی مردم، اجتماع، برخی مسئولان و فعالان محیط زیستی روبهرو میشود.
بسیاری از کارشناسان، فعالان محیطزیست و برخی استادان دانشگاهها با انتقاد از عملکرد شهرداریها چنین عنوان میکنند که هرچند شهرداریها در برخی مواقع در راستای زیباسازی بصری شهری اقدام به قطع درختان میکنند؛ اما این اقدامات اغلب بدون مطالعه، کار کارشناسی و بعضاً بهدلیل برخی سوءاستفادههای فردی صورت میگیرد.
چند سال گذشته بود که با مشاهده تصاویری که خبرگزاریها از درختان قطعشده خیابان ولیعصر تهران منتشر کردند، مشخص شد که متأسفانه بسیاری از این درختان سالم بوده و در صورت استفاده از کار کارشناسی روی درختان یا استفاده از دستگاههایی برای تشخیص میزان مقاومت و پوسیدگی درختان، از قطع بیمورد درختان جلوگیری میشد.
در این باره یکی از استادان دانشگاه آزاد اسلامی کرج چند سالی است که با طراحی و ساخت دستگاهی به نام توموگرافی، موفق شده مشخص کند که یک درخت با چه سرعت بادی و در چه جهتی امکان سقوط دارد.
دستگاه توموگرافی درخت شامل تعدادی سنسور پیزوالکتریک است که به محیط تنه درخت نصب میشود. با اتصال این سنسورها به تعدادی زمانسنج با دقت یکمیلیونیوم ثانیه، سرعت عبور صوت در داخل درخت قابل اندازهگیری است. با دانستن این نکته که سرعت صوت با پوکشدن درخت کاهش مییابد، نرمافزار این دستگاه طیف سرعت صوت و افتوخیز آن را به تصویر تبدیل میکند که بهعنوان تصویر توموگرافی یا توموگرام میشناسیم.
در همین زمینه خبرگزاری آنا ابتدا به بررسی کامل این دستگاه که در مراکز دانشبنیان دانشگاه آزاد اسلامی به تولید و بهرهبرداری رسیده پرداخته و با مهران روحنیا طراح و سازنده این دستگاه که استاد پایه 17 دارای دکتری تخصصی مهندسی صنایع چوب با گرایش مکانیک چوب است، گفتگو کرده است و سپس نظر کارشناسان را درباره نیاز شهرداریها در شهرهای مختلف بهویژه کلانشهرها و نیز شهرهای توریستی برای شناسایی درختان فرسوده و تشخیص درختان سالم برای جلوگیری از قطعکردن آنها مورد بررسی قرار میدهد.
مهران روحنیا طراح و سازنده دستگاه توموگرافی با بیان سوابق تحصیلی خود به آنا میگوید که بهطور تخصصی در زمینه مکانیک چوب و آزمایشهای غیرمخرب ارتعاشی به تحقیق مشغول بوده و علاوه بر کسوت معلمی در دانشگاه، مدیرعامل شرکت دانشبنیان آزمونگران غیرمخرب دارکوب هستم که در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج مستقر و دارای گواهی تسلط بر دانش فنی و سطح فناوری ساخت تجهیزات و ارائه خدمات ارزیابی غیرمخرب چوب و درخت از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.
وی در توضیح دستگاه توموگرافی اظهار میکند: دستگاه توموگرافی یا مقطعنگاری درخت سرپا سومین محصول دانشبنیان ماست. پایاننامه دوره دکتری خود را در زمینه آزمونهای غیرمخرب ارتعاشی در دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری دانشگاه مونپلیه 2 فرانسه و به راهنمایی یک استاد فرانسوی به انجام رساندم و در طول مدت اقامت در فرانسه با انجام قسمتهای اجرایی پایاننامه با نحوه عملکرد تجهیزات پیشرفته اروپایی آشنا شدم که پس از بازگشت به ایران بلافاصله دستگاه اندازهگیری خواص مکانیکی چوب توسط آزمون ارتعاش را ساختم و بهعنوان اختراع به ثبت رساندم.
