واکنش دانشگاه‌ها در موضوعات مختلف پدافند غیرعامل مثبت نیست

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری آنا از پایداری ملی، سردار سرتیپ غلامرضا جلالی در گردهمایی مدیران ارشد بنیاد تعاون و ردهای تابعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با موضوع افزایش آستانه پایداری ملی و کاهش سطوح آسیب‌پذیری‌ها، حفاظت زیرساخت‌ها، اماکن و مردم در زمان بحران و چگونگی آن، هوشمند سازی اماکن و اینترنت اشیاء با اشاره به فعالیت‌های پدافند غیرعامل در حوزه‌های مختلف مقابله با تهدیدات، اظهار داشت؛ بیشترین مطالبه گری را در بحث پدافند غیرعامل، مقام معظم رهبری دارند، ایشان بودند که ضرورت تشکیل ساختاری با عنوان پدافند غیرعامل را در کشور گوشزد نموده و پس از تأسیس سازمان پدافند غیرعامل، موضوعات مرتبط با این را دنبال و پیگیری می‌کنند و دستورات لازم را مرتب و مکرر می‌دهند. بنابراین به تعبیری ما تلاش می‌کنیم بخشی از انتظارات فرماندهی کل قوا را در موضوع پدافند غیرعامل پیاده‌سازی کنیم، به این خاطر عنوان می‌شود بخشی از انتظارات ایشان،چون وقتی ما به بیانات معظم له توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که نگاه ایشان به موضوع پدافند غیرعامل چگونه است و چه انتظاراتی دارند، با توجه به نظرات و بیانات فرماندهی معظم کل قوا در مورد پدافند غیرعامل متوجه می‌شویم که همه تلاش‌ها هم اگر متمرکز این موضوع شود، شاید بتوانیم بخشی از کار را انجام دهیم، البته سازمان پدافند غیرعامل تمام عزم و همّت محكم خود را برای تحقق هر چه بیشتر و بهتر معظم له در خدمت می‌گیرد تا انتظارات ایشان محقق شود.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل با بیان این‌که رهبری در بیانات گوهربارشان می‌فرمایند؛ «پدافند غیرعامل مثل مصونیت سازی بدن انسان است. از درون ما را مصون می‌کند. معنایش این است که ولو دشمن تهاجمی هم بکند و زحمتی هم بکشد و ضرب‌وزوری هم بزند، اثری نخواهد کرد»، اظهار کرد؛ مفهوم بیانات ایشان این است که مصون‌سازی را بی‌اثر سازی اثر تهدید بر کشور تعریف می‌کنند. به عبارتی سازمان پدافند غیرعامل باید کارهایی را انجام دهد که تهدیدات متصور که در موضوعات مختلف اتفاق می‌افتاد هیچ اثری برما نگذارد. رهبری معظم می‌فرمایند؛ « پدافند غیرعامل نتیجه‌اش این است. ببینید چقدر مهم است که ما این حالت را در کل پیکره کشور و جامعه در دستگاه‌های مختلف به وجود بیاوریم. کاری کنیم که همت ما فقط مصروف به این نباشد که دشمن را منصرف کنیم یا برای مقابله خودمان را آماده بکنیم. نه، کاری کنیم که ما مصونیت در خودمان به وجود بیاوریم. این با پدافند غیرعامل تحقق پیدا می‌کند. بنابراین این مسئله، مسئله بسیار مهمی است که بایستی راه بیفتد».

جلالی در ادامه با تعریف پیکره کشور، اظهار داشت؛ کل پیکره کشور یعنی، ریز ساخت‌ها و روساخت‌ها، جامعه به معنی مردم و جمعیت و دستگاه‌ها یعنی نظام اجرایی کشور و نظام حکومتی و حکمرانی درواقع تعریف پدافند غیرعامل از منظر مقام معظم رهبری هستند، این تعریف پدافند غیرعامل را در مثلثی قرار می‌دهد که سه ضلع آن کل پیکره کشور را ایجاد می‎کند و درواقع این سه مؤلفه شاکله حکومت را تشکل می‌دهند، درواقع شأن نزول حکومت‌ها نیز ارائه خدمات به مردم، اداره، پشتیبانی و تأمین نیازمندی‌های آنان است، به‌ تعبیری پدافند غیرعامل از سه مؤلفه حفاظت می‌کند؛

