تشدید بافت تهدید در غرب آسیا

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، نشست آینده خاورمیانه چالش‌ها، انتظارات و پیش‌بینی‌های پیش رو در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست با اشاره به پیچیدگی‌های منطقه در طی سال‌های اخیر، لزوم شناخت دقیق و بررسی تمامی اِلمان‌های شناختی، هویتی و امنیتی برای بررسی آنچه در خاورمیانه می‌گذرد را لازم دانست.

مجتبی عبدخدایی گفت: تاریخ منطقه خاورمیانه در دوران جنگ سرد به دودسته هواداران بلوک غرب و شرق تقسیم می‌شد تا زمانی که انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی رسید. در این زمان عملاً ما با دسته سومی به نام کشوری که متعهد به هیچ بلوکی نیست روبه‌رو هستیم؛ اما با سقوط شوروی کشورهایی که در بلوک شرق قرار داشتند به‌یک‌باره پشتوانه خود را از دست دادند و در ساختار جدید جهانی به دنبال تأمین امنیت خود از دو طریق موازنه گرایی و همراهی با قدرت بزرگ دست زدند.

وی افزود: کشورهای منطقه در ساختار تک‌قطبی جهان راه‌های مختلفی برای تأمین امنیت خود را آزمودند که می‌توان با بررسی هر یک، تجربه‌ای ارزشمند به‌خصوص برای تنظیم روابط سیاسی و امنیتی کشورمان فرا گرفت.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه اظهار کرد: کشورهای خاورمیانه در کنشگری تنها بازیگران نبوده و همچنین آنچه در منطقه می‌گذرد تنها از اتفاقات میان کشورها نیست، بلکه کشورهایی چون آمریکا در منطقه از کنش بالایی برخوردار بوده و همچنین رقابت در منطقه‌ای دیگر و میان سایر بازیگران خود را در خاورمیانه نشان می‌دهد.

عبدخدایی با اشاره به افزایش بودجه نظامی پنتاگون به میزان 195 میلیارد دلار برای سال 2019، کاهش بودجه نظامی روسیه به دلیل مشکلات مالی، عدم تحقق برنامه اروپا برای تخصیص بودجه نظامی مشترک و همچنین عدم مشخص بودن نقش چین باید گفت که جهان در حال حرکت به‌سوی نظامی شدن است.

وی درباره تجربه آمریکا در خاورمیانه و کنشگری این کشور در آینده تصریح کرد: آمریکا تاکنون تلاش داشته تا در مسائل خاورمیانه حضور پررنگ و اثرگذاری داشته باشد ولی در حال حاضر و در روند رو به آینده این کشور تلاش می‌کند تا از مواجهه مستقیم در مشکلات منطقه پرهیز کند و به‌نوعی نقش خود را تفویض کند.

آمریکا و آینده نظم امنیتی خاورمیانه

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی تهران در ادامه نشست گفت: طی سال‌های گذشته ما شاهد دو استراتژی آمریکا در قبال خاورمیانه بوده‌ایم که هر دو نیز موفق نبوده‌اند. (1) استراتژی دوران جرج بوش پسر که در قالب مبارزه با تمامی یاغی‌ها (به‌زعم خود) بود که از آن دوران می‌توان جنگ افغانستان و عراق را مثال زد؛ اما شکست این استراتژی بعد از سال 2007 عملاً در جمع‌بندی‌ها نمود پیدا کرد و آمریکا استراتژی دیگری تحت عنوان (2) مبارزه با تروریسم را برگزید. آمریکا در استراتژی دوم قبول کرد که توان ایجاد امنیت به‌صورت مستقل را ندارد و باید به‌جای مقابله با ناامنی با ریشه‌های آن برخورد کند که مثال بارز آن حذف بن‌لادن و عملیات پهبادی در اقصی نقاط جهان است.

علیرضا کوهکن ادامه داد: استراتژی دوم نیز به مرور ناکارآمدی خود را نشان داد تا اینکه در دوره باراک اوباما دوباره تلاش به افزایش نیرو در کشوری مانند افغانستان به استراتژی آمریکا بازگشت که این تغییر روند نیز موفق نبود که خروجی آن را در قدرت گیری داعش می‌توان مشاهده کرد تا اینکه دونالد ترامپ وارد کاخ سفید می‌شود.