روحنیا ادامه میدهد: با پیشرفت این دانش در دنیا با ترددی که در این سالها به اروپا داشتم با شرکت در کارگاههای تحقیقاتی دانشگاه شوپرون مجارستان و شرکت مجارستانی FAKOPP، متوجه شدم که میتوانم با کمک همکارانم در دانشگاه آزاد اسلامی دستگاه توموگرافی درختان را هم بسازم و این دانش در ایران قابل تولید است. دستگاه توموگرافی درخت شامل تعدادی سنسور پیزوالکتریک است که به محیط تنه درخت نصب میشود. با اتصال این سنسورها به تعدادی زمانسنج با دقت یکمیلیونیوم ثانیه، سرعت عبور صوت در داخل درخت قابل اندازهگیری است. با دانستن این نکته که سرعت صوت با پوکشدن درخت، کاهش مییابد، نرمافزار این دستگاه طیف سرعت صوت و افتوخیز آن را به تصویر تبدیل میکند که بهعنوان تصویر توموگرافی یا توموگرام میشناسیم.
ساخت نخستین دستگاه تمام ایرانی توموگرافی در سال 1395
سازنده دستگاه توموگرافی خاطرنشان میکند: تیم حرفهای خوبی متشکل از استادان ریاضیات، تصویرسازی، برق و الکترونیک، جنگلداری، مکانیک چوب و درخت در این زمینه تشکیل و روی این پروژه متمرکز شدیم که با سفارش شهرداری کرج، نخستین دستگاه تمام ایرانی توموگرافی درخت را در سال 1395 ساختیم که با راهاندازی شرکت دانشبنیان آزمونگران غیرمخرب دارکوب، موفق شدیم از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای این دستگاه، تأییدیه دانشبنیان و سطح فناوری و برای خودمان تأییدیه تسلط بر دانش فنی دریافت کنیم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا درختی که پوک شده و تصویر توموگرافی آن درخت را پوک نشان میدهد، باید قطع شود؟ اظهار میکند: خیر. ما با شعار حفظ درختان سرزمین پهناور ایران کار میکنیم. تصاویر مقطع درختان یا همان تصاویر توموگرام در مرحله بعد وارد تجزیه و تحلیلهای مهندسی بیومکانیک میشوند. به این صورت که با در دست داشتن تصویر مقاطع مخفی درخت، میتوانیم ممان اینرسی (یک پارامتر مکانیک مواد است) سطح مقطع سالم مانده درخت را محاسبه کنیم.
روحنیا ادامه میدهد: سپس با تلفیق این پارامتر با ارتفاع درخت بزرگی تاج، ضریب آیرودینامیک تاج درخت در وضعیت پربرگ، دانسیته هوا، انحراف استقرار درخت از وضعیت قائم و مقاومت ذاتی چوب آن گونه درختی، قادر هستیم مقاومت خمشی درخت و سرعت تندبادی را که میتواند درخت را بشکند، برآورد کنیم که با لحاظ ضرایب ایمنی استاندارد ANSI-a300 شناسنامه سلامت درخت حاوی اطلاعاتی چون سرعت باد کمخطر و سرعت باد بحرانی و پرخطر ارائه میکنیم.
سازنده دستگاه توموگرافی تأکید میکند: درختان باید سرپا بمانند و تا زمانی که برای عابران خطرساز نیستند، باید برای حفظ آنها تلاش کرد. نخستین تیماری که برای کمخطرکردن درختان در تندباد ارائه میکنیم سبکسازی تاج و کاهش ارتفاع درخت تا حد بهینه است. گاهی شهرداریها درختانی را به جرم پرخطربودن تا سه متر کوتاه میکنند. در صورتی که با محاسبات بیومکانیکی که ما انجام میدهیم گاهی به درخت اجازه میدهیم تا 25 متر ارتفاع داشته و کمخطر باشد. حتی درختی که ممکن است در تصویر توموگرام، مقداری هم پوکی و پوسیدگی مخفی داشته باشد.