1) حفاظت از مردم

2) حفاظت از زیرساخت‌های کشور

3) حفاظت از نظام مدیریتی و مدل حکمرانی کشور

جلالی عنوان کرد؛ موضوع پدافند غیرعامل در ادبیات کشورهای مختلف متفاوت است، لذا جمع همه کلمات باهم شاید میسر نباشد، به‌ عنوان‌ مثال برخی کشورها می‌گویند؛ Civil defense= دفاع غیرنظامی، Passive Defense = یا دفاع غیرعامل، Protection = حفاظت، Resiliency = تاب‌آوری، risk management= مدیریت ریسک و fortification=مستحکم سازی را بیان می‌کنند، ما جمعی از این مفاهیم را در کنار هم قرار داده‌ایم و در تعاریفی که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه‌شده و به تصویب مقام معظم رهبری رسیده و ابلاغ‌شده است، از این معانی بهره جسته‌ایم، لذا اقدامات سازمان پدافند غیرعامل مجموعی از این تعاریفی که اشاره شد هست.

وی  اضافه کرد: اگر ما کلمه حفاظت = Protection را مبنا قرار دهیم، می‌توانیم آن را با کلمه صیانت مترادف بگیریم و این مفهوم را دنبال کنیم و در حوزه‌های ساختمانی، مهندسی و صنعتی مورد استفاده قرار دهیم، ولی در حوزه‌های مردمی مثل: دفاع غیرنظامی و حفاظت و اداره جمعیت و معقولاتی از این‌ دست را در بخش‌های دیگری که اشاره شد دنبال می‌کنیم.

رئیس پدافند غیرعامل اظهار کرد: در اهدافی که برای پدافند غیرعامل بر اساس تعریفات پیش‌بینی‌شده است می‌توان به این موارد اشاره کرد؛ مصونیت کل زیرساخت‌ها ، حفاظت از جمعیت و مردم کشور در برابر همه تهدیدات، تضمین تداوم کارکرد همه زیرساخت‌های مهم، اساسی و ضروری مثل آب، برق، گاز و ... و در آخر موضوعی که در تعریف پدافند غیرعامل باید به آن اشاره کرد و بسیار مهم است؛ تاب آور بودن زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات است.

جلالی تشریح کرد: پدافند غیرعامل یک رابطه مستقیم با تهدیدات دارد، یعنی باید اثر تهدید را خنثی کند، اساساً تهدیدات دودسته هستند؛ اول  اینکه تهدیدات طبیعی (سیل، زلزله و طوفان و...) که منشأ طبیعی دارند، بعد هم تهدیدات غیرطبیعی (جنگ‌ها، حوادث صنعتی و ...) که به آن انسان‌‌ساخت می‌گویند و منشأ انسانی دارد. در حوزه تهدیدات طبیعی به این خاطر که منشأ آن‌ها طبیعی‌ات است برخی از موضوعات در آن وجود ندارد و ویژگی‌های مختص به خود را دارد، به‌ عنوان‌ مثال چون منشأ آن‌ها طبیعی است، انسان در ایجاد آن نقشی ندارد. بنابراین انگیزه، اراده و دشمنی در تهدیدات طبیعی وجود ندارد، نکته دوم این است که تهدیدات طبیعی ماهیت ثابتی دارند یعنی زلزله 100 سال پیش و زلزله که فرضاً امروز رخ‌داده است، هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند و چون متغیرهای ثابتی دارد علوم بشری می‌تواند بر آن متمرکز شود و با الزامات و آزمون‌ و خطا و تولید استاندارد بر آن مسلط گردد و یا آن را کنترل نماید. به‌ تعبیری امروز دانش بشر بر متوسط تهدیدات طبیعی قالب است.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل، ادامه داد: در تهدیدات غیرطبیعی مشخصات عکسی را نسبت به تهدیدات طبیعی یافت می‌کنیم، و ریشه این تهدیدات انسان است، در تهدیدات انسان‌ساخت، دشمنی، اراده و انگیزه وجود دارد، وقتی در تهدیدات منشأ انسانی حضور دارد، چگونگی عمل ایجاد می‌شود و یعنی استراتژی، مفاهیم مبنایی وجود دارد که این یعنی دکترین، وقتی در تهدیدات از وجود منشأ انسانی صحبت می‌کنیم، به معنای این است که باید مفاهیم کی، کجا، و چگونه را مدنظر قرار دهیم این‌ها مؤلفه‌های انسانی تهدیدات انسان‌ساخت هستند، نکته دوم؛ ماهیت تهدیدات غیرطبیعی است، معمولاً تهدیدات غیرطبیعی فناوری‌ها و فنّاوری‌ها هستند، فنّاوری‌ها تغییر می‌کنند و در حوزه خدمات و صنعت از آن‌ها استفاده می‌شود و در کنار وجود خدمات، نعمات، سرویس‌ها و فرصت‌ها تهدیدات را هم ایجاد می‌کنند، درواقع سلاح‌ها و تجهیزات نیز در این زمینه با استفاده از این فرصت‌ها و قابلیت‌ها تولید می‌شوند.

