باید برای قشر دانشگاهی به صورت اختصاصی تولید محتوا داشته باشیم

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، فعالیت انتشارات جهاد دانشگاهی هم‌زمان با تأسیس آن در سال ۵۹ آغاز شد و تا به امروز بالغ‌بر ۶ هزار عنوان کتاب در موضوعات مختلف دانشگاهی توسط این سازمان و شعبی که در سراسر کشور دارد منتشرشده است.

در راستای آشنایی با فعالیت‌های سازمان انتشارات دانشگاهی گفتگویی با عادل تقوی، رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی داشته‌ایم که در بخش اول به شاخص‌ترین فعالیت‌ها، اهداف جشنواره‌های کتاب و پایان‌نامه سال و مسابقه دفاع سه‌دقیقه‌ای از پایان‌نامه دانشجویی، مأموریت سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در فضای دانشگاه و نشر علمی اشاره شد که در ادامه، بخش دوم این گفتگو را می‌خوانید:

آنا: کتاب دانشگاهی بر چه پایه و اساسی تولید می‌شود و باید چه شرایطی را داشته باشد؟

تقوی: کتاب دانشگاهی که از نامش هم پیداست باید بر اساس نیازهای فضای دانشگاهی تولید شود که بخشی از این نیازهای درسی دانشجویان و اساتید است و یا به توصیه اساتید به‌عنوان منبع و مرجع درسی معرفی می‌شوند که خود اساتید نیز برای انجام تحقیقات علمی از این کتاب‌ها استفاده می‌کنند. بخش دیگری از کتاب‌ها در دانشگاه به‌عنوان منابعی هستند که لازم است مکمل فضای تدریس و کلاس باشد و ویژگی مکمل بودن را حتماً دارا باشند.کتاب دانشگاهی محدودیت‌های به‌خصوصی دارد. لازم است در قالب یک سرفصل‌هایی که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی،‌ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است تولید و در اختیار دانشجویان قرار بگیرد. برای غنی‌تر شدن ظرفیت‌های علمی دانشجویان، کتاب دانشگاهی نباید در قالب حل‌المسائل و یا کمک‌درسی که رایج در فضای کتاب‌های آموزشی است تولید شود بلکه باید به‌عنوان یک مکمل اطلاعات را تکمیل و جاذبه‌های بصری و ظاهری را نیز داشته باشد. موضوع تبدیل‌شدن پایان‌نامه‌ها به کتاب یکی از محورهای فرعی این جشنواره پایان‌نامه‌های سال دانشجویی است که بیشتر با هدف شناسایی ظرفیت‌های علمی که در فضای پایان‌نامه‌های دانشجویی است برگزار می‌شود. شاید یک پایان‌نامه یک ایده خوبی را مطرح کند اما این دلیل نمی‌شود که بخواهیم هر پایان‌نامه‌ای را به کتاب تبدیل کنیم. به‌عنوان‌مثال پایان‌نامه‌های حوزه پزشکی که غالباً به‌صورت طرح آزمایشگاهی ارائه می‌شود و درنهایت منجر به تولید واکسن و یا تولید دارو می‌شود و همچنین احتمالاً در فضای علوم انسانی، کشاورزی و منابع طبیعی ظرفیت‌های ارائه‌شده می‌تواند به کتاب تبدیل شود که برای تبدیل این آثار از نظرات برگزیدگان دوره‌های قبل استفاده می‌شود و با حمایت از ظرفیت‌های برتر آثار به کتاب تبدیل می‌شود. جشنواره پایان‌نامه سال دانشجویی معمولاً در مردادماه البته به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شود که دوره هفدهم آن در مردادماه 97 برگزار شد و دوره هیجدهم نیز در مردادماه 98 برگزار خواهد شد.

آنا: برنامه جهاد دانشگاهی برای کتاب دانشگاهی و مقابله با افزایش‌گرانی کتاب چیست؟

تقوی: جهاد دانشگاهی محتوی که توسط اساتید و دانشجویان تولیدشده است را بعد از داوری و ارزیابی‌های لازم توسط متخصصین و اساتید به کتاب تبدیل می‌کند. بخش دیگری از محتوی تولیدشده در قالب سفارش موضوع در حوزه‌های مختلف مثل حوزه فرهنگ دانشگاهی، حوزه سیاست‌گذاری فرهنگی کار می‌شود. در بخش نیازهای مطالعاتی خارج از فضای درسی برای دانشجو سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی امسال برای سومین بار نظرسنجی نیازهای مطالعاتی دانشجویان را در حاشیه سی و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با همکاری مرکز افکارسنجی دانشجویان اجرا کرد. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فرصت بسیار مناسبی است که طیف‌های مختلف دانشجویی از دانشگاه‌ها و استان‌های مختلف در این محل مورد ارزیابی و سنجش قرار بگیرند که از این طریق توانسته‌ایم کمیت و کیفیت آثار را به‌خوبی مورد سنجش قرار داده و در بخش اساسی مربوط به اطلاعات عمومی از فضای مطالعاتی دانشجویان کسب کنیم. نتیجه این نظرسنجی به ما نشان داد که دانشجویان علاوه بر کتب درسی تمایل و رغبت قابل‌ توجهی به مطالعه کتاب‌های غیردرسی در قالب رمان و داستان و شعر و... دارند.