وی عنوان میکند: گاهی برای مقاومسازی نیاز میشود درخت مانند دندان پوسیده را درمان کرده و پوسیدگی را با مادهای مقاوم پر کرد. شهرداریها گاهی خودشان این کار را با سیمان و بتن انجام میدهند که به هیچ عنوان مناسب نیست. پیشنهاد پژوهشی در این زمینه ارائه دادهایم که حفرههای پوسیده درخت را با کامپوزیت مقاوم چوب پلاستیک پر کنیم؛ اما گاهی هم درخت به حدی پرخطر است که مضرات آن پایه درختی میتواند برای انسانها بیش از فواید آن باشد و راهی هم برای مقاومسازی آن وجود ندارد. دقیقاً مثل دندانی که قابل درمان نیست و پزشک تشخیص میدهد که باید کشیده شود.
تأثیر تحریمهای اقتصادی بر گران شدن مواد اولیه
روحنیا درباره تأثیر تحریمهای اقتصادی بر کار خود به آنا میگوید: فقط گرانشدن مواد اولیه. اتفاقاً دستگاه ساخت ایران در شرایط تحریم شکوفا میشود؛ چراکه خدمات پس از فروش ما در ایران با محصولات خارجی قابل مقایسه نیست. دستگاههای ساخت شرکت ما، بهعنوان یک دستگاه برقی، خیلی راحت آسیب میبینند و خراب میشوند؛ اما ما بهعنوان سازنده دستگاه، بلافاصله امکان تعمیر آن را داریم. تصور کنید کاربری برود و دستگاه اروپایی یا آمریکایی بخرد. اگر این دستگاه پیچیده الکترونیکی در زیر باران یا هر دلیل دیگری آسیب دید، چگونه و با چه مشکلاتی باید به کشور سازنده ارسال تا تعمیر شود؟
سازنده دستگاه توموگرافی در پاسخ به این سؤال که آیا این محصول به تولید انبوه رسیده و برنامه فروش یا ارائه خدمات شما چگونه است؟ تصریح میکند: محصولات ما با سفارش ساخته و عرضه میشوند. کاربری این دستگاه به دلیل تخصصیبودن، نیاز به مهارت و دانش فنی دارد؛ بنابراین فقط برای کاربرانی که دارای پیشنیازهای لازم باشند، دورههای آموزشی برگزار میکنیم و به سفارش آنها در طول مدت 45 روز، دستگاه ساخته شده قابل تحویل به آنهاست.
چشمانداز روشن فناوری دستگاه توموگرافی
وی اظهار میکند: هنوز یک شرکت دانشبنیان نوپا هستیم. با وجود اینکه هر محصول جدید نیاز به زمان کافی برای معرفی و اطمینان مشتریها دارد؛ اما به دلیل نیاز کشور به ارزیابی خطرسازی شکستن و افتادن درختان شهری، استقبال نسبتاً خوبی داشتهایم. گرچه هنوز درآمدها با هزینهها سازگاری ندارد؛ اما چشمانداز روشنی برای این فناوری داریم. دستگاههای خود را در نمایشگاه ساخت ایران نیز عرضه میکنیم و همهساله خریداران میتوانند از حمایتهای مادی بلاعوض معاونت علمی ریاست جمهوری بهرهمند شوند.
همکاری با شهرداری کرج و در مقیاس محدود با شهرداریهای اصفهان، ساری، چمستان نور و قزوین
روحنیا مطرح میکند: به جز شهرداری کرج که در سطح خوبی از خدمات ارزیابی درخت و توموگرافی شرکت ما برای شناسایی توموگرافی درختان شهری بهرهبرداری میکند، تاکنون در مقیاس محدود برای شهرداریهای اصفهان، ساری، چمستان نور و قزوین نیز خدمترسانی داشتهایم؛ اما پروژههای بزرگ پردرخت که بازرسی الزامی درختان آن در دستور کار است و موافقتهایی هم شده است، بهدلیل نبود منابع و اعتبارات مالی کافی شهرداریها و سازمان جنگلها، برای اینگونه پروژههای جدید و علمی، هنوز عملیاتی نشده و منجر به قرارداد نشده است. در عین حال شکایتهای مسئولان از کمبود اختصاص بودجههای چنینی و در پی آن پرداختنشدن مطالبات پیمانکاران، گریبان ما را هم گرفته است، امیدواریم با شناختهشدن بیشتر و اطمینان مشتریان به خدمات دانشبنیان ایرانی بتوانیم این ترازوی درآمدها و هزینههای خود را قدری متعادلتر کنیم.