جلالی یادآور شد: به همین خاطر است که اگر 10-15 سال پیش کسی عنوان می‌کرد که تهدید سایبری وجود دارد هیچ‌کس حرف او را بارور نمی‌کرد چراکه آن دوران چیزی به نام تهدیدات سایبری وجود نداشت، ولی اگر همین سؤال را امروز بپرسیم می‌گویند که تهدیدات سایبری تهدید شماره یک ما است. بنابراین تهدیدات انسان‌ساخت دانش‌پایه هستند، به عبارتی متغیر، پویا و سیال نیز می‌باشند، که اگر ما بخواهیم روی آن‌ها تمرکز کنیم، و راه‌حل برای آن پیدا کنیم یک رویکرد (dynamic = پویا) باید باشد، به‌کلی که ما تهدیدات جدید، قدیم و فعال را بشناسیم ولی چون موضوع تهدیدات در این حوزه‌ها دانش‌پایه و فنّاورانه است، شناخت باید با یک رویکرد فنی و تخصصی انجام شود و ممکن است خیلی از افراد تهدیدات را به خاطر پیچیدگی و پنهان بودن نتوانند تشخیص دهند. به‌عنوان‌مثال فناوری مثل شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، که بخش زیادی از تهدیدات و فرصت‌ها در آن وجود دارد که برای شناسایی تهدیدات آن باید با رویکردهای تخصصی و توسط متخصصان شناسایی و ارزیابی شود.

فرمانده قرارگاه پدافند سایبری خاطرنشان کرد: فضای سایبر در حال تحول و ترکیب با همه موضوعات است و فضاها و تهدیداتی را به وجود می‌آورد که نسبت به تهدیدات گذشته کاملاً متفاوت است. بنابراین مقابله با تهدیدات غیرطبیعی و تهدیدات انسان‌ساخت یک رویکرد متغیر است، ما نمی‌توانیم یک رویکردی که از قبل برای یک تهدید انسان‌ساخت داشته‌ایم را برای همان تهدید در برهه کنونی داشته باشیم، چراکه اثر هر یک از تهدیدات با یکدیگر متفاوت است و همین اثر متفاوت نیز طی گذشت زمان تغییر می‌کند، لذا استحکامات دفاعی ما بایستی با پیشرفت و یا تغییر جنگ‌افزارها تغییر کند. رهبر معظم انقلاب فرمودند؛ « در مقابل شیوه‌های پیچیده تهاجم دشمنان، پدافند غیرعامل نیز باید کاملاً هوشیار و جدی باشد و به‌صورت علمی، دقیق، به‌روز و همه‌جانبه عمل و با هرگونه نفوذ مقابله کند». به همین خاطر مبنا و منشأ تهدیدات علمی، دانشی، همه‌جانبه و پیچیده هستند و مرتب نیز به‌روز می‌شود. بنابراین نمی‌توانیم با رویکردهای ثابت و یک‌طرفه با تهدیدات مواجه شویم. لذا باید با رویکردهای تخصصی و ترکیب آن بادانش روز و اختصاصی همان موضوع، تهدیدات را ارزیابی و مقابله نماییم، مثلاً وقتی تهدید مستقیم نظامی علیه ساختمان‌ها وجود دارد درواقع ترکیب دانش دفاعی و دانش فنی مهندسی که ما به آن پدافند کالبدی می‌گوییم، باید اتخاذ شود.

