پاسخ قانع‌کننده‌ای به اشکالات اصلاح قانون انتخابات ارائه نمی‌شود
به گزارش خبرنگار حوزه تشکلهای دانشگاهی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، لایحه قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی به این نهاد تقدیم شده و منتظر تأیید نمایندگان است؛ این قانون حواشی زیادی داشته است، از بحث محدودیت سه دوره‌ای برای نمایندگان تا بحث استانی و شهرستانی شدن؛ برای بررسی ابعاد بیشتر این لایحه گفتگویی با علیرضا فیروزی، دبیر واحد سیاسی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل داشتیم که مشروح آن در ادامه آورده شده است.
آنا: چرا مجلس شورای اسلامی اهمیت دارد؟
فیروزی: کشور الان یک برهه و مقطع خاصی از تاریخ انقلاب را سپری می‌کند و روزهای حساسی هم هست و از جهات مختلف ویژگی‌هایی دارد و اتفاقاتی می‌افتد که آن را نسبت به سایر زمان‌ها و ادوار جمهوری اسلامی متمایز می‌کند؛ الان به تعبیر رهبری در شرایط جنگ سیاسی و اقتصادی هستیم و دشمن در همچنین حالتی آرایش جنگی گرفته است و رهبری مستقیماً چه از مردم و چه از مسئولان خواستند که چه در بحث اقتصادی و چه در بحث سیاسی آرایش جنگی بگیرند.
بخشی از این سخنان رهبری متوجه مردم است، بخش دیگر اما متوجه مسئولان است؛ این مسئولان، دولت و مجلس را شامل می‌شود، الان دولت موضوع بحث ما نیست، پیشانی دولت در جنگ اقتصادی و آن کسی که باید سیبل باشد و بعضی وقت‌ها خودش آغازکننده تحرکاتی باشد و واقعاً صحنه‌گردانی کند در این شرایط جنگ اقتصادی، مثلاً وزارت نفت است که متأسفانه خیلی کار خاصی را از اینها شاهد نیستیم.
اما درباره بحث مجلس باید گفت، الان همه نماینده‌های مجلس در شرایطی که رهبری می‌فرمایند جنگ اقتصادی است باید به میان بیایند، باید در شرایط جنگ اقتصادی، در شرایط جنگ سیاسی آرایش جنگی بگیرند؛ یک بخشش همان وضع قوانینی است که این نمایندگان می‌توانند انجام دهند، یک‌سری قوانین بازدارنده، حمایتی و قوانینی که در این شرایط بتواند کشور را نجات دهد و اتفاقاً مجلس نقش خیلی مهمی هم دارند. یعنی نقش‌شان گاهی بیشتر از دولت و دستگاه‌های اجرایی باشد، کمتر نیست.
آنا: آیا اکنون مجلس این جایگاه را دارد؟
فیروزی: سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا مجلس فعلی واقعاً این‌چنین است؟ خب پاسخ مشخص است؛ خیر! الان آن چیزی که از دور نمود دارد این است که نماینده‌های مجلس، حالا نمی‌گوییم همه آنها اما عمدتاً متأسفانه بر اثر رصدی که ما می‌کنیم این است که اغلب در مسیر انتخابات 98 قرار گرفتند. یعنی یک عده‌ای به‌هرحال تمایل دارند مجدداً در مجلس باشند، به فکر سبد رأی خودشان هستند، به فکر جبران یک‌سری نقص‌ها که در حوزه انتخابیه‌شان داشتند و به فکر بیشتر کردن رأی خودشان هستند و این موارد تبعاتی دارد. اولاً اینکه نماینده‌هایی که درگیر این موضوع شدند و خیلی زود درگیر انتخابات 98 شدند برای بقا و ماندن یک دوره دیگر در مجلس، به خاطر این مشغله‌های کاذبی که برای‌شان ایجاد می‌شود از مطالبه‌گری بازمی‌مانند. همان‌طور که گفتیم شرایط جنگ اقتصادی است، شرایط حساس و مهمی است و نماینده مجلس باید شش‌دانگ حواسش گرم این مسائل و امور کلان کشور باشد، حواسش به موضوع‌ها و دغدغه‌هایی باشد که این روزها معیشت مردم را تحت فشار قرار داده اما از مطالبه‌گری باز می‌ماند.
