الگوی ساختار سازمانی دانشگاههای کشور بر حسب نوع دانشگاه ارائه شد
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پژوهش بررسی تطبیقی ساختار فرهنگی و اجتماعی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شده لزوم تدوین الگوی پویایی گروهی در دانشگاههای کشور مورد تأکید قرار گرفت. در ابتدای این پژوهش که به سفارش شورای عالی انقلاب فرهنگی و توسط دانشگاه بهشتی و تحت نظارت علمی دکتر سید حمید طالب‌زاده دبیر شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی و مدیر گروه فلسفه دانشگاه تهران انجام شده است؛ عنوان شده: هدف از پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی ساختار اجتماعی و فرهنگی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی است.
همچنین در این پژوهش در تعریف مفهوم ساختار اجتماعی چنین آمده است: ساختار اجتماعی، هنجارهای نهادینه شده و چارچوب‌های شناخته شده‌ای است که ساختار اقدامات بازیگران در نظام اجتماعی را تعیین می‌کنند. ارتباط اشخاص معین یا گروه با یکدیگر و یا الگوهای پایدار رفتاری توسط شرکت‌کنندگان در یک سیستم اجتماعی در ارتباط با یکدیگر را نیز ساختار اجتماعی می‌نامند. ضمناً مفهوم ساختار فرهنگی نیز چنین تعریف شده است: ساختار فرهنگی عبارت است از چگونگی در کنار هم بودن و تعامل نهادهای یک جامعه نهاد، سازمان، موسسه و... که برون داد کارکردی آنان نیز متأثر از عواملی ازجمله همین چگونگی است.
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
در دهه‌های اخیر با توجه به نقش حیاتی نظام آموزش عالی در تربیت نیروی انسانی متخصص، تولید دانش و ارائه خدمات تخصصی و از طرف دیگر با توجه به چالش‌های پیش روی آن از قبیل توسعه روزافزون دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی جهت پاسخگویی به تقاضای اجتماعی، دانش‌محور شدن اقتصاد و توسعه فناوری اطلاعات و ...، توجه به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی بیش‌ازپیش ضرورت یافته است تا با توجه به محدودیت منابع، موفقیت در دستیابی به اهداف و حداکثر کارایی و اثربخشی تحقق یابد. از دوران ظهور انقلاب صنعتی و فروریختن دیوار بلند میان آموزش عالی و جامعه، دانشگاهها برای ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی متناسب با نیازها و خواست جامعه، مصدر تحولات عظیم صنعتی، اقتصادی و اجتماعی و ... شدند.
این تحولات، علاوه بر افزایش تولیدات و رشد اقتصادی و بهبود نسبی سطح رفاه، موجب افزایش بیش‌ازپیش استفاده از منابع، تخریب محیط زیست، فقر، نابرابری‌های اجتماعی، ظهور جنگ‌ها و ناآرامی‌ها نیز گردیده است که به‌نوبه خود، موجبات ناپایداری توسعه جوامع را فراهم ساخته است. هم‌اکنون دانشگاههای بسیاری در سطح جهان به دنبال تجدیدنظر و اصلاح سیاست‌های پیشین و ساختارهای خود برای اعمال اصول پایداری در سیاست‌ها و مدیریت خود می‌باشند تا قابلیت‌های ناپایداری را که سال‌ها توسط آموزش عالی ترویج‌شده را بررسی کرده و در نوع رابطه خود با جامعه تجدیدنظر کنند.
در ادامه تشریح اهمیت و ضرورت پژوهش فوق‌الذکر نیز چنین آمده است: علی‌رغم این‌که از کشورها معتقد هستند که آموزش از حقوق اولیه افراد است، مشکلات ناشی از گسترش سریع آموزش عالی به میزان مشکلاتی که حل شده، بی‌شمار است و می‌توان نخستین مشکل را فقدان انطباق محتوا و ساختار آموزش عالی با نیاز کشور دانست.
