قیام 15 خرداد و اکنون ما

گروه سیاسی خبرگزاری آنا؛ قیام 15 خرداد یکی از رویدادهای برجسته تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران است که مطالعه و تحلیل آن حتی برای شرایط امروز کشور نیز ارزشمند و ضروری است. یکی از ثمرات و مواهب مطالعه تاریخ که بر آن تأکیدات فراوان شده، عبرت‌گیری است.

عبرت‌های نهفته در دل رویدادهای تاریخی، مطالعه آنها را برای ما به امری ضروری تبدیل می‌کند. واقعه تلخ 15 خرداد از جمله وقایعی است که به فهم جامعه ایرانی و مسیر تحولات آن و بازیگران اصلی این تحولات و گفتمان‌های اصلی حاکم بر آن کمک خواهد کرد.

15 خرداد سال 42 در واقع تقابل و رویاروئی دو گفتمان در جامعه ایرانی است که در یک سوی آن گفتمان غربگرای وابسته و در سوی دیگر آن گفتمان اسلام‌گرای شیعی استقلال‌طلب قرار گرفته است. تقابلی که امروز نیز جامعه ایرانی آن را تجربه می‌کند.

گرچه 56 سال از آن حادثه خونین می‌گذرد اما هنوز آن تفکری که خون هزاران انسان بی‌گناه را بر زمین ریخت و آن فاجعه را آفرید در رنگ و لباس دیگری زنده است و فعالیت می‌کند. تفکری که می‌خواهد همچون دهه پنجاه مجری و پیاده کننده طرح‌ها و برنامه‌های دیکته شده غربی در کشور باشد و تفکری که امروز اقتصاد و فرهنگ این کشور را در لوای لیبرالیسم و نو لیبرالیسم ناقص و کاریکاتوری به ناکارآمدی کشانده و اسباب نارضایتی مردم را فراهم کرده است.

تفکری که به بهانه دموکراسی، روشنفکری، بازار آزاد، خصوص‌سازی ناقص و رهاسازی اقتصاد کشور را دچار مشکلات فراوانی کرده است. تفکری که امروز به بهانه پیشرفت و رشد، سیاست‌هایی را به اجرا گذاشته است که در تقابل با آرمان‌های دینی و اعتقادی مردم قرار دارد و عزت مردم را نشانه رفته است.

آنچه در خرداد سال 42 مردم را به قیام واداشت حراست از اسلامیت کشور و شرافت و آزادگی شان بود که با لوایحی چون لوایح انجمن‌های ایالتی و ولایتی و یا انقلاب سفید شاه و مردم خدشه دار شده بود. تقابل گفتمان‌ها در خرداد 42 که در نهایت به پیروزی گفتمان اسلام سیاسی و انقلابی در قالب انقلاب اسلامی منتهی شد همچنان ادامه دارد و به همین دلیل است که حضرت امام خمینی(ره) بر حفظ یاد و خاطره این واقعه تأکید دارند و می‌فرمایند: «15 خرداد از خاطره ها محو نخواهد شد و باید در سالروز آن، هرچه بیشتر آن را زنده نگه داشت، 15 خرداد که مصادف با دوازدهم محرم بود سند زنده مخالفت شجاعانه ملت ایران در مقابل استبداد عمال اجانب و استعمار چپ و راست است». (صحیفه نور،988:1381)

از سوی دیگر قیام 15 خرداد به ما می‌گوید که اجانب هرگز از سر دلسوزی با دولت و ملت ایران رفتار نکرده‌اند و چشم امید دوختن به آنان و چیدن همه تخم‌مرغ‌ها در سبد گفتگو و مذاکره با آنها فکری اشتباه است. رژیم‌هایی که فریاد حقوق بشر و آزادی بیانشان گوش فلک را کر کرده است در واقعه خونین 15 خرداد سکوت کردند و نه جنایت رژیم شاه را محکوم کردند و نه از آزادی بیان مخالفان و قیام کنندگان دفاع کردند. این خطایی نابخشودنی است که علی‌رغم وجود ده‌ها سند تاریخی مبنی بر بی‌اعتماد بودن طرف‌های غربی باز هم کشور را معطل نتیجه دادن مذاکره و گفتگو با آنها کنیم.