تبعات بعدی که در بر دارد این است که تمام توجهش از مسائل مالی به سمت مسائل شهرستانی و منطقه‌ای خودش معطوف می‌شود که این نگاه، نگاهی غلط است و فکر می‌کنند که من نماینده، سال آخر مجلسم است، به هر حال باید به فکر شهرستان باشم دوباره آنجا رأی خودم را جمع کنم درحالی‌که این همه موضوع و مشکل ملی داریم.
آنا: یکی از توجیهات موافقان استانی شدن انتخابات، افزایش سطح دغدغه‌های نمایندگان از سطح منطقه‌ای به سطح ملی است، نظر شما در این موضوع چیست؟
فیروزی: بحث استانی شدن انتخابات از قدیم بوده، از سال 81 و از مجلس هفتم، در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی بحث استانی شدن انتخابات به انحاء مختلف مطرح بوده اما هیچ‌موقع به خاطر اشکالات قانونی که به آن وارد بوده و مغایرت‌هایی که داشته، به سرانجام نرسیده است؛ اخیراً مجدداً از سال گذشته، مجلس شورای اسلامی دست روی استانی شدن انتخابات گذاشت و چند بار این موضوع را در جلسات صحن مجلس شورای اسلامی نیز بررسی کردند و به‌هرحال رد شد بعد تصویب شد، جاهایی ایراداتی به آن وارد شد. یکی از توجیهات این طرح و یکی از دغدغه‌های کسانی که این موضوع را طرح می‌کنند و دنبال تصویب آن هستند همین موضوعی است که من به آن اشاره کردم یعنی می‌گویند ما می‌خواهیم انتخابات را استانی کنیم که نماینده‌ها دغدغه‌های شهرستانی خودشان را رها کنند و خیلی به آنها نپردازند و نگاه‌شان، نگاه ملی شود. این حرف در کلام و سخن خیلی حرف زیبایی است، یعنی همه ما می‌گوییم که نماینده‌ها دید ملی داشته باشند، نسبت به مسائل مختلف دغدغه داشته باشند اما واقعیت این است که با این طرح، این دغدغه محقق نمی‌شود؛ چون که در شهرستان‌ها و حوزه‌های انتخاباتی به‌هرحال مردم مشکلاتی دارند و نماینده مجلس را نوعی رابط بین خودشان و حاکمیت و بدنه حکومت می‌بینند؛ انتظار دارند این نماینده مشکلاتشان را برطرف کند؛ گلایه‌هایشان را به نماینده می‌گویند مخصوصاً در شهرها و حوزه‌های انتخابی کوچک به‌نوعی دیگر همه دغدغه‌های‌شان را توقع دارند نماینده رتق و فتق کند.
شما وقتی انتخابات را با این توجیه که نماینده‌ها نگاه‌شان ملی شود، استانی می‌کنید، عملاً صورت‌مسئله را پاک کرده‌اید چون که آن مشکلات، مسائل و دغدغه‌های مردم در شهرها و حوزه‌های انتخابیه باقی می‌ماند، شما آمده‌اید نماینده را یک قدم از آنها دور کرده‌اید؛ همین الان در شرایط فعلی هم مردم خیلی از نماینده‌ها را نمی‌توانند پیدا کنند یعنی دسترسی به خیلی از نماینده‌ها سخت شده، حالا چه برسد به اینکه انتخابات استانی شود دیگر عملاً به نماینده می‌گوییم شما نماینده کشور هستی، نماینده ملی هستی، نماینده استانی هستی، شما دیگر خیلی به مسائل منطقه‌ای، شهرها و روستاها رسیدگی نکنید.
آنا: راهکار حل این مشکل چیست؟ چگونه می‌شود نمایندگان را از دغدغه‌های منطقه‌ای رها کرد؟
فیروزی: استانی شدن انتخابات، پاک کردن صورت مسئله است؛ قانون‌گذار نقش فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها را پررنگ کند، آنها به جایگاه اصلی خودشان برگردند، مسائل و مشکلات منطقه‌ای را آنها حل کنند، بعداً به نماینده بگویید دغدغه شهرستانی نداشته باشد.