این پژوهش می‌افزاید: دانشگاه نماد آموزش عالی کشور و نهادی اثرگذار در جامعه است و فرهنگ و اجتماع دانشگاه و به‌تبع آن ساختار فرهنگی و اجتماعی از مهم‌ترین عوامل پایه و اثرگذار بر کار آیی و اثربخشی دانشگاهها و به دنبال آن جامعه است. مسائلی مانند رقابتی شدن محیط، کاهش منابع مالی عمومی، تغییرات به وجود آمده پیرامون نقش و تأثیر دانشگاهها در جامعه و احساس نیاز بیشتر به مدیریت دانشگاهی برای پاسخ به مسائلی چون انطباق با محیط، اثربخشی، ارتباطات، پاسخگوی و هماهنگی خاستگاه پژوهش و تفحص در مورد ساختار فرهنگی و اجتماعی دانشگاهها می‌باشد.
پس اهمیت موضوع را ذیل سه عنوان می‌توان دسته‌بندی کرد: نخست به دلیل فرهنگی و فرهنگ‌ساز بودن نهاد دانشگاه، اجتماعی بودن و نقش دانشگاه در جامعه‌پذیری و نهادینه شدن ارزش‌ها؛ دوم به خاطر تنوع بسیار بالای مقولات فرهنگی و اجتماعی و سوم به این دلیل که مطالعه پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی، متضمن بحث‌های روش‌شناختی، معرفت‌شناختی، رفتار سازمانی، آموزش و توسعه منابع انسانی و برنامه‌ریزی است.
همچنین در این پژوهش و ذیل عنوان چارچوب و مبانی نظری مفاهیمی مانند: سازمان، اهداف و ارکان آن، تکنولوژی و فناوری، سرمایه اجتماعی و سیر تکوین آن و ارتباط آن با ساختار اجتماعی، فرهنگ‌سازمانی، سطوح و مفروضات فرهنگ‌سازمانی و سازمان دانشگاه و تفاوت آن با سایر سازمان‌ها مورد اشاره قرار گرفته است.
در ادامه و در تشریح روش علمی این پژوهش نیز آمده است: روش پژوهش به لحاظ هدف؛ بنیادی، کاربردی و توسعهای و به لحاظ نحوه گردآوری اطلاعات، از نوع آمیخته است و برای بررسی ساختار اجتماعی و فرهنگی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی، از بررسی اسناد، مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه در سه مرحله برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است.
در بخش دیگری از این طرح پژوهشی با اشاره به این مطلب که جهت شناسایی مؤلفه‌های ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها، در مرحله اول 46 واحد مطالعاتی به روش نمونهگیری در دسترس، انتخاب و موردمطالعه قرار گرفت و همچنین این موضوع نیز مورد اشاره قرار گرفته که در مرحله دوم مصاحبه به‌صورت نیمه ساختاریافته با 16 نفر از اساتید، مدیران و کارشناسان این حوزه صورت گرفته که این افراد نیز به‌صورت هدفمند انتخاب شده‌اند.
در ادامه طرح پژوهشی بررسی تطبیقی ساختار فرهنگی و اجتماعی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی آمده است: در مرحله سوم از پرسشنامههای دانشجویان و کارکنان برای بررسی تطبیقی ساختار اجتماعی و فرهنگی دانشگاههای دولتی و غیردولتی استفاده شده که در این مرحله 384 دانشجو و 378 کارمند دانشگاه به روش نمونهگیری خوشه‌ای مورد پرسش و پیمایش قرارگرفته‌اند و همچنین پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها برای تجزیه‌وتحلیل دادهها در مرحله اول از روش تحلیل محتوای اسناد به روش مقولهبندی و در مرحله دوم از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرمافزار spss استفاده شده است.
پس از تحلیل محتوا و همچنین اعتبارسنجی پرسشنامه‌ها از منظر پایایی و روایی نتیجه به‌دست‌آمده ذیل 14 مؤلفه شامل اعتماد، هنجارها و ارزشهای مشترک، درک متقابل، پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی، کانالهای اطلاعاتی و ارتباطات شبکهای، هویت، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ساختار، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، قوانین و مقررات، مأموریت، اعتبار و رسالت، استقلال و آزادی و تعهد دسته‌بندی شده‌اند.