در بخش کتاب‌های غیردرسی یا کتاب‌های عمومی می‌توان گفت که آثار مفید و متناسب با فضای دانشگاه و دانشجو تولید نشده است که آثار تولیدشده در بخش عمومی چندان مورد توجه جامعه دانشجویی و دانشگاهی نیست که باید برای قشر دانشگاهی به‌صورت اختصاصی تولید محتوی داشته باشیم. به همین دلیل با هماهنگی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی در نظر داریم به حوزه نشر آثار عمومی هم ورود کنیم و علاوه بر این‌که مأموریت تولید کتاب‌های دانشگاهی را بر عهده‌داریم، بتوانیم در بخش کتاب‌های عمومی برای استفاده دانشجویان بر اساس نیازسنجی‌ها و آمار‌ها در تولید آثار فرهنگی فعالیت کنیم و دراین‌بین بخشی از نیازهای جامعه دانشگاهی را برآورده سازیم.

آنا: برای مناسب‌سازی و کنترل قیمت کتاب چه پیشنهادی دارید؟

تقوی: در بحث قیمت کتاب ما به‌تنهایی نمی‌توانیم تاثیرگذار باشیم. رسیدگی به قیمت کتاب نیازمند این است که متولیان و نهادهای مربوطه با ورود و توجه جدی به این مشکل موانع پیش‌روی آن را برداشته و پیش از پیش در کنار هم قرار بگیرند و برای رفع مشکلات مربوطه مبارزه کنند و یا استراتژی تدافعی به کار بگیرند تا با این بحرانی که در فضای نشر به وجود آمده و تمام ناشران را در برگرفته چاره‌ای بیندیشند. کاغذ به‌عنوان یکی از مواد اولیه نسبت به سال گذشته تقریباً در همین ایام که نزدیک نمایشگاه کتاب بود بیش از سه برابر افزایش داشته است و قطعاً این در قیمت کتاب تأثیرگذار خواهد بود چراکه سایر مواد اولیه نیز به طبع کاغذ افزایش قیمت داشته است. ما سعی کردیم در حد بضاعت خودمان در قیمت‌گذاری‌ها رعایت حال دانشجویان را داشته باشیم. دانشجویانی که به انتشارات جهاد دانشگاهی مراجعه می‌کنند کاملاً با این تفاوت روبه‌رو می‌شود که در بحث قیمت‌گذاری نسبت به سایر ناشران خصوصی مراعات به عمل رسانده و سعی کردیم با تسهیلات و با همکاری وزارت ارشاد و با برگزاری نمایشگاه‌های متعدد، نیازهای دانشجویان را به حداقل برسانیم و موارد را تسهیل کنیم.

آنا: به‌عنوان ناشر دانشگاهی نظر شما در مورد کتاب‌های الکترونیکی چیست؟ آیا فضای لازم برای فعالیت در حوزه این داریم؟

تقوی: کتاب الکترونیک، کتابی که در فضای نرم‌افزارها است و کتابی که به‌صورت پی‌دی‌اف و فرمت‌های دیگر در فضای گوشی‌های همراه و تبلت یا کامپیوترهای شخصی می‌توان از آن استفاده کرد. استفاده از فضای مجازی یا فضای الکترونیک برای عرضه کتاب ظرفیت دیگری است که می‌توان به آن بیشتر توجه کرد. وقتی شرایط حضور در فضای فیزیکی سخت شده است لازم است جایگزین و راه‌حلی برای آن تهیه کرد. اگر به این مورد توجه نشود به‌الطبع مخاطب به سمت یافتن جایگزین بهتر خواهد بود که چه‌بهتر این تغییر فضا قبل از هر گزینه دیگری مورد مطالعه دقیق صورت بگیرد تا بتوان دانشجو و جامعه دانشگاهی را به نحو احسنت مورد رضایت قرارداد. در این فضا نیز با استناد به نظرسنجی انجام‌شده کماکان در حدود 90 درصد دانشجویان ترجیح می‌دهند کتاب فیزیکی را در اختیار داشته باشند، باوجوداینکه اپلیکیشن‌های موجود در فضای مجازی هرروز با سرعت بیشتری در حال پیشرفت هستند کتاب الکترونیکی در این شرایط در اختیار بخشی از جامعه دانشگاهی قرارگرفته است. این ظرفیت دیگری است که برای عرضه کتاب در اختیار مخاطبین قرار داده‌شده است. استفاده از فضای مجازی یا فضای الکترونیک است، وقتی‌که شرایط حضور در فضای فیزیکی سخت شده باشد باید یک جایگزینی برای آن پیدا کرد و اگر ناشرین کتاب دانشگاهی این کار را انجام ندهند بالطبع مخاطب و یا جامعه دانشگاهی به مست این موضوع سوق پیدا خواهد کرد.

