آسیب به مجموعه فرهنگی بسطام بواسطه مدیریت چندگانه آن

گروه استان‌های خبرگزاری آنا، سال‌های گذشته از قول مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور شنیده بودیم که ایران دارای بیش از 30 هزار سایت تاریخی و گردشگری است که هرکدام از آنها در جذب گردشگر و اقتصاد گردشگری نقش بسزایی دارند.

شهر بسطام به‌دلیل وجود عرفای نامدار مانند بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی مورد توجه علاقه‌مندان و گردشگران است. محوطه تاریخی بسطام نیز ازجمله محوطه‌های ارزشمند تاریخی بوده که سالانه پذیرای گردشگران زیادی از داخل و خارج است.

برای آشنایی با این اثر تاریخی با مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌آید.
حامد عادل در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا درباره اقدامات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان در مسجد جامع بسطام اظهار کرد: وضعیت مسجد جامع بسطام پیچیده بوده و همین پیچیدگی اقداماتی که  میراث فرهنگی باید انجام دهد با دشواری مواجه ساخته است.

وی افزود: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان از سال 96 به‌طور جدی فعالیت خود را در این مسجد به‌عنوان پایگاه میراث فرهنگی آغاز کرده، البته ناگفته نماند که این اداره پیش‌تر از سال 96 نیز در این مجموعه از سال 85 تا 86 فعال بوده و  در این محوطه هزینه‌ کرده است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام با بیان اینکه قبل از این، حمام بسطام را که در اختیار شهرداری بود، بازسازی و ترمیم کردیم و در آینده‌ای نزدیک باید آن را به موزه شهر بسطام تبدیل کنیم، اظهار کرد: اقدامات و مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کشور در خیلی از بناهایی که وقفی یا مذهبی هستند به‌‌دلیل داشتن مدیریت چندگانه با مشکل مواجه می‌شود.

عادل با تشریح مدیریت چندگانه گفت: منظور از مدیریت چندگانه این است که مثلاً مسجد جامع بسطام هیئت‌امنایی دارد که مباحث مربوط به برگزاری نماز و مراسم‌ مذهبی را مدیریت می‌کنند. از سوی دیگر چون بنا، مذهبی است اوقاف به‌نوعی خود را دخیل می‌داند و از باب تاریخی بودن اداره میراث فرهنگی نیز در آنجا پایگاه دارد.

وی با بیان اینکه اداره اوقاف برای مجموعه تاریخی بسطام اقدام به ثبت سند کرده است، افزود: مجموعه تاریخی بسطام شامل هفت دوره تاریخی از قرن سوم تا دوران پهلوی شامل مسجد بایزید، امامزاده، گنبد غازان خان، ایوان الجایتو، مقبره بایزید، مناره سلجوقی، مدرسه شاهرخیه و ... می‌شود که این اقدام اوقاف برای ثبت سند ازنظر من کارشناس میراث فرهنگی صحیح نیست؛ چراکه نوع رفتارها با بنا و محوطه تاریخی چندگانه می‌شود و فضای فکری اوقافی‌ها و هیئت‌امنا با فضای فکری میراث فرهنگی متفاوت است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام بیان کرد: چون فضای فرهنگی این مدیریت‌ها باهم متفاوت است در مدیریت بنا خواه‌ناخواه تنش‌هایی به وجود می‌آید و به محوطه تاریخی آسیب وارد می‌شود، به‌عنوان‌مثال چند بار به هیئت‌امنای مسجد جامع تاریخی بسطام به‌دلیل اقداماتی که انجام داده‌اند، تذکر شفاهی و کتبی داده‌شده است و اعلام‌شده به‌دلیل قدمتی که مسجد دارد و به‌دلیل ارزش تاریخی مسجد، هرگونه دخل و تصرف در مسجد باید با هماهنگی پایگاه میراث فرهنگی بسطام باشد.

