علی حاتمی پژوهشگر عواطف و احساسات گمشده ایرانی است

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از دبیر روابط عمومی دومین جایزه پژوهش سینمایی گفت: همانطور که در خبرها اطلاع رسانی شد دومین جایزه پژوهش سال سینما در حال برگزاری است. این جایزه به پژوهش‌هایی با موضوع سینمای ایران در جنبه های بنیادی و زیربنایی سینما اختصاص دارد.

احمد ضابطی جهرمی با بیان اینکه فضای اصلی این جایزه را دانشگاه‌ها دراختیار دارند، ادامه داد: هدف اصلی این رویداد فرهنگی این است که پژوهش‌های سینمایی بر روی جنبه‌های زیربنایی سینما تأثیر بگذارند و امید ما به تأثیرگذاری است.

وی تأکید کرد: نزدیک کردن دست‌اندرکاران سینما به مقوله پژوهش بدون پشتوانه علمی قطعاً امکان پذیر نخواهد بود. به همین خاطر پژوهش، نُت کلیدی این جایزه است. برای این دوره هفت نشست تخصصی برنامه‌ریزی کردیم. در این نشست‌های تخصصی که از میان موضوعات زیربنایی سینما تعیین شده، از پژوهشگران برجسته مربوط دعوت می شود تا موضوعات را با توجه به تخصصی که در مورد آن دارند تشریح کنند.

جهرمی ادامه داد: برنامه‌ریزی ما بر این است که دو نشست تخصصی در دانشگاه تهران، دو نشست تخصصی در دانشگاه صدا و سیما، دو نشست تخصصی در دانشگاه هنر و یک نشست تخصصی را در دانشگاه سوره برگزار می کنیم.

 دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی با اشاره با موضوع نشست تخصصی اول و با بیان این که آرشیو تعریف علمی دارد و باید با هدف خاصی صورت گیرد ، گفت: اصولاً آرشیو قابلیت خاصی برای سرویس‌دهی دارد و کاملاً با سینما تک متفاوت است. آرشیو را باید یک نوع فیلم‌خانه ببینیم به همین دلیل هم آرشیو‌های تخصصی شکل گرفت. مانند آرشیو هوانوردی، آرشیو بنادر و کشتیرانی، آرشیو ارتش و ...

وی با بیان اینکه بیشتر آرشیوهای ما دولتی هستند، ادامه داد: این فکر مهم است که باید آرشیو تخصصی داشته باشیم زیرا هر فیلمی را نمی‌توان وارد آرشیو کرد. مدل تحقیق برای یک فیلم در آرشیو مدل بسته‌ای نیست، بلکه باز است و باید بیشتر به مدل‌هایی فکر کنیم که در کشورهای دارای سینما آنها را حداقل 90 سال پیش داشتند.

ضابطی جهرمی گفت: در کشورهای دیگر آرشیو فیلم سالها پیش تشکیل شده است و کشور سوئد در این زمینه پیشرو است. آرشیو فیلم برای همه کشورها بسیار مهم است تا آنجا که هندی‌ها هنوز به دنبال پیدا کردن اولین فیلمی که ساختند، هستند.

وی ادامه داد: در آرشیو گروهی هستند که وظیفه‌شان یافتن فیلم‌ها، گروهی آنالیز کردن فیلم‌ها و گروهی هم احیای فیلم‌ها است. مقوله آرشیو به اندازه‌ای اهمیت دارد که باید سازماندهی شود و این امر برای تأمین پشتوانه تئوریک سینمای ایران بسیار مهم است.

دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی سال تأکید کرد: هر اندازه به آرشیو اهمیت بیشتری بدهیم سینمای ایران پشتوانه محکمتری خواهد داشت. آثاری که نتیجه ذوق فکری و مهارت هنرمندان کشور است میراث ملی تلقی می شود به همین دلیل هم باید آنها را برای آیندگان مراقبت کنیم و باید توجه داشته باشیم که آرشیو نقش مهمی در تولید نیز دارد.

وی ادامه داد: بسیاری از کشفیات تاریخ سینما و همچنین علوم دیگری غیر از سینما از کشفیات آرشیو هستند . درواقع سینما خودش را با آرشیو بیشتر درک کرده است. پیشنهاد من این است که آرشیو تبدیل به رشته تحصیلی در دانشگاه ها شود.

آرشیو فیلم باید به عنوان بخشی از مدیریت دانش دیده شود

علیرضا قاسم خان پژوهشگر و استاد دانشگاه گفت: آرشیو، نگهداری و حفظ واژه‌هایی هستند که همه ما تصورمان بر این است که آنها را به‌خوبی می‌شناسیم  در حالی که بسیاری از این نوع مفاهیم برای ما گنگ هستند.