الان چیزی که عملاً می‌بینیم نماینده مجلس هم رئیس اداره راه و شهرسازی است، رئیس جهاد کشاورزی است، در بسیاری از شهرها نیز شهردار است، حتی در مناطقی هم فرماندار است، عزل و نصب می‌کند، خودش استاندار است، مدیر می‌آورد و می‌برد، این انتظاری نیست که از یک نماینده تراز جمهوری اسلامی داشته باشیم و عملاً نماینده‌ها در بعضی از حوزه‌های انتخابیه کوچک و شهرها یک بخشدار خوب هستند نه یک نماینده خوب، یعنی صرفاً معطوف به آن بخش شده‌اند.
به هر حال این طرح استانی شدن را با توجیهاتی و اسم‌های مختلف استانی شدن، استانی-شهرستانی، و همین اخیراً استانی-تناسبی مطرح می‌کنند که ما هم در مقاطعی از سال گذشته و امسال درباره‌اش صحبت کردیم و اشکالاتی را که به این طرح داشتیم بیان کردیم.
آنا: به‌نظر شما عمده مشکلات طرح استانی-تناسبی شدن انتخابات چیست؟
فیروزی: تیتروار و کلی بخواهم عرض کنم نقدهایی که به این موضوع داریم این است که در بحث انتخابات تناسبی، مبتنی بر لیست‌های انتخاباتی، انتخابات مجلس شورای اسلامی را پیش می‌برند و می‌گویند مثلاً فلان لیست سهم خود را مشخص کند، تعداد داوطلبان و کاندیداهایش را مشخص کند، بعد انتخابات برگزار می‌شود، به هر حال هر چقدر کل آن لیست بتواند رأی بیاورد ما به آن نسبت در شهرها سهم یا کرسی مجلس می‌دهیم؛ اصل بحث این است که مبتنی بر لیست دارد می‌شود؛ مبتنی بر این می‌شود که افراد بیشتر از طریق لیست شانس حضور در مجلس را دارند، از این رو افراد مستقل و افرادی که نمی‌خواهند خودشان را در هیچ لیست و گروهی قرار دهند شانسشان کمتر می‌شود چرا که براساس تناسبی شدن انتخابات، یک فرد مگر چقدر می‌تواند رأی بیاورد که رأیش با رأی یک لیست برابری کند و خودش هم بتواند یک سهمیه مثل آن لیست داشته باشد. مثلاً لیست A و لیست B در یک شهر رقابت می‌کنند، یک‌سری افراد مستقل هم هستند. لیست B یک‌سوم آرای آن شهر را به دست می‌آورد، یک کرسی از سه کرسی آن شهر را می‌گیرد، بعد نفر اولش انتخاب می‌شود، لیست A هم اگر یک سوم آرا را به دست آورد یک نماینده خواهد داشت برای باقی کاندیداهای مستقل یک کرسی باقی می‌ماند؛ خب یک نفر مگر چقدر می‌تواند رأی بیاورد؟ این اشکال را باید برطرف کنند.
آنا: یکی از نکاتی که طرفداران تغییر قانون انتخابات بر روی آن تأکید دارند تقویت تحزب در کشور است؛ آیا این طرح منجر به تقویت تحزب در کشور می‌شود؟
فیروزی: شیوه نظام انتخاباتی که در نظر گرفتند مبتنی بر تحزب است، مبتنی بر حزب و گروه‌ها و جناح‌های سیاسی است اما آیا واقعاً در کشور ما حزب و تحزب به آن معنا وجود دارد؟ آیا جناح‌های سیاسی به آن معنا مشخص هستند و مرزبندی خاصی از هم دارند؟ واقعیت این است که نه. یعنی آن چیزی که بیشتر از دور مشخص هست و نمای کلی که نسبت به جریانات سیاسی در کشور وجود دارد این است که اغلب دنبال این هستند که شب انتخابات لیستی ببندند، حالا چه در انتخابات مجلس باشد، چه در ریاست جمهوری باشد و چه در شوراها باشد، شب انتخاباتی بالاخره لیستی می‌بندند و به مردم عرضه می‌کنند که بیایید به ما رأی بدهید. واقعاً آن چیزی که وجود دارد، حزب به معنای واقعی نداریم.