در این بخش نتایج به‌دست‌آمده مربوط به دانشجویان؛ حاکی از پایین بودن اعتماد، پویاییهای گروهی و کنشهای مشارکتی، ارتباطات، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، استقلال و آزادی در دانشگاههای دولتی و غیردولتی است.
همچنین مطلوب بودن وضعیت درک متقابل و وضعیت قوانین و مقررات در هر دو نوع دانشگاه، هنجار و ارزشهای مشترک، هویت، اعتبار و رسالت و تعهد در دانشگاههای دولتی و نامطلوب بودن آن‌ها در دانشگاههای غیردولتی، مطلوب بودن هنجار و ارزشهای مشترک، هویت، اعتبار و رسالت از دیدگاه دانشجویان از دستاوردهای دیگر تحلیل محتوای پرسشنامههای جمع‌آوری از دانشجویان است.
در بخش مربوط به کارکنان نیز نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل محتوای پرسشنامههای پاسخ داده شده توسط آنان حاکی از پایین بودن پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی، ارتباطات، ریسکپذیری و نوآوری، رهبری و مدیریت، ارزیابی، تکریم و منزلتدهی، استقلال و آزادی، مطلوب بودن درک متقابل، اعتبار و رسالت، تعهد و بالا بودن قوانین و مقررات، مطلوب بودن اعتماد، هنجار و ارزشهای مشترک و هویت است.
پیشنهاد اجرایی به‌منظور ارتقای عملکرد و بهبود ساختار در دانشگاههای دولتی و غیردولتی
ارائه الگوی ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاههای کشور به تفکیک نوع دانشگاه، الگوبرداری از ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاههای برتر و بومی‌سازی آن برای دانشگاه برایکشور، بررسی رابطه درونی مؤلفه‌های ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها، بررسی سهم هر یک از مؤلفه‌های شناسایی‌شده در تبیین ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها، بررسی تأثیر ساختار فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر ساختار اجتماعی فرهنگی دانشگاهها، بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد در دانشگاهها به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های ساختار اجتماعی فرهنگی، شناسایی و تبیین هنجارها و ارزشهای مشترك آکادمیک برای اعضای دانشگاه و راهکارهای بهبود آن، تدوین الگوی پویایی گروهی و کنشهای مشارکتی در دانشگاههای کشور.
بخش دیگری از پیشنهادهای ارائه‌شده در این پژوهش
بررسی راهکارهای بهبود درك متقابل بین افراد و اعضای دانشگاهها، طراحی الگوی ارتباطات شبکهای در دانشگاههای دولتی و غیردولتی کشور، بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری هویت دانشگاهی و پیامدهای آن، مقایسه سبک‌های هویت دانشجویان در دانشگاههای دولتی و غیردولتی، بررسی عوامل مؤثر بر ریسکپذیری و نوآوری در دانشگاههای کشور و موانع آن، تبیین نقش ریسکپذیری و نوآوری در توسعه و ترقی دانشگاههای کشور.
ارائه الگوی ساختار سازمانی دانشگاههای کشور برحسب نوع دانشگاه، بررسی ارگانیک ساختار دانشگاهها و نقش آن‌ها در عملکرد کارکنان دانشگاه، بررسی سبک‌های مختلف رهبری و مدیریت در دانشگاههای دولتی و غیردولتی، ارائه الگوی سبک رهبری و مدیریت متناسب با نوع دانشگاهها، تدوین الگوی تکریم و منزلتدهی دانشجویان و کارکنان دانشگاهها، بررسی راهکارهای عملی بهبود رسالت اجتماعی و فرهنگی دانشگاهها، بررسی کم و کیف قوانین و مقررات در دانشگاههای دولتی و غیردولتی، بررسی عوامل و موانع استقلال و آزادی شخصیتی و علمی دانشجویان و کارکنان دانشگاهها، بررسی عوامل مؤثر بر تعهد دانشجویان به دانشگاه محل تحصیل.
متن پژوهش را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.
انتهای پیام/4107/4126/
انتهای پیام/