سازنده دستگاه توموگرافی درباره حمایت نهادهای مختلف از فعالیتهای دانشبنیان عنوان میکند: حمایت؟ بله شدهایم. اما تعریف ما با تعریفی که مسئولان از حمایت دارند، کمی متفاوت است. شرکت ما بهعنوان فناور برتر استان البرز انتخاب و از سوی استاندار محترم البرز لوح سپاس دریافت کرد. بارها از صندوق نوآوری با ما تماس میگیرند که بیایید تا به شما وام بدهیم.
نه وام میخواهیم، نه به کفزدن احتیاج داریم؛ ما کار میخواهیم
روحنیا تأکید میکند: ما به عنوان یک شرکت دانشبنیان، نه به وام احتیاج داریم، نه به سپاس و نه به کفزدن حضار سالنهای جشنوارهها. ما کار میخواهیم. شهرداری کرج به ما کار داد که البته نیاز خودش هم برطرف میشود؛ بنابراین ما از شهرداری کرج بیشتر از کسانی که مدال بر گردن ما انداختند، سپاسگزاریم. خدمات دانشبنیان توموگرافی درختان سرپا برای حفظ ایمنی تردد شهروندان در خیابانهای پردرخت شهری طراحی شده است.
وی میافزاید: دستمزد کار ما که صرف حمایت از این فناوری میشود، بهترین و مهمترین حمایت است که حتی از سوی دانشگاهها هم که محل تردد جوانان این مرز و بوم است، مغفول مانده است. وقتی درختی خدای ناکرده روی یک اتومبیل سقوط میکند، هزینه دیهای که مسئولان درختان شهری و بیمهها پرداخت میکنند، نمیتواند آسیب جانی را جبران کند. نکند عزیزی از دست برود و ما به فکر دیه باشیم؛ اما با هزینه دیه ما قادریم برای هزاران درخت تنومند شهری شناسنامه توموگرافی و سلامت صادر کنیم و از وقوع حادثه پیشگیری کنیم.
وی خاطرنشان میکند: مطابق استاندارد ANSI-a300 هرگونه مکانی از قبیل خیابانها، پارکها، رستورانهای باغی، دانشگاهها که پرتردد بوده و دارای درختان تنومند باشد، باید مورد ارزیابی توموگرافی و تجزیه و تحلیل بیومکانیکی خطرات شکستن و افتادن درختان قرار گیرند. این فناوری اکنون در ایران وجود دارد و بومیسازی شده است؛ اکیداً به مسئولان توصیه میکنم برای حفظ ایمنی تردد انسانها (شهروندان، دانشجویان، کودکان و خانوادهها) در سایه درختان از خدمات فناورانه شرکت دانشبنیان آزمونگران غیرمخرب دارکوب بهرهبرداری کنند که علاوهبر خدماترسانی، بهترین حمایت از این حرکت فناورانه و دانشبنیان خواهد بود.
روحنیا در پایان متذکر میشود: یکی از حامیان مهم ما بیمه ملت بوده که براساس توافقات حاصلشده، درختانی که گزارش شناسنامه سلامت صادره از سوی شرکت ما ادامه استقرار آنها را نسخه میکند، مورد بیمه مسئولیت خطرات شکستن و افتادن قرار میدهد.