جلالی گفت: در سازمان پدافند غیرعامل، با ارزیابی تهدیدات توانستیم، 8 قرارگاه را برای دفاع در مقابل تهدیدات ایجاد کنیم؛ پدافند سایبری، کالبدی، زیستی، اقتصادی، مردم محور، پرتویی، شیمیایی و پدافند عمومی و آمادگی این‌ها رویکرد 8 گانه تخصصی سازمان پدافند غیرعامل هستند. در دانش جدید تهدیدات تک‌رشته‌ای منسوخ‌شده است و تک رشته‌ها عمدتاً می‌توانند در حوزه‌های پایه‌ای کارکرد داشته باشند. دارایی‌های ما نیز دچار یک تغییر ماهیت شده‌اند و ممکن است نتوانیم نسبت به گذشته از آن‌ها دفاع کنیم، درگذشته اگر می‌خواستیم دارایی‌های خود را دسته‌بندی کنیم بر حسب اهمیت(حیاتی، حساس و مهم) و ماهیت (فیزیکی، سایبری،انسانی و ...) ولی امروز دارایی‌های ما هفت شاخص مهم و جدید پیدا کرده‌اند که از جمله ماهیت، اهمیت، کارکرد، سلولی بودن، دستگاهی بودن، میزان تولید خطر، هوشمندی هستند.

وی افزود: موضوعی که جدیداً مطرح است، هوشمندی و یا غیرهوشمندی است، که آیا سازه و ساختمان هوشمند است و یا غیرهوشمند، ((IoT) ، مخفف Internet of Things)) اینترنت اشیاء یعنی جسم فیزیکی به اینترنت متصل شده و آن را هوشمند می‌کند، به‌عنوان‌مثال این قابلیت می‌تواند با هوشمندی اشیاء تأسیسات یک ساختمان را مدیریت کرد، که چه زمانی روشن و چه زمانی خاموش و چه کارکردی داشته باشد.

وی با بیان اینکه هوشمندی امروز به سه نسل ارتقاءیافته است گفت: نسل اول؛ محصولات با کارکرد خودکار (اتو پایلوت هواپیما)، نسل دوم؛ محصولات با ترکیب الکترونیک و سایبری( پهپادها) و نسل سوم؛ محصولات با ترکیب هوش مصنوعی(اتومبیل خودران) وقتی هوشمندی وارد دارایی‌های ما می‌شود، مقوله ما مقوله پیچیده‌تری خواهد شد، از واحدهایی را که می‌توان به‌عنوان یک ابزار هوشمند نام برد؛ گوشی هوشمند، تلویزیون هوشمند، یخچال هوشمند، جاروبرقی هوشمند، ماشین لباسشویی هوشمند، تأسیسات هوشمند، خانه هوشمند، و در نهایت شهر هوشمند است، لذا در شهر هوشمند ما ابزارهای مختلفی از خانه، کارخانه و اتومبیل‌های هوشمند را شاهد هستیم و پلتفرمی که در لایه زیرین شهری با کارکردهای الکترونیکی و سایبری قرار دارد، تمام نظامات شهر را کنترل می‌کند و در این‌گونه شهرها دیگر یک مهندس شهر ساز توانایی ندارد که شهر را کنترل و یا حتی بسازد و بایستی به دنبال کسب دانش‌های ترکیبی برود.