آنا: بیشتر چه کسانی به سمت آثار الکترونیکی می‌روند؟

تقوی: با در نظر گرفتن قشر ضعیف جامعه که ازلحاظ درآمدی هنوز وضعیت اشتغالشان مشخص نیست، وی وابستگی‌های اقتصادی به خانواده‌ دارند و طبیعتاً اگر مشغول درس هم باشد خیلی درآمد مشخصی ندارند، برخی از این افراد برای تحصیل هزینه می‌پردازند در این فضای اقتصادی حاکم، دانشجویان برای تهیه منبع و کتاب محدودیت خواهند داشت و ناخودآگاه به سمت استفاده از کتاب‌های الکترونیک در فضای مجازی روی خواند آورد. لازم است ما هم برای این بخش برنامه داشته باشیم، چراکه تمایل دانشجویان به سمت استقبال از فضای مجازی و فضای الکترونیک برای تهیه و خواندن کتاب بیشتر می‌شود. البته این حرکت شیب کم و سرعت پایینی دارد اما مشخص است که دانشجو علی‌رغم اینکه علاقه دارد کتاب را تهیه کند، به دلیل محدودیت‌های مالی که وجود دارد، از این ظرفیت‌ها استفاده می‌کند تا بتواند نیازهای خود را تأمین کند.

آنا: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی به چه میزان در بحث الکترونیکی شدن کتاب ورود کرده است و چه شرایطی برای این امر لازم است؟

تقوی: در حدود دو سال است که سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی نیز با همکاری شرکت‌های مختلف درزمینهٔ تولید کتاب‌های الکترونیکی فعالیت دارد که شاخص‌ترین آن فیدیبو نام دارد. نرم‌افزار مختص جهاد دانشگاهی با عنوان «نشر جهاد دانشگاهی» در فضای مجازی فعالیت خود را شروع کرده است که از مزیت‌های این نوع فعالیت دسترسی آسان به محتوای لازم است. با پرداخت هزینه کتاب فیزیکی و همچنین نسخه الکترونیکی آن نیز در اختیارشان قرار می‌گیرد. هنوز همان نسبت وجود دارد و دانشجویان کماکان علاقه دارند که کتاب فیزیکی را تهیه کنند و در بحث قیمتی هم معمولاً از یک‌دوم قیمت پشت جلد تا یک‌سوم قیمت پشت جلد در نوسان است قیمت‌گذاری انجام می‌شود. مثلاً یک کتاب که به‌صورت طبیعی30 هزار تومان قیمت دارد در فروشگاه الکترونیکی 10 تا 15 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود تا افرادی که به هر لحاظ بضاعت مالی پایینی دارند بتوانند از آن فرصت استفاده کنند. با بررسی نتایج و آمارهای امسال، می‌‎توان بهتر قضاوت کرد که این اتفاق به چه میزان رشد داشته است. هرچند این فضا نیازمند فرهنگ‌سازی است که البته خلأهای قانونی وجود دارد، که نمی‌توان همه کتاب‌ها را در این فضا قرار داد.

برای تولید محتوا در بخش کتاب‌های الکترونیکی رضایت مؤلفان لازم است، خیلی از مؤلفان هنوز نسبت به این فضا اعتماد نداشته و تردید دارند و می‌گویند اگر فایل کتاب حتی با حفظ موارد امنیتی در این فضا قرار بگیرد، عملاً به فروش فیزیکی کتاب صدمه خواهد زد. درواقع با ورود به بازار جدید، با وجود محدودیت‌ها، مقاومت‌هایی نیز وجود خواهد داشت که بخشی از آن بحث رعایت نکردن قانون کپی‌رایت که مبتلابه عالم نشر است. آن‌گونه که لازم است رعایت نمی‌شود هرچند به لحاظ اخلاقی خیلی‌ها رعایت می‌کنند.

انتهای پیام/4115/4108/ن