وی ادامه داد: زمانی که درباره نگهداری صحبت می‌کنیم باید متوجه باشیم که چگونه باید از آن استفاده کنیم، نباید به مفهوم بسته به آن نگاه کنیم زیرا این نوع مفاهیم درحال تغییر هستند.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: باید بدانیم که چگونه یک دانش را سازماندهی کنیم؛ زیرا همان طور که می‌دانید بالاترین سطح هر پدیده‌ای دانش است. در کشور ما هنوز سازماندهی دانش آرشیو اتفاق نیافتاده است بنابراین نمی‌توانیم بگوییم به بالاترین سطح آرشیو رسیده‌ایم.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، اگر الان به ما خبر بدهند که تکه فیلمی پیدا شده است خود آن فیلم یک اهمیت دارد و این که چگونه آن‌ را بررسی کنیم اهمیت دیگری دارد.درباره فیلم‌های مربوط به دوران قاجار مقالات زیادی نوشته شده است.

قاسم خان یادآور شد: زمانیکه درباره فیلم‌های تاریخی و آرشیوکردن آنها حرف می‌زنیم با دو موضوع مواجه می‌شویم اولین موضوع متریال و دیگری ارزش‌های بصری آن است.

وی با بیان اینکه آرشیو به‌خودی‌خود دارای ارزش اسنادی است، گفت: در آرشیو نارا (آرشیوهای ملی آمریکا) از همه اسناد و مواد تولید شده در روند کسب و کار که دولت ایالات متحده آمریکا به انجام رسانیده است فقط یک تا سه درصد به دلایل حقوقی و تاریخی نگهداری می‌شود. که این بخش شامل 6 میلیارد قطعه کاغذ، 13 میلیون عکس، 365هزار حلقه فیلم، 345 هزار حلقه صدا و 27 میلیون عکس هوایی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: باید دید با این حجم زیاد از اسناد چگونه می‌توانند به پژوهشگران سرویس استفاده از آنها را بدهند.

قاسم خان گفت: باید بودجه‌ای برای مواد آرشیو به‌خصوص برای استفاده در فیلم‌های سینمایی و پژوهشی درنظر گرفته شود زیرا بر‌اساس گسترش تکنولوژی با رجوع به فیلم‌های آرشیوی می‌توان صحنه‌هایی از فیلم را بازسازی کرد که این امر خود مستلزم بودجه است.

آرشیویست‌ها نگهبان خاطره‌های اجتماعی هستند

 محمد تهامی‌نژاد نیز گفت: در فراخوان جشنواره بین‌المللی آرشیوها (در سال 2019 که در پاریس برگزار می‌شود) آمده است که همه ما اهمیت نقشی را که آرشیوها در جوامع ما بازی می‌کنند می‌دانیم ولی باید آن را به‌گوش سایر مردم جهان برسانیم.

وی ادامه داد: عنوان همایش حاضر جایگاه نقش آرشیو فیلم در پژوهش سینمای ایران است. آرشیو‌ها برای مطالعات تاریخی، شاهد فراهم می‌کنند و برای پژوهشگر، هویت فرهنگی و حس مکان و روحیۀ زمان را عینیت می‌بخشند. 118 سال زندگی ایرانیان در قوطی‌ها در دو بخش پوزیتیف و نگاتیو آرشیو، نگهداری شده است. به قول دکتر برایان اُبلیویون « تبدیل زندگی به رسانه، ضامن بقای آرشیو‌هاست». بسیاری از فیلم‌های مستند و داستانی و انیمیشن، حاکی از عواطف و نگاه و قابلیت سینمایی سازندگان این آثار در ثبت و روایت زندگی است.

این پژوهشگر گفت: آرشیو، نهادی برای جمع‌آوری، ترمیم، نگهداری و دسترسی‌پذیری است و از این جنبه رشد کمی و کیفی انواع مختلف آرشیو و موزۀ فیلم برای جمع‌آوری، نگهداری و طبقه‌بندی اسناد سینمایی دارای اهمیت حیاتی است و تردیدی در این نیست و به‌عنوان نهادی مستقل و فارغ از نظریه‌های متنوع پژوهشی است.

وی یادآور شد: آرشیو فیلم ، عهده‌دار گردآوری و نگهداری و نظم‌بخشی به تاریخ بصری سرزمین است و در صورتی که به‌عنوان میدان تحقیق مورد پرسش قرار گیرد، امکانات و محدودیت‌هایش آشکارتر خواهد شد. باید دید آیا آرشیو در عین بی‌طرفی، قادر است به‌عنوان منبع، امکان پژوهش در نقطۀ آغاز گسست‌های فرهنگی، اجتماعی، معرفتی، تاریخی و تداوم ژانرها و شیوه‌های فیلمسازی را فراهم بیاورد؟

تهامی نژادگفت: آرشیو‌ها از طریق ترمیم، در مبارزه‌ای ابدی با کهنگی و رنگ‌پریدگی و در یورش گذشت زمان به مواد آرشیوی هستند. آرشیویست‌ها، حریصان مهربان و مردمان بخردی هستند که راز دانش را به هرگونه زبان جمع می‌کنند و گرامی می‌دارند، تا تکه‌هایی از هر گوشۀ زمان را در اختیار پژوهشگران زیبایی و خاطره و فرهنگ بگذارند. شالوده کار آرشیویست‌ها بر تخصص علمی از سویی و ترمیم دست چپاول زمان از سوی دیگر نهاده شده است. فیلم نیتراته آتش‌گیر است، در دوره قاجار دست امیر‌خان را سوزاند، سینماهایی را به آتش کشید. خان بابا معتضدی به من گفت که قوطی فیلم «آبی رابی» روی یکی از رف‌های داخل لابراتوارش بود. یک روز در آن را بازکرد دید پودر شده؛  پس چاره این است که آن را به سلولوئید ودیجیتال تبدیل کنیم و از خود‌ویرانگری و پودر شدن و به آتش کشیدن ساختمان آرشیو خلاص شویم؟ اما فیلم نیتراته یک دستاورد بشری است، باید راه‌هایی برای حفظ آن یافت و هلندی‌ها یافتند.

تهامی‌نژاد ادامه داد: آرشیو این امکان را در اختیار بیننده می‌گذارد که برای مثال در نوع بازیگری اصغر تفکری و یا ارحام صدر، ملاحت و حال و هوای خاص زمانه‌اش را تجربهکند. تجربه‌ای که یاد‌آور خاطرۀ بازیگری روحوضی است. چرخش بازیگری از سنت روحوضی به بازیگری سبک متد را به خوبی در فیلم‌های آغاز دهه 30 تا 40 می‌توان پیگیری و پژوهش کرد. هر چند غلبه نگاه سیاسی، حتی اخلاق‌گرایی، ویژگی‌های زیبایی‌شناختی این دوره را در پرده فراموشی فرو برده است.

وی ادامه داد: آرشیوها، به‌عنوان میدانی برای تحقیق، امکان پژوهش‌های تبارشناختی را فراهم می‌آورند. پوریا جهانشاد در نقد فیلم مستند سینمای ایران می‌نویسد کارگردان همچون یک تبارشناس، نخستین لحظه‌ تولد سینما را در جنگی «بر سر تسخیر پرده» نشان می‌دهد ... فیلم قرار است در مرحله‌ اول بگوید چگونه جنگ بر سر پرده است و چه نیروها، عقلانیت و تضاربی باعث تصاحب پرده توسط سینماتوگراف شده است. مکانیسم‌هایی که موجب برتری و تدوام یک میدان در برابر میدان دیگر می‌شود، هنر یک تبارشناس است. 

 تهامی‌نژاد با بیان اینکه آرشیویست‌ها نگهبان خاطره‌های اجتماعی هستند، گفت: فیلم سینمایی از مشروطیت تا سپنتا پس از 47 سال محبوس بودن در سال 1396 پخش شد. از طریق نوشته‌ای در آغاز، از فیلم استقبال به عمل آمد و حالا در سراسر جهان قابل دسترس است و شاید به آرشیو‌هایی در سایر کشور‌ها هم رفته باشد. اما آنچه در اینترنت موجود است، چند دقیقه و چند نما از فیلم اصلی کوتاه‌تر است. این کار معمولاً برای پرکردن شکاف‌های معرفتی و یکسان‌سازی فرهنگ در دو زمان متفاوت تاریخی، رخ می دهد که شایستۀ نحوۀ برخورداری از آرشیو و پژوهش‌های توسعه‌یافتۀ سینمایی در عصر ما نیست. نگهبانان خاطره‌های جمعی نمی‌توانند راهی برای این رفتار استفاده‌کنندگان از آرشیو‌ها بیابند.در دورۀ گسترۀ دیجیتال، بهره‌برداری از آرشیوها اخلاق خاصی را می‌طلبد که تدوین‌اش برعهدۀ نگهبانان دیگری است.

تهامی‌نژاد با بیان اینکه آرشیو نهادی مستقل از پژوهش است، گفت: در فراخوان جشنواره بین‌المللی آرشیو‌ها که در پاریس برگزار می‌شود اهمیت نقش آرشیو به شکل خوبی بیان شده است و ما باید آن را به گوش همه مردم برسانیم.

وی گفت: فیلم‌های علی حاتمی جستجو در عواطف و احساسات است بنابراین می‌توان گفت علی حاتمی پژوهشگر عواطف و احساسات گمشده ایرانی است.

وی ادامه داد: فیلم‌خانه ملی ایران می‌تواند مطالعات بین فیلم‌خانه‌ای با کشورهای دیگر داشته باشد تا بدین‌وسیله آرشیو خود را تکمیل کند. متأسفانه واژه فیلم فارسی و توجه بیش از حد به این نوع فیلم‌ها موجب شد تا بخشی از فیلم‌های فرهنگی دهه 30 مورد غفلت قرار گیرد.

وی ادامه داد: وزارت فرهنگ‌و‌ارشاد اسلامی و فیلم‌خانه می‌توانند به افرادی که در آرشیوها کارمی‌کنند بورسیه بدهند.

در این نشست لادن طاهری مدیر فیلم‌خانه ملی و حسین فرج مدیرکل دفتر توسعه فناوری و تعدادی از استادان دانشگاه صدا و سیما حضور داشتند.

انتهای پیام/4072/خ