جلالی اضافه کرد: برای مصون‌سازی زیرساخت‌های این‌چنینی نمی‌توان بادانش تک‌رشته‌ای این اتفاق را رقم زد ، باید با دانش‌های تخصصی پیشرفته و ترکیبی این کار را انجام دهیم، لذا بایستی برای اجرای پدافند غیرعامل در این‌گونه موضوعات دانش‌های چند رشته‌ای را فرابگیریم، که متأسفانه در داخل کشور این رشته‌ها را نداریم ولی در برخی کشورهای اروپایی، امریکا، کانادا و استرالیا دانشگاه‌هایی وجود دارد به‌عنوان CIP به یعنی حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی که در مقاطع ارشد و دکتر دانشجو می‌پذیرد. رشته‌های دیگری نیز وجود دارند که در مقوله حفاظت و مصون‌سازی سایبری از زیرساخت‌ها با رویکرد هوشمندی فعال هستند که اصطلاحاً به آن CCIP گفته می‌شود، لذا باید در حوزه تولید دانش، تحقیق و پژوهش در مصون‌سازی و پدافند غیرعامل توجه زیادی شود. به تعبیری می‌توان گفت که ما در موضوع پدافند غیرعامل در لبه جلویی دانش و فنّاوری ایستاده‌ایم و به دلیل این‌که واردات فنّاوری‌ها در داخل کشور از یک نظام و قانونی مدون برخوردار نیست و درواقع کسانی که دنبال بهره‌برداری از منافع مالی فناوری‌ها هستند، آن‌ها را انتخاب و وارد می‌کنند، صرفاً واردات فنّاوری‌ها به‌ منظور مقاصد اقتصادی صورت می‌گیرد.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل، گفت: وقتی نظام پولی دیجیتال (cryptocurrency) که اکنون در حال ورود به کشور است، هنوز برای آن هیچ قانون و مقرراتی را نداریم، این موضوع باعث می‌شود که به کنترل و بهره بردای این فناوری‌ها فکر کنیم و در مقابل هیچ دانش و الزاماتی برای آن در نظر نگرفته باشیم. بنده هشدار می‌دهم وقتی ارز رمزها وارد چرخه مالی و پولی کشور شود، ریال مشکل‌دار خواهد شد و بانک مرکزی عملاً بی‌فایده می‌شود و اثرات جدی خود را بر کشور می‌گذارد، به تعبیری می‌تواند اقتصاد کشور را دچار اختلال کند، البته اگر ما جلوگیری نکنیم و مقررات و دانش مختص به این موضوع را در اختیار نداشته باشیم. این نشان می‌دهد که فناوری‌ها به‌صورت جهنده وارد کشور شده‌اند و برای مصون ماندن از پیامدهای منفی آن ناگریزیم که دانش این فناوری‌ها را کسب کنیم. با در نظر نگرفتن این موضوعات و غفلت از آنان دچار یک عقب‌ماندگی جدی در حوزه‌های دانشی در موضوع پدافند غیرعامل خواهیم شد.

به گفته وی، یکی از راهکارهای این‌که ما دچار این به‌اصطلاح عقب‌ماندگی نشویم این است که؛ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به‌عنوان پشتیبان موضوعات پژوهشی و تحقیقاتی در حوزه صنایع نظامی و غیرنظامی می‌تواند در دانشگاه مالک اشتر و سایر مراکز آموزشی و دانشی خود تحقیق و پژوهش و تولید علم دانش در حوزه فنی و مهندسی و آن نقاطی که به آن در پدافند غیرعامل نیازمند هستیم، را انجام دهید و در این زمینه پویاتر شود، و به عبارتی می‌تواند همانند حضور جدی و اثرگذاری که در موضوعات گذشته داشته است را در این موضوع پدافند غیرعامل نیز داشته باشد و نقش جدی و اثرگذار خود را ایفا کند.