4 دلیل اصلی قطع درختان بهویژه در کلانشهرها
مسعود نصری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهینشهر نیز در گفتگو با آنا درباره دلایل قطع درختان در شهرها بهویژه در کلانشهرها اظهار میکند: از دلایل قطع درختان میتوان به موارد متعددی اشاره کرد. یکی اینکه امروزه شهرها نیاز به محورهای توسعه دارند و اکثر معابرشان سیستم ترافیک و حمل و نقل خوبی ندارد؛ بنابراین شهرداریها با تهیه طرحهای جامعی که دارند، طرحهای جایگزینی شبکهها و معابر فرسوده را انجام میدهند.
وی اضافه میکند: در شهر اصفهان نمونه این اقدام را مشاهده کردیم که برخی از معابر که در آنها اتوبانهایی احداث شد، خیابانهای قدیمی تخریب و درختان تنومند آن باید قطع میشد یا بهطور مثال در خیابان چهارباغ اصفهان برای ایجاد مترو برخی از درختان در محل ایستگاههای مترو قطع شد که اینها همه بهدلیل زیرساختهای توسعه شهری است که مجبورند در برخی مسیرها درختان را قطع کنند و در این زمینه حداقل کاری که میتوان کرد این است که جایگزینی برای این درختان درنظر گرفته شود؛ بنابراین یک دلیل قطع درختان به طرح های توسعه فضای سبز بازمیگردد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهینشهر ادامه میدهد: دلیل دیگر مربوط به مسائل ایمنی است، شرایط برخی از درختان بهگونهای است که از لحاظ فرم رویشی ممکن است با یک باد ملایم یا در شرایط آب و هوایی سخت، سقوط کنند و همانطور که میدانید اگر یک درخت روی یک خودرو یا عابران پیاده سقوط کند، تمام خسارت حاصلشده و ضرر و زیان برعهده شهرداری است.
نصری بیان میکند: دلیل سوم قطع درختان به درختانی بازمیگردد که خشکیدهاند، معتقدم به دلیل بحران آبی که چند سال گذشته گریبان اکثر نقاط کشورمان را گرفته است، افت شبکه جریان آبهای زیرزمینی موجب شده برخی از درختان نتوانند از منابع آب زیرزمینی استفاده کنند و به مرور خشک شوند که نیاز است درختان جدید جایگزین این درختان شوند.
سودجویی برخی اشخاص دلیل اصلی قطع درختان
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهینشهر عنوان میکند: برخی افراد سودجو به دلیل اینکه زمینهایشان در محدودههای شهری میافتد، بهدلیل تغییر کاربری درختان را قطع میکنند که اینها عمدتاً جنجالبرانگیز میشود و این افراد از مراجع مختلف مجوزهای لازم را میگیرند که بتوانند تغییر کاربری بدهند و زمین را از حالت باغی به موارد شهری و ... تبدیل کنند تا سکونتگاهها را توسعه دهند.
نصری تأکید میکند: به نظر میرسد شهرداریها باید طرحهای جامع فضای سبز شهرها را اجرایی کنند که از نهادهای بالادستی به شهرداریها توصیه شده است و در این زمینه بانک اطلاعاتی فضای سبز و شناسنامهدار کردن درختان در حال کار هستند که امیدواریم بهزودی تمام شهرهای ما به این مهم برسند و هیچ درختی را بدون دید فنی و کارشناسی قطع نکنند.
لزوم توجه جدی شهرداریها به مباحث تغییر کاربری
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهینشهر تبیین میکند: باید مباحث تغییر کاربری بسیار مورد توجه شهرداریها قرار بگیرد و بحث طرحهای جامع شهری در ارتباط تنگاتنگ با مردم و دانشگاه انجام شود. این فرصت خوبی است که دانشگاهها به زمینههای مشاورهای و پژوهشی و همانطور که رهبر معظم انقلاب نیز سال گذشته فرمودند که «دانشگاهها قوه عاقله جامعه هستند»، ورود کنند. باید به این موضوع خیلی توجه کنیم و دستگاههای اجرایی به سمت دانشگاهها بروند و از پژوهشها و تحقیقاتی که در دانشگاهها شده است، استفاده کنند.
وی عنوان میکند: میطلبد که آن ارتباط بتواند براساس بخشنامههای بالادستی که توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تنظیم میشود، اجرایی شود و دولت تأکید بر استفاده از خدمات مشاوره دانشگاهها داشته باشد.