یکی از ارکان شاخص‌های توسعه سیاسی در هر کشوری حزب است؛ به نظر من قبل از اینکه ما بخواهیم این طرح را خیلی دست و پا شکسته اجرا کنیم و به حزب نقش بدهیم درحالی‌که حزب به آن معنا نداریم، بیاییم احزاب را تقویت کنیم؛ بیایم با وضع قوانین حمایتی به تحزب در کشور کمک کنیم، حزب‌های شناسنامه‌دار، بنیه‌دار، مشخص و با اصل و نصب کار را شروع کنند، به‌هرحال بعداً بیاییم در مورد سیستم لیستی و تناسبی صحبت کنیم.
آنا: یکی از اشکالات وارد بر استانی شدن انتخابات تشدید شکاف‌های قومی و مذهبی است؛ تحلیل شما در این باره چیست؟
فیروزی: نکته بعدی که به‌کرات هم در موردش صحبت کردیم و مکرراً توضیح دادیم، بحث این است که اگر انتخابات مجلس شورای اسلامی استانی-تناسبی یا استانی-شهرستانی برگزار شود، گسل‌های قومیتی مذهبی به وجود می‌آید؛ به این دلیل که تعیین‌کننده اینکه چه کسی نماینده شود، غالباً در خیلی از مناطق مرکز استان می‌شود چراکه در خیلی از مناطق و در خیلی از استانها شاهد این هستیم که مرکز استان پنج برابر کل شهرهای استان جمعیت دارد، معلوم است کسی که بتواند 15 درصد حداقلی را در بحث استانی-تناسبی شدن، کسب کند بعد در معرض رأی استان قرار بگیرد، طبیعتاً آن کسی که با استان هم‌خوانی بیشتری دارد، حالا چه از لحاظ نژادی، چه از لحاظ قومی، چه از لحاظ مذهبی، چه از لحاظ گویش و زبان و چه از لحاظ سیاسی، آن فرد از شهرستان‌های زیرمجموعه آن استان وارد مجلس می‌شود.
به خاطر همین اختلافات احتمالی واقعاً باید فکری شود که این اتفاقات نیفتد. این گسل‌های قومیتی و مذهبی خیلی می‌تواند آسیب داشته باشد. هر مذهبی، هر قومی، حتی در قانون اساسی ما در شیوه انتخاباتی کشور ما برای اقلیت‌های مذهبی ارزش قائل شده است و قانون اساسی ما برای‌شان ارزش قائل شده و حالا ما با این کار می‌آییم و عملاً این توجه به اقلیت‌ها را حذف می‌کنیم؛ همه اقلیت‌ها هم حق دارند به مجلس بروند و ما نباید با وضع این‌چنین قوانین و این شیوه‌های انتخاباتی آنها را محروم کنیم.
آنا: تأثیر تغییرات در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی بر میزان مشارکت مردم چگونه خواهد بود؟
فیروزی: بحث کاهش مشارکت هم مطرح است، به خاطر اینکه وقتی فردی می‌بیند رأیش در شهر خودش خیلی تعیین‌کننده نیست و آخر استان و رأی استان تجمیع می‌شود و تعیین‌کننده نهایی هم رأی استان است طبیعتاً میلش به حضور در انتخابات و مشارکت پایین می‌رود؛ چیزی که با اصل ذات انتخابات تناقض دارد، طبق قانون‌مان باید تلاش کنیم به‌نحوی انتخابات را برگزار کنیم که شاهد افزایش مشارکت مردم باشیم، عملاً داریم بر ضد قانون و مشارکت عمل می‌کنیم.