جلالی اظهار کرد: وقتی ما در موضوعات مختلف پدافند غیرعامل به دانشگاه‌های کشور مراجعه می‌کنم و از دانشجویان و مدیران مراکز دانشگاهی و آموزشی سؤال می‌کنیم که به‌عنوان‌ مثال در حوزه شهر هوشمند استادی وجود دارد که مقررات و الزامات پدافند غیرعاملی این فناوری را بتواند تدوین کند، با واکنش مثبت مواجه نمی‌شویم، این نشان می‌دهد که باید برای ایجاد آن به دنبال دانش برویم و پیگیری و دنبال کنیم. لذا تحقیق و پژوهش در حوزه‌های فنی و مهندسی در پدافند غیرعامل یک نیاز جدی است. برخی از تهدیدات در لبه دانش قرار دارند، رویکرد سنتی در عملکرد پدافند غیرعامل دیگر کارساز نیست و بایستی رویکرد علمی و دانشی اتخاذ شود. همان‌طور که مقام معظم رهبری تأکید داشتند بایستی رویکردهای ما دانش‌محور، پژوهش محور و علمی باشد.

وی اضافه کرد: در حوزه ساختمان و تأسیسات و موضوعات زیربنایی کشور نیز ما مواجه با یک جریان متنوع شدن رشته‌ها هستیم، رشته‌های قدیمی ما اساساً کارکردهای محدودی دارند و فقط در حوزه پایه کارکرد دارد، و به‌تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی تهدیدات امروز باشد، در پروژه‌هایی که عزیزان ما در بنیاد تعاون وردهای تابعه وزارت دفاع انجام می‌دهند بایستی ازنظر پدافند غیرعاملی نیز مورد توجه قرار بگیرد و مؤلفه‌های؛ هوشمندی، دستگاهی بودن و قابلیت‌های دیگر نیز لحاظ شود، ما در این خصوص نیازمند مدل هستیم، لذا از وزارت دفاع می‌خواهیم بنا به دستور مقام معظم رهبری که فرمودند؛ «مسئولان بخش‌های مختلف کشور چه بخش‌های نظامی و چه بخش‌های غیرنظامی، باید با پدافند غیرعامل همکاری کامل و لازم انجام دهند » زمینه‌های همکاری را بیشتر و فعال‌تر نماییم.

جلالی گفت: بنده از این فرصت استفاده کردم که یک شمای کلی از موضوع پدافند غیرعامل و الزامات و نیازمندی‌های که بایستی به آن توجه شود را ارائه کنم و طبیعتاً انتظار بر این است که ظرفیت‌های مهندسی که بنیاد تعاون وزارت دفاع کمک و همکاری کند و ابتدا به خود وزارت دفاع کمک کند چراکه بخش‌های زیادی از وزارت دفاع در موضوعات فنی و مهندسی و پدافند غیرعامل فعال هستند که نیازمند مصون‌سازی است و باید در ابتدا برای خود این الزامات را در حوزه پدافند غیرعامل فعال کنند و سپس دانش کسب‌شده را که ممکن است مازاد ظرفیتشان باشد را در حوزه‌های بیرونی استفاده کند.

وی خاطرنشان کرد: اگر فکر کنیم با دانشی که دیروز ما کسب کرده‌ایم می‌توانیم در برابر تهدیدات امروز دفاع کنیم، درگیر یک فکر عقب برنده‌ شده‌ایم چراکه سرعت تولید علم بسیار زیاد شده و این سرعت زیاد بسیاری از متخصصین قدیمی را عقب گذاشته است، همین است که امروز اقتصاددانان ما موضوع جنگ اقتصادی را نه می‌خوانند و نه تدریس می‌کنند و هنوز همان کتب 15-20 سال گذشته در مورد اقتصاد فرانسه را یاد گرفته‌اند را در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند، به نظر من این‌ یک عقب‌ماندگی علمی است، و نه‌تنها در اقتصاد و بلکه ما در همه علوم و به‌خصوص در حوزه مهندسی باید این را سریعاً جبران کنیم، لذا پدافند غیرعامل برای حوزه‌های مهندسی یک فرصت محسوب می‌شود، چراکه موضوع طرح می‌کند، امکان ایجاد می‌کند و موجب می‌شود شما به موضوعات جدید بپردازید و تلاش کنید و به‌صورت Case Study = مورد کاوی، مطالعه کنید و بتوانید راه‌حل‌ها برای مقابله با تهدیدات نوین را به‌دست آورد.

انتهای پیام/4122/4034/