سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران؛ یک بررسی جامع

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران» نوشته مقصود فراستخواه است.

نویسنده که دکترای برنامه‌ریزی توسعه و آموزش عالی دارد، می­‌کوشد تا در این کتاب با رویکردی تاریخی به بررسی سیر تطور آموزش عالی در ایران بپردازد. همچنین تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بر آموزش عالی را به صورت کلی و به طور خاص در ایران مورد مطالعه قرار دهد.

مفروض نویسنده در این کتاب این است که نهادهای نوپدید آموزشی، علمی و ‌آکادمیک در جوامع همپای تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دچار تحول و تغییر می‌شوند. بر این اساس نیز نویسنده به بررسی مراحل پیدایش و ایجاد و فراز و فرود نهادهای مدرن علمی و به ویژه آموزش عالی و دانشگاه در ایران می‌­پردازد و آن را با توجه به سایر تحولات کنکاش می‌کند.

ساختار کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران» شامل دو مقدمه (یکی مقدمه ناشر و یکی نویسنده)، هشت فصل و فهرست منابع و نمایه است. ناشر در مقدمه این کتاب، به اهمیت مطالعه دانشگاه، دانشجو و آموزش دانشگاهی به منزله امری پیچیده در زمینه‌ای چند لایه پرداخته و ادعا کرده است: همواره بین سطح و کیفیت علمی و آموزشی دانشگاه‌ها با آگاهی و شعور سیاسی اساتید و دانشجویان رابطه‌ای مستقیم و متقابل وجود دارد. همچنان که در جامعه نیز چنین است.

نویسنده نیز در مقدمه چهار صفحه‌ای، چیستی و چرایی پیدایش نهادهای علمی مدرن را با توجه خاص به دانشگاه و آموزش عالی بررسی کرده و روند تحول نهادهای دانش در جهان را در پنج دوره تمدن باستانی، سده‌های میانی، پس از رنسانس تا روشنگری، پس از روشنگری (از قرن ۱۹)، و چالش‌های پسانوگرایی کند‌و‌کاو کرده است.

از نظر او نظام دانشگاهی غربی دارای سابقه­‌ای ۸۰۰ ساله است که از سه دوره تمهید، تکوین و توسعه برخوردار است اما نظام آموزش دانشگاهی در ایران را به تعویق تاریخی گرفتار و برآمده از تاریخی هشتاد ساله شناسایی کرده است. از این منظر فرایند آموزش عالی در ایران بر اساس باور و استنادهای تاریخی مورد اشاره فراستخواه در هفت دوره قابل تقسیم است که همپای رویدادهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تحول یافته است.

سپس در فصل نخست کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران» پیشینه تکاپوها و نهادهای علمی در تمدن باستانی مطالعه شده است؛ در این راستا به تمدن‌های سومر، کرت، فنیقی و ایونی اشاره شده و با ایران پیش از اسلام و بازدارنده‌های ساختاری (برخاسته از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایران) نیز مقایسه‌­ای صورت گرفته است. البته نمونه‌ تاریخی گندی شاپور هم بررسی شده است.

فصل دوم بررسی سده‌های میانی (یک هزاره میان تمدن‌های باستانی و جدید) و قرون وسطی را در بر گرفته است. این فصل به دو پدیده‌ یعنی پدیده تمدنی در ایران و اسلام و درخشش‌های سده ۹ و ۱۰ میلادی و سپس رنسانس در غرب و پایان قرون وسطی (قرن‌های ۱۲ و ۱۳) اختصاص یافته است.

فصل سوم نیز دوره‌ پس از رنسانس و روشنگری و تفاوت‌­های ایران و جهان غرب را در عصر صفویه و گسست تاریخی ایران از فرایند دگرگونی علم و فناوری مورد بررسی قرار داده است.

فصل چهارم دوره زمانی پس از روشنگری در غرب و ورود مدرنیته به ایران در دوره قاجار را همراه با استناد به کشمکش‌های سیاسی موجود در آن مقطع مطالعه کرده است.

فصل پنجم شامل بررسی تأثیر عصر مشروطه در روند آموزش عالی ایران است. فصل ششم نیز به جنبش نوسازی کشور در دوره پهلوی اول اختصاص یافته است. فصل هفتم به تأسیس دانشگاه تهران و پهلوی دوم می­‌پردازد و موضوع فصل هشتم آموزش عالی ایرانی و فراز و فرودهای آن در مقطع پس از انقلاب اسلامی ایران است.

کتاب سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران در ۷۸۰ صفحه تنظیم و توسط مؤسسه خدمات فرهنگی رسا منتشر شده‌ است. این کتاب در چاپ نخست خود در سال 1388 با بهای 12 هزار و500 تومان به چاپ رسید.

انتهای پیام/4104/خ