آنا: این طرح در هزینه‌های انتخابات چه تاثیری دارد؟
فیروزی: نکته بعدی افزایش هزینه‌هاست، چه برای داوطلبان، طرف تا حالا در شهر، روستا و بخش خودش تبلیغ می‌کرده و حالا باید در سطح استان تبلیغ کند و طبیعتاً هزینه‌های انتخاباتی‌اش بالاتر می‌رود، طبیعتاً باید بیشتر خرج کند، خب آن کسی که پولدارتر است، آن کسی که بیشتر اهل خرج کردن و تبلیغات است شانس بیشتری خواهد داشت؛ به‌هرحال پول‌های انتخاباتی هم می‌آید وسط و پول‌های کثیف نیز به انتخابات کشیده می‌شود و آن کسی که خودش ساده آمده و به منابع قدرت و ثروت وصل نیست، نمی‌تواند به این راحتی خودش را به اهالی استان و شهرستان‌ها بشناساند.
این طرح سبب تحمیل هزینه اضافی برای شورای نگهبان و دستگاه‌های اجرایی مثل وزارت کشور نیز می‌شود؛ تا حالا شما یک بار رأی هر شهر و استان را می‌خواندی، الان باید رأی استان را هم در مورد هر فرد بخوانی، بعد باید بیایی اینها را تقسیم کنی، حزب را جدا کنی، آن لیست را جدا کنی، اینها همه هزینه دارد و باعث اصطکاک می‌شود و از لحاظ روند برگزاری، انتخاباتی چابک و سریع نیست.
آنا: با وجود اشکالات وارد بر مجلس کنونی و اشکالات وارد بر تغییرات پیشنهادی چاره کار چیست؟
فیروزی: از آنجایی که از قدیم بحث طرح استانی شدن انتخابات مطرح بوده، همه ما اعتقاد داریم که شیوه انتخابات و نظام انتخابات کشور نظام انتخاباتی چابک و کاملی نیست و نقص‌هایی دارد و در دوره‌های مختلف خود را نشان می‌دهد، ما منکر این نیستیم که نظام انتخاباتی باید اصلاح شود، اما اصلاح آن و اشکالاتی که انتظار داریم برطرف شود، این طرحی نیست که مطرح شده است.
ما ممنون هستیم از کسانی که به‌هرحال دلسوزانه فکر و تلاش می‌کنند برای اینکه این اشکالات برطرف شود اما این طرحی که به‌عنوان استانی-تناسبی و استانی-شهرستانی مطرح شده است چیزی نیست که بتواند دغدغه‌های ما را برطرف کند و نظام انتخاباتی ما را چابک و سالم کند و اداره کشور، اداره مجلس را راحت‌تر کند.
آنا: با وجود اشکالات فراوان وارد بر عملکرد مجلس و قانون انتخابات آن، ریشه تدوین طرح‌ها و لوایحی مانند استانی شدن انتخابات چیست؟
فیروزی: از بحث استانی هم اگر بخواهیم فاصله بگیریم، واقعاً در این دوره مجلس شورای اسلامی شاهد این بودیم که کارنامه قابل قبولی از دید مردم نگرفت. اکثر مردم از این مجلس چه در حوزه‌های انتخاباتی خودشان چه در سطح ملی راضی نبودند. واقعاً مجلس در برهه‌هایی، جاهایی که می‌توانست منشأ اثر باشد، می‌توانست ورود جدی داشته باشد و جلوی اتفاقاتی را بگیرد یا خودش منشأ اتفاقات خیر برای مردم باشد، نبود؛ این واقعیتی است که کارنامه نمایندگان مجلس شورای اسلامی را وقتی بررسی می‌کنید، چه از دید عموم، چه از دید نخبگان و کارشناسان در حوزه‌های مختلف، کار خاصی نکرده است؛ در حوزه امنیت ملی، دیپلماسی و روابط خارجی کار زیادی نتوانسته پیش ببرد، کمیسیون بودجه متأسفانه نظارت خوبی روی بحث بودجه و تدوین بودجه نداشتند؛ در بعضی مواقع طرح‌هایی را تصویب کردند که واقعاً پیکره و چارچوب نظام و امنیت ملی کشور مورد تهدید قرار می‌گرفت و واقعاً بعضی جاها اگر ورود شورای نگهبان و دستگاه‌های نظارتی نبود، واقعاً با بعضی تصمیماتی که از سوی مجلس اتخاذ شده شاهد بودیم، ممکن بود واقعاً امنیت کشور به خطر بیفتد مانند تصویب لوایح استعماری FATF و CFT که تصویب کردند.