انسان گاهی اوقات احساس میکند قطع درختان خیابان ولیعصر عمدی است
فرخ مستوفی فعال محیط زیست نیز در گفتگو با آنا درباره دلایل قطع درختان در شهرها توسط شهرداریها بهویژه در شهرهای بزرگ و کلانشهرها اظهار میکند: قطع درختان از نظر زیباشناختی بسیار حائز اهمیت است. یک خیابان مانند ولیعصر تهران که از خیابانهای مهم جهان بوده با قطع درختان تبدیل به خرابه شده است. به نظرم استعداد میخواهد که آدم چنین کاری را انجام دهد. انسان گاهی اوقات احساس میکند که عمداً درختان این خیابان را قطع میکنند.
کسانی که کار تجاری میکنند، علاقهای ندارند که ویترینشان با درخت خراب شود
وی در پاسخ به این پرسش که شهرداری چه سودی از قطع درختان میبرد؟ بیان میکند: دلایل مختلفی وجود دارد. مهمترین دلیل این است که یک سری مراکز تجاری یا ساختمانهایی هستند که روبهروی آنها درخت است و کسانی که کار تجاری میکنند، علاقهای ندارند که ویترینشان با درخت خراب شود؛ بنابراین راههای مختلفی برای قطع درختان دارند. بهطور مثال در خیابان ولیعصر یک ایستگاه اتوبوس میزنند و به همین بهانه درختان آن قسمت را قطع میکنند، در حالی که بسیاری از ایستگاهها را زمان احداث به گونهای راهاندازی میکنند که به درختان آسیبی نرسد.
خیابان ولیعصر میراثی طبیعی بوده که به تهران رسیده است
این کارشناس محیط زیست عنوان میکند: اکنون مصالح تجاری برای مسئولان مهمتر است و راههای مختلفی را برای قطع درختان پیدا میکنند. افراد سودجو در این زمینه بسیار زیاد هستند، درحالیکه این زیبایی به همه ملت تعلق دارد. زیبایی یک خیابان برای ساکنان آن شهر است. خیابان ولیعصر میراثی طبیعی بوده که به تهران رسیده است.
مستوفی میگوید: به محض اینکه یک واحد تجاری کنار درخت قرار میگیرد، با روشهای مختلف بلایی سرش میآورند؛ کاری میکنند که یا درخت بشکند یا بریده و قطع شود و یا بهگونهای ضربه بخورد که آن مرکز تجاری پشت درخت دیده شود.
سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران فقط یک تماشاچی است
وی در پاسخ به این سؤال که سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران در این زمینه چه اقداماتی میتواند انجام دهد به آنا میگوید: این سازمان به نظر فقط تماشاچی است؛ بهطور مثال در گذشته تمام این درختان شناسنامه داشت. اگر کسی میخواست آن را ببُرد باید با ملاحظاتی آن را قطع میکرد؛ اما اکنون صرفاً یک مرکز تجاری یا یک شخص یا اشخاص سودجو بهراحتی میتوانند این کار را انجام دهند و نتیجه آن این میشود که از میدان ولیعصر به بالا دیگر درختی نماند. اکثر سودجویان به بهانه مریض بودن یا خشک بودن درخت را قطع میکنند.
به هر روی اتفاقاتی که از گذشته، این روزها و شاید برای همیشه توسط برخی بیتدبیریها، مدیریت ناصحیح، سودجوییها و ... به بهانههای مختلف برای درختانمان میافتد و به قطع آنها میانجامد، میتوان با رویکردی علمی پژوهشی و کمکگرفتن از دانشگاهیان و بهرهگیری از محصولات دانشبنیانی مانند دستگاه «توموگرافی یا مقطعنگاری درخت سرپا» مانع این اتفاقها و سودجوییها در عرصه طبیعت و فضای سبز شد و به درختان عمری دوباره و طولانیتر داد.
انتهای پیام/4078/4103/4062/پ
انتهای پیام/