فریبا گورگین: چرا هیچ نهادی پیگیر ترجمه معکوس نیست؟
فریبا گورگین،مترجم زبان اسپانیولی در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی آنا، در پاسخ به این سوال که دغدغه اصلی‌تان در حوزه ترجمه آثار ادبی چیست، گفت: «چیزی که من بیشتر مایلم اتفاق بیافتد، ترجمه آثار ادبی کشورمان به زبان‌های دیگر است. متاسفانه در این زمینه تا کنون کارهای جسته‌گریخته‌ای صورت گرفته و هیچ کدام به یک رویه اصولی تبدیل نشده است و نتوانسته انعکاس درست و قابل توجهی از ادبیات ایران را در جهان رقم بزند.»
وی ضمن بیان این مطلب که ترجمه معکوس، در تمام کشورها مورد دغدغه است و هزینه‌های خاصی صرف ترجمه آثار ادبی هر کشور به زبان‌های مختلف می‌شود، اظهار داشت: «تا آنجایی که من دیده‌ام، تاکنون معدود کتاب‌هایی از زبان فارسی به زبان‌های دیگر ترجمه شده که معمولاً متعلق به چهره‌هایی انگشت‌شمار بوده‌اند؛ مثل هوشنگ مرادی کرمانی. در حالی که باید به آثار نویسندگان جوان‌تر و مستعد نیز توجه کرد.»
مترجم آثار اکتاویو پاز و بارگاس یوسا، معتقد است نهادهایی که با مسئولیت‌های مرتبط در حوزه ادبیات فعالیت‌دارند، تا کنون عملکرد روشن و امیدوارکننده‌ای در زمینه ترجمه معکوس از خود نشان نداده‌اند؛ نهادهایی مثل بنیاد شعر و ادبیات داستانی یا مرکز ساماندهی ترجمه.
گورگین در این باره گفت: «فکر نمی‌کنم مشکل بودجه باشد، زیرا اگر چنین اراده‌ای وجود داشته باشد، می‌شود با همکاری ناشران و مترجمان آن را پیش برد، اما به نظر من مشکل اصلی در مدیریت است؛ آنچنان که نهادها و مراکز مربوطه برنامه‌ریزی مشخصی در راستای ترجمه معکوس نداشته‌اند.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا کتاب‌های ایرانی، ظرفیت ترجمه و انتشار در کشورهای اسپانیولی زبان را دارند یا نه، گفت: «حتماً دارند، اما وقتی کتابی از فارسی به اسپانیولی ترجمه نمی‌شود، چطور می‌توان انتظار داشت که ظرفیت ادبیات فارسی در این کشورها را مورد سنجش قرار داد.»
این مترجم با بیان خاطره‌ای از نمایشگاه کتاب تهران افزود: «چندماه قبل کنفرانسی در بخش جنبی نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد که سردبیر یکی از نشریات مکزیکی در آن سخنرانی کرد؛ کسی که سابقه همکاری با اکتاویوپاز هم داشت. او در پاسخ به یکی از حضار که تا چه حد با ادبیات فارسی آشناست و چه کتاب‌هایی را از ایران خوانده، تنها کتابی را که به یاد داشت، رمان «بوف کور» صادق هدایت بود. در حالی که دهه‌ها از مرگ هدایت می‌گذرد و در این مدت طولانی، نویسنده‌های فراوانی پا به عرصه نوشتن گذاشته و موفق هم بوده‌اند.»
وی همچنین با انتقاد از رویکرد رایزنی‌های فرهنگی در کشورهای مختلف عنوان کرد: «من سابقه همکاری با رایزنی‌های فرهنگی ایران در کشورهایی همچون مکزیک، آرژآنتین و شیلی را داشته‌ام. متاسفانه در طول این مدت، هیچ کتاب ادبی در این رایزنی‌ها ندیدم که به اسپانیولی ترجمه شده باشند. تنها کتاب‌های موجود، کتاب‌های اسلامی بودند که بخش قابل توجهی از آن‌ها اصلا ایرانی نبود. حتی در زمینه توریسم و گردشگری نیز به شدت دچار فقر کتاب بودند.»
گورگین ادامه داد: «این در حالی است که برای شناساندن ادبیات معاصر ایران به کشورهای خارجی، باید شعر و داستان ایرانی با نظر کارشناسان امر به زبان‌های مختلف ترجمه و توسط رایزنی‌های فرهنگی به مردم سراسر جهان شناسانده شوند.»
وی همچنین درباره روند ترجمه آثار خارجی به فارسی نیز گفت: «متاسفانه ناشران عمدتا به سراغ انتشار کتاب‌هایی می‌روند، که ضمانت فروش بیشتری دارند و با این رویکرد، آثار خارجی که نویسنده‌های معاصرتر و جوان‌تری دارند، کمتر فرصت انتشار در ایران را پیدا می‌کنند و در مقابل کتاب‌های نویسندگان مشهور، بارها و بارها ترجمه و منتشر می‌شوند.»
مترجم کتاب «یادداشت‌های عراق» از یوسا اظهار داشت: «اگر نهادهای مربوط به ادبیات و ترجمه با همکاری یکدیگر و با دعوت کارشناسان به بررسی آثار ادبی در کشورها و زبان‌های مختلف بپردازند، و در نهایت پیشنهادهای خود را به ناشران ارائه کنند، فکر می‌کنم شرایط نشر آثار ترجمه‌ای به‌سامان‌تر خواهد شد. وگرنه اینکه هر مترجمی انتخاب‌های خودش را برای ترجمه داشته باشد و هر ناشری هم تنها کتاب‌های با بازده اقتصادی را منتشر کند، الگوی مناسبی نیست.»
وی درباره فعالیت‌های آتی حال حاضر خود نیز توضیح داد: «در سفری که سال گذشته به آرژانتین داشتم، تعدادی کتاب برای ترجمه آورده‌ام که شامل یک‌سری داستان کوتاه از نویسندگان معاصر این کشور، چند مجموعه شعر، دو کتاب از بورخس و چند کتاب دیگر است. اما کار ترجمه آن‌ها را از مهرماه آغاز خواهم کرد.»
گورگین افزود: «از ترجمه‌های قبلی‌ام هم «یادداشت‌های عراق» یوسا تجدید چاپ شده و «خیال‌پردازی‌های شبانه» اکتاویو پاز نیز قرار است تجدید چاپ شود.»
گفتنی‌است کتاب «یادداشت‌های عراق»حاصل گفت‌وگوهای ماریوس بارگاس یوسا؛ نویسنده شهیر آمریکای لاتین در سال 2003 با رهبران عقیدتی و مردم عادی عراق است. همچنین کتاب «خیال‌پردازی‌های شبانه» نیز یادداشت‌های شخصی اوکتاویوپاز و بررسی کتاب‌های نویسندگان و 36 تن درباره ادبیات، هنر، سیاست و اخلاق را دربرمی‌گیرد.
انتهای پیام/