وی افزود: تفاوتی که آمریکای امروز با گذشته دارد در این است که این کشور دیگر تنها بازیگر مسلط منطقه نبوده و دیگر بازیگران، نقش خود را در منطقه دارند. به‌طور مثال وقتی آمریکا به عراق حمله کرد برایش مخالفت فرانسه و آلمان هیچ اهمیتی نداشت ولی حالا در قبال سوریه می‌بینیم که نمی‌تواند به‌طور مستقل تصمیم بگیرد و دیگر بازگیران منطقه‌ای و یا فرا منطقه‌ای بر آن تأثیر می‌گذارند.

کوهکن تصریح کرد: آمریکا زمانی از ناامنی منطقه سود می‌برد ولی در سال‌های اخیر به سراغ ایجاد یک نیروی جدید (عربستان سعودی) رفته بود تا مسئولیت تأمین امنیت را بر عهده بگیرد که در حال حاضر با وضعیت موجود و تضاد سیاسی در داخل این کشور عملاً نشان می‌دهد که این استراتژی آمریکا نیز موفق نبوده که حکایت از عدم وجود یک سیاست کلان در قبال خاورمیانه در دکترین این کشور است و شاید بتوان گفت هنوز آمریکا در حال آزمودن استراتژی‌های مختلف است و این موضوع باعث شده است نقش آمریکا در نظم آینده منطقه تا حدودی نامشخص باشد.

جنگ سرد جدیدی در خاورمیانه شکل گرفته است

دیگر سخنران نشست نظم امنیتی خاورمیانه مدیر گروه روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی بود که با اشاره به پویش‌های امنیت متغیر در خاورمیانه گفت: سطوح مختلفی در امنیت خاورمیانه مؤثر است و آنچه امروز در جریان است را می‌توان آغاز جنگ سرد جدیدی در منطقه دانست. بازیگران، الگوهای دوستی و دشمنی و پویش‌های منطقه‌ای در خاورمیانه در حال تغییر بوده و ما شاهد هستیم که روسیه‌ای که تا چند سال پیش نقشی در این منطقه نداشت حالا با قدرت واردشده و به دنبال سهم‌خواهی است و یا درباره بازیگران غیردولتی شاهدیم که اثرگذاری به‌مراتب بالاتر از دولت‌های منطقه‌ای را دارا هستند.

علی آدمی ادامه داد: نظم امنیتی در منطقه خاورمیانه در حال حاضر می‌تواند یکی از سه الگوی (1) امنیت مبتنی بر نظم ترکیه که الگوی اخوانی است، (2) الگوی مبتنی بر سلفی‌گری سعودی‌ها که در حال حاضر همراهی رژیم صهیونیستی را نیز دارا است و در نهایت (3) الگوی محور مقاومت باشد که غرب در نوسان میان دو الگوی اول و تقابل با الگوی سوم خود را قرار داده و در حال حاضر می‌توان گفت که برای آمریکایی‌ها نظم امنیتی مبتنی بر سلفی‌گری با بازیگری عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی انتخاب شده است.

آدمی دولت‌های ضعیف خاورمیانه را عامل افزایش تروریسم در منطقه دانست و افزود: رشد گروه‌های تروریستی چالش امنیتی مهمی در خاورمیانه ایجاد کرده است. در حال حاضر نقش بازیگران غیردولتی در حال افزایش بوده و در بعضی نقاط حتی این گروه‌ها از دولت‌ها نقش بالاتری دارند و برآیند این موضوع نشان می‌دهد که دولت‌ها در آینده خاورمیانه وضعیت شکننده‌تری دارند و همین موضوع بر گسترش افراط‌گرایی در منطقه خاورمیانه را بیشتر خواهد شد که عملاً بافت تهدیدزایِ خاورمیانه را بیشتر خواهد کرد.

انتهای پیام/4093/