عادل با بیان مشکلاتی که بر سر راه مدیریت میراث فرهنگی بسطام برای حفظ مسجد وجود دارد، یادآور شد: بخش امامزاده و مسجد دارای دو هیئت‌امنا است و وجود دو هیئت‌امنا، کار ما را با دشواری مواجه کرده است؛ چراکه دو هیئت‌امنا با افراد مختلف، سلیقه‌های متفاوت به دنبال دارد، مثلاً چند سال پیش هیئت‌امنای مسجد به‌دلیل نیازی که داشته‌اند، اقدام به احداث آبدارخانه کرده‌اند که ازنظر من به‌عنوان کارشناس میراث فرهنگی وجود چنین فضایی داخل شبستان یک مسجد تاریخی زیبنده و شایسته نیست و کاملاً خلاف قانون است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام یادآور شد: به‌تازگی برای نصب دستگاه‌های ناکش(رطوبت موجود در فضاهای تاریخی) خودمان وارد عمل شده‌ایم و در حال اصلاحات هستیم یعنی خیلی ریز و زیرپوستی در حال اقدامات مرمتی هستیم به‌طوری‌که به زیبایی اثر آسیبی وارد نشود و این برای یک کارشناس میراث فرهنگی مهم است و برای فرد غیر میراثی شاید زیاد قابل توجیه نباشد.

عادل با بیان ویژگی‌های مسجد جامع بسطام که مربوط به دوران ایلخانی و  قدمت 700 ساله دارد، افزود: محراب گچکاری شده این مسجد میان مساجد جامع موجود در کشور منحصربه‌فرد بوده و گچ‌بری بی‌نظیری دارد، وجود این محراب در مسجد خیلی مورد توجه قرارگرفته است.

وی با بیان قدمت مسجد جامع بسطام افزود: در مسجد چند کتیبه که تاریخ آن را مشخص کرده داریم. در محراب مسجد تاریخ 706 هجری ثبت‌شده، در برج کاشانه 723 و تاریخ 700 را هم  داریم که این تاریخ‌ها نشان‌دهنده قدمت این مسجد است و با وجود اینکه مسجد دارای قدمت طولانی است، سه وعده نماز جماعت در آن برگزار می‌شود؛ چراکه پویایی مسجد به برگزاری مراسم مذهبی و برگزاری نماز جماعت در آن است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام خاطرنشان کرد: یک محوطه و مسجد تاریخی که قدمت 700 ساله دارد ازنظر کارشناس میراث فرهنگی باید خیلی با مدارا با آن رفتار کرد و اقدامات حفاظتی باید با دقت در آن انجام شود و به‌عنوان وظیفه‌ای که داریم در انجام آن کوتاهی نمی‌کنیم؛ اما هیئت‌امنا در نگهداری این بنا حساسیت لازم را ندارند که از آنان در نگهداری این مسجد تاریخی توقع بیشتری داریم.

عادل با بیان اینکه عرصه مجموعه تاریخی بسطام حدود 17 الی 18 هزار مترمربع است، افزود: پایگاه میراث فرهنگی بسطام به‌غیراز خود من نیرویی ندارد و افرادی که در حفظ و مرمت این بنا ما را یاری می‌کنند، بیشتر دانشجویان رشته معماری و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی و ابنیه تاریخی هستند.

وی افزود: از سال 96 تا امروز حداقل هفت‌ تا هشت کارگاه فعال مرمت در این پایگاه داشته‌ایم و سال نخستی که بنده در مسجد جامع حضور پیدا کردم، نخستین اقدامات مرمتی در جداره‌ها و مسیرهای آب و ناودان‌ها انجام شد، هم‌زمان بخش‌های داخلی مسجد، حمام و برج و باروی بسطام و بام مسجد ایلخانی بسطام نیز مرمت و سبک‌سازی شد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام با بیان اینکه مسئولیت میراث فرهنگی خرقان و بسطام باهم است، افزود: محوطه‌سازی آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی نیز انجام‌شده و از مردادماه سال گذشته مطالعات مناره سلجوقی در دستور کار قرارگرفته که تقریباً مطالعات رو به پایان است و منتظر هستیم بعد از تصویب طرح در شورای راهبردی پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان عملیات استحکام‌بخشی و مرمت مناره سلجوقی را در دستور کار قرار دهیم.

عادل افزود: این مناره حدود سه‌درجه‌ای کج شده و حدود 50 سال است که توسط داربست فلزی محافظت می‌شود، سال گذشته مطالعات خاک را انجام دادیم و آزمایش‌های لازم انجام‌شده که بر اساس آن مطالعات متوجه شدیم بستر خاکی پای مناره خیلی ضعیف است و خاکی که باید مقاومت مدنظر ما را داشته باشد در عمق 10 متری قرار دارد و در لایه‌های بالایی خاک خیلی ضعیف است و بعدازآن قسمت فوقانی مناره باید اصلاح و اقدامات مرمتی در دستور کار قرار بگیرد که به‌زودی فعالیت خود را بر روی این پروژه آغاز می‌کنیم.

گفتگو از: داوود دهقانی محمودآباد

انتهای پیام/4117/4062/