درس دیگر قیام 15 خرداد برای امروز ما وحدت کلمه و اتکای به قدرت عظیم مردم است. در هر طرح و برنامه‌ای که مردم در آن فراموش شده باشند و نقش حاشیه‌ای گرفته باشند آن برنامه و طرح راه به جایی نخواهد برد. از سوی دیگر کارهای بزرگ و اساسی در کشور تنها با حضور و حمایت گسترده مردمی امکان‌پذیر خواهد بود.

نظام مدیریتی امروز کشور باید به این باور برسد که سست شدن پیوندهایشان با مردم و عدم اتکای آنها به مردم و بی‌توجهی به مطالبات آنان خسارت بار خواهد بود. مقام معظم رهبری اتکای به مردم را از مهمترین ویژگی‌های انقلاب و قیام 15 خرداد می‌دانند و می‌فرمایند: «نكته اينجاست كه همين پيوند است كه ضامن پيشرفت نهضت، اوج نهضت و پيروزي نهضت می‌شود. هرجا يك حركتی، يك نهضتی به مردم متكی بود و مردم با آن همراه شدند، اين نهضت قابل ادامه است؛ اما اگر مردم با يك حركت اعتراضی پيوند نخوردند، ناكام خواهد ماند». (بیانات در تاریخ 1392/03/14)

تجربیات تاریخی ما نیز نشان می‌دهد که عدم پیوند نهضت‌های بزرگ و جنبش‌ها با بدنه مردم به شکست منجر خواهد شد. دو واقعه نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت گواه این مدعاست. «كمااينكه بعد از حادثه مشروطه در ايران قضايائی اتفاق افتاد، مبارزاتی شروع شد، هم از طرف گروه‌های چپ، هم از طرف گروه‌های ملی، اما همه اينها در طول تاريخ نهضت‌های ايران، سرنوشتشان شكست و ناكامی بود؛ چون مردم با اينها نبودند. وقتی مردم وارد ميدان می‌شوند و پشتوانه يك نهضت، احساسات مردم، انديشه مردم و حضور مردم مي‌شود، آن نهضت قابل ادامه است و پيروزی برای آن نهضت رقم مي‌خورد؛ حادثه 15 خرداد اين مطلب را نشان داد؛ نشان داد كه مردم پشت سر روحانيت هستند».(1392/03/14)

و نکته آخر اینکه قیام 15 خرداد به ما ثابت کرد آن هیبت و هیمنه‌ای که دشمن در داخل و خارج از کشور برای خود ساخته است توخالی و پوشال است و آنچه که می‌تواند این هیبت را در هم بشکند ایمان به خدا و همت و حرکت جهادی است. به همین دلیل است که امام راحل 15 خرداد را بازکننده راه قیام‌های نسل‌های آینده کشور می‌داند.

به فرموده ایشان: «قیام 15 خرداد اسطوره قدرت ستم‌شاهی را در هم شکست و افسانه‌ها و افسون‌ها را باطل کرد. شهادت جوانان رشید و زنان و مردان در آن روز سد عظیم قدرت شیطانی را از بنیان سست کرد. خون سلحشوران کوخ‌نشین، کاخ‌های ستم را در هم کوبید. ملت عظیم‌الشان با قیام و نثار خون فرزندان عزیز خویش راه قیام را برای نسل‌های آینده گشود و ناشدنی‌ها را شدنی کرد».

قیام 15 خرداد و سایر تحولات تاریخی کشور را باید بازخوانی و نقد و بررسی کرد تا از دل این وقایع مهم چراغی بسازیم برای راه آینده و از خطاها و قوت‌ها درس بگیریم و از آزمون و خطا در این برهه حساس بپرهیزیم. آزمودن آزموده‌های گذشته چیزی جز اتلاف وقت و سرمایه ندارد و کشور از این بابت متحمل خسارت‌های جبران ناپذیری خواهد شد.

*استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاسی

انتهای پیام/4123/