آنا: نقش دانشجوها و اساتید برای پیشنهاد یک طرح بهتر چیست؟ تا حالا قدمی برداشته‌اند؟
فیروزی: تشکلهای دانشجویی، حداقل مجموعه‌های ما از همان سال گذشته که بحث استانی شدن انتخابات مطرح شد، از همان موقع ما دست به کار شدیم و در دانشگاه‌های مختلف جلساتی را برگزار کردیم، خود تشکل‌ها با مسئولان مختلف اعم از نماینده‌های مجلس، موافقان و مخالفان، کرسی‌های آزاداندیشی و مناظراتی را برگزار کردند و صحبت کردند؛ دانشجویان و دانشگاهیان قبلاً برای این موضوع قطعاً راه حل دارند، ما قبلاً هم این را مطالبه کردیم. من خاطرم هست ماه آذر سال گذشته بود ما همانجا مطالبه کردیم که واقعاً بیایند بنشینند صحبت کنیم. به‌هرحال حالا که قرار است یک اتفاقی رقم بخورد که نظام انتخاباتی کشور را تغییر بدهد، بیایند با صاحبنظران، با کارشناسان، با دانشگاهیان بنشینند بررسی کنند، این را یک مقدار چکش‌کاری کنند. ما همان موقع اعلام آمادگی کردیم که آماده گفتگو با تمام موافقان و مخالفان این طرح هستیم. ما دغدغه داریم، بسم‌الله بیایید یا شما ما را توجیه می‌کنید یا ما شما را توجیه می‌کنیم.
آنا: نتیجه این دعوت‌ها چه شد؟
فیروزی: چندین بار اعلام آمادگی کردیم که بیایید ما آمادگی داریم اما متأسفانه خیلی توجهی نشده متأسفانه و کارشناسان و اساتید دانشگاه به‌کرات هستند، اگر شما یک جستجویی کنید می‌بینید که چقدر از اساتید دانشگاه و چهره‌های شاخص دانشگاهی نظر داده‌اند در مورد بحث انتخابات، باید بررسی کنند، شورای نگهبان، وزارت کشور، دستگاه‌های متولی این موضوع باید توجه و اهمیت ویژه‌ای قائل شوند به نظرات کارشناسان و مخصوصاً اساتید دانشگاهی که در این حوزه حضور دارند.
ما باز هم از همین‌جا اعلام می‌کنیم که نماینده‌هایی که موافق این طرح هستند بیایند بنشینیم صحبت کنیم، جنبش دانشجویی این آمادگی را دارد که اگر واقعاً نظرات آنها کارشناسی بود، کامل بود و دغدغه‌های ما را برطرف کرد، دغدغه‌هایی راجع به انتخابات که یک بخشش را عرض کردم و بیشتر از اینهاست، اگر این دغدغه‌های ما را بتوانند پوشش بدهند و برطرف کنند ما خودمان هم از تصمیم آنها حمایت خواهیم کرد. اما واقعیت این است که این دغدغه‌های ما وجود دارد، این اشکالات به طرح استانی-تناسبی شدن و استانی-شهرستانی شدن وجود دارد و پاسخی به این اشکالاتی که ما وارد می‌دانیم و این هم حاصل تحقیق و بررسی است و واقعاً این‌طور نیست که ما صرفاً بخواهیم نقد کنیم این طرح را، به‌شخصه خودم ساعت‌ها گفتگو داشتم با اساتید و کارشناسان مختلف، ساعت‌ها مطالعه داشتم در مورد این طرح، بیایند بنشینیم صحبت کنیم، اگر دغدغه‌های ما را برطرف کردند بسم‌الله!
اما واقعیت قضیه همان‌طور که عرض کردم این است که این اشکالات وجود دارد و پاسخ قانع‌کننده‌ای به این اشکالات وجود ندارد.
انتهای پیام/4107/4115/پ
